Założenia polityki energetycznej Polski do 2020 roku

Ustawa Prawo energetyczne z 10 kwietnia 1997 roku zobowiązuje ministra gospodarki, aby w porozumieniu z ministrem finansów przedstawiał rządowi co dwa lata ocenę realizacji założeń polityki energetycznej państwa wraz z ewentualnymi propozycjami korekty i krótkoterminową prognozą na okres nie dłuższy niż 5 lat. Następnie Rada Ministrów przedstawia dokument Sejmowi.

Ocena realizacji "Założeń polityki energetycznej"

Za główne cele uznano:

-bezpieczeństwo energetyczne państwa, umożliwiające bieżące i perspektywiczne zapotrzebowanie odbiorców na paliwa i energię;

-poprawę konkurencyjności krajowych podmiotów gospodarczych oraz produktów i usług oferowanych na rynkach międzynarodowych, jak też na rynku wewnętrznym;

-ochronę środowiska przed negatywnymi skutkami oddziaływania energetyki.

Cele te miały być realizowane przez strategiczne działania państwa w formie:

-zintegrowanego zarządzania energią i środowiskiem;

-decentralizacji organizacyjnej i technicznej systemów energetycznych;

-liberalizacji sieciowych rynków energetycznych;

-poprawy efektywności energetycznej.

Program działania państwa został jednak zrealizowany w niewielkim zakresie. Spośród prawie 60 zadań adresowanych do rządu, ministrów, terenowych organów administracji państwowej, samorządów i przedsiębiorstw, zaledwie kilka jest wykonywanych lub zostało zakończonych.

Nie zostały przede wszystkim zrealizowane podstawowe zadania polityki inwestycyjnej w ocenianym okresie (2000-2001 r.). Ze względu na przekształcenia własnościowe i liberalizację funkcjonowania sektora energetycznego, państwo miało zapewnić warunki prawne i fiskalne, sprzyjające inwestowaniu w rozbudowę transeuropejskich i regionalnych połączeń sieciowych energii i gazu, budowę magazynów gazu, a także usuwać bariery w pozyskiwaniu terenów pod inwestycje.

Nie zapewniono ochrony odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem cen. Jedynym zrealizowanym zamierzeniem w tej dziedzinie jest monitoring rynku, prowadzony przez Urząd Regulacji Energetyki.

Nikłe rezultaty procesów prywatyzacyjnych, które miały dostosować strukturę własnościową energetyki i zapewnić dopływ kapitału, są wynikiem braku spójnej strategii restrukturyzacji i prywatyzacji elektroenergetyki i gazownictwa.

Natomiast w zakresie ochrony środowiska obniżono ilość zasolonej wody z kopalń, zrzucanej do rzek wskutek restrukturyzacja górnictwa. Ograniczono także emisję szkodliwych gazów do atmosfery. Nadal pozostaje nierozwiązany problem popiołów i żużli.

W rozporządzeniu ministra gospodarki nałożono na przedsiębiorstwa energetyczne obowiązek zakupu energii i ciepła ze źródeł odnawialnych. Konieczne jest uzupełnienie go o zasady handlu tzw. zielonymi certyfikatami, ułatwiającymi obrót energią z tych źródeł, niezależnie od miejsca jej produkcji.

Dla uzyskania poziomu obowiązkowych zapasów paliw, odpowiadających unijnym regułom, we wrześniu 2001 roku znowelizowano ustawę o rezerwach państwowych i zapasach obowiązkowych paliw. Obowiązek tworzenia zapasów obowiązuje wszystkich producentów i importerów paliw od 1 stycznia 2002 roku.

Korekta "Założeń polityki energetycznej Polski do 2020 roku".

"Strategia gospodarcza rządu" przyjęta 31 stycznia br. wymaga odmiennego sformułowania niektórych celów i sposobów realizacji "Założeń polityki energetycznej Polski do 2020 roku". Dotyczy to w szczególności jasnego sformułowania celów strategii okresu przejściowego, a także polityki przekształceń własnościowych w sektorze energetycznym.

Pozytywna ocena krótko- i średniookresowego stanu bezpieczeństwa energetycznego kraju, przedstawiona Sejmowi przez rząd, nie oznacza jednak, że nie może ono być w ogóle zagrożone. Niewiadome procesu transformacji oraz nowe okoliczności wynikające z negocjacji z Unią Europejską oznaczają potrzebę stałego monitorowania tego stanu i podejmowania niezbędnych korekt. Wiele zadań z zakresu bezpieczeństwa energetycznego pozostaje w gestii przedsiębiorstw i samorządów lokalnych, więc w takich przypadkach rząd będzie wypełniał funkcje inspirujące i podejmował działania wspierające o systemowym charakterze.

Za najważniejsze uznano:

-kształtowanie zrównoważonej struktury rynku paliw pierwotnych, z uwzględnieniem wykorzystania krajowej bazy surowców energetycznych;

-wzrost efektywności użytkowania paliw i energii;

-rozwój źródeł energii odnawialnej, w tym biopaliw;

-obniżenie kosztów energetycznych funkcjonowania gospodarki krajowej, co powinno zapewnić jej konkurencyjność;

-dostosowanie polskich regulacji prawnych i instytucjonalnych do rozwiązań unijnych;

-równoważenie interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw.

Bieżąca polityka państwa będzie koncentrować się na wykorzystywaniu rodzimych zasobów energetycznych (węgiel kamienny i brunatny, gaz i biopaliwa), a zwłaszcza na wspieraniu zwiększania produkcji krajowej gazu.

Określony już termin akcesji Polski do Unii Europejskiej jest dodatkową przesłanką korekty "Założeń polityki energetycznej...". Największe zmiany są przewidywane w gazownictwie i elektroenergetyce, które po włączeniu do unijnego rynku energii będą musiały sprostać zagranicznej konkurencji. Konieczne będzie zatem wzmocnienie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw energetycznych przez restrukturyzację i demonopolizację sektora oraz pobudzanie mechanizmów rynkowych. Niezbędne będą inwestycje unowocześniające sieci energetyczne oraz ich rozbudowa pozwalająca na prawidłową współpracę z systemami europejskimi. Na przełomie lat 2003/2004 sektor paliwowo-energetyczny powinien być gotowy do włączenia się w struktury europejskie bez uszczerbku dla interesów obywateli i państwa.

Działania korygujące "Założenia" rządu i instytucji rządowych będą polegać na:

-kreowaniu polityki energetycznej;

-polityce regulacyjnej wobec energetyki;

-polityce właścicielskiej w stosunku do części potencjału energetycznego gospodarki narodowej.

Za krótko- i średnioterminowy cel strategiczny polityki energetycznej uznano redukcję kosztów funkcjonowania energetyki i równoczesną poprawę stanu bezpieczeństwa energetycznego. W ciągu najbliższych kilkunastu lat energetyka będzie nadal oparta na węglu. Gaz jako paliwo podstawowe może zastępować węgiel dopiero po utrwaleniu się szybkiego wzrostu gospodarczego. Jedynie w zabudowie rozproszonej lub dla niezbędnego zmniejszenia emisji gazów zakłada się wzrost zużycia biopaliw lub gazu. W tym celu rząd przygotuje specjalny program gospodarczy.

W polityce regulacyjnej rząd skoncentruje się na promowaniu konkurencji, pomocy gminom w modernizacji i rozwoju energetycznych sieci wiejskich i gazowych sieci dystrybucyjnych (przy wykorzystaniu środków pomocowych Unii Europejskiej). Rząd będzie dążył do stabilizacji cen energii m.in. przez sprawiedliwe rozłożenie kosztów reformowania sektora na wszystkich uczestników procesów gospodarczych, przejrzyste zasady rozliczeń i płatności za sieciowe nośniki energii oraz takie zasady cenotwórstwa, które uniemożliwią przenoszenie całych kosztów pośrednich na odbiorcę finalnego.

Polityka właścicielska rządu powinna doprowadzić do:

-restrukturyzacji (własnościowej, kapitałowej, technicznej i organizacyjnej) państwowego sektora energetycznego;

-wzrostu efektywności funkcjonowania państwowego sektora, a także pojedynczych przedsiębiorstw energetycznych;

-znaczącej poprawy jakości obsługi obywateli w dostawach energii i gazu.

Podstawowym problemem będzie takie ukierunkowanie i nadzorowanie pracy menedżerów państwowych podmiotów gospodarczych lub spółek z większościowym udziałem Skarbu Państwa, aby działały one w interesie państwowego właściciela, czyli w interesie publicznym. Minister Skarbu Państwa przedstawi do końca bieżącego półrocza założenia systemu nadzoru właścicielskiego nad państwową częścią sektora.