Żądanie od kontrahenta dodatkowych opłat
Firmy, chcąc zwiększyć przychody i zminimalizować ryzyko ponoszenia dodatkowych kosztów, próbują w umowach przerzucać na kontrahentów koszty związane ze zmianą podatków i innych opłat mających wpływ na wysokość ceny. Doliczanie do ceny dodatkowych opłat wymaga odpowiednich postanowień w umowie.
Dodatkowe opłaty doliczane do ceny
Po uruchomieniu w naszym kraju w lipcu br. elektronicznego systemu poboru opłat na płatnych odcinkach autostrad, dróg ekspresowych i krajowych, firmy transportowe ponoszą dodatkowe koszty. Przerzucają je na zlecających im przewóz, a ci na swoich klientów.
Część dostawców zaczęła informować swoich klientów, że do ceny będzie doliczać dodatkową opłatę na pokrycie zwiększonych kosztów związanych z przewozem (np. w wysokości 1% ceny towaru). Niejednokrotnie tak wyliczona opłata jest wyższa niż faktycznie ponoszone koszty, tym bardziej, że opłaty uiszczane w formie elektronicznej zależą wyłącznie od kategorii pojazdu i drogi, a nie od tego, jaki towar i jakiej wartości jest przewożony.
Jeśli dostawca zobowiązał się w umowie sprzedać towar za wskazaną w niej cenę, to nie może już po zawarciu umowy jednostronnie zmieniać ceny poprzez doliczanie do niej nieprzewidzianych umową pozycji. Strony obowiązuje cena określona w umowie. Inaczej wygląda sytuacja, gdy w umowie pomiędzy przedsiębiorcami wskazano, w jakich przypadkach cena ulegnie zmianie (np. w razie wzrostu wskazanych w umowie opłat). Wówczas można zmienić cenę opierając się o mechanizm wynikający z umowy.
Ograniczeń co do kształtowania ceny nie ma w przypadku nowo zawieranych umów. Jeśli klient zaakceptuje warunki umowy, godząc się tym samym na uiszczanie dodatkowej opłaty, to będzie zobowiązany do jej zapłaty.
Konsument musi znać wszystkie koszty
W umowach między przedsiębiorcami a konsumentami możliwości zmiany ceny są znacznie bardziej ograniczone. Konsumenci to osoby fizyczne dokonujące czynności prawnej (np. zawarcia umowy) w celu niezwiązanym bezpośrednio z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową.
W umowach z konsumentem wszystkie opłaty powinny być precyzyjnie i jednoznacznie określone już w momencie zawierania umowy. Jeszcze kilka lat temu wskazywana konsumentowi cena biletów lotniczych nie zawierała podatków, opłat lotniskowych i innych kosztów związanych z zawarciem umowy. "Ujawniały" się one dopiero na kolejnych, z reguły końcowych etapach rezerwacji biletu. Zdaniem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wprowadzało to w błąd klientów co do rzeczywistych kosztów. Praktyka ta uległa zmianie.
Co do zasady, wszelkie zmiany w zakresie kosztów, następujące po zawarciu umowy, powinny obciążać nie konsumenta, ale przedsiębiorcę, bo to na nim spoczywa ryzyko związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. W niektórych umowach można spotkać postanowienia, które przyznają przedsiębiorcy prawo do podwyższenia ceny już po zawarciu umowy, w przypadkach wskazanych w umowie (np. wzrost cen materiałów budowlanych). Aby takie postanowienie było skuteczne wobec konsumenta, umowa musi przyznawać mu prawo do niezaakceptowania podwyżki i odstąpienia od umowy bez żadnych negatywnych konsekwencji (art. 3853 pkt 20 K.c.).
Zmiana stawek VAT
Niekiedy dochodzi do sporów na tle tego, czy podana przy zawieraniu umowy cena była ceną netto, czy brutto, tj. czy uwzględniała ona już podatek VAT. Cena towaru jest to wartość wyrażona w jednostkach pieniężnych, którą kupujący jest obowiązany zapłacić przedsiębiorcy za towar lub usługę. W cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług (art. 3 ust. 1 ustawy o cenach - Dz. U. z 2001 r. nr 97, poz. 1050 ze zm.). Jeśli więc podano cenę bez informacji, czy jest to cena netto, czy brutto, należy przyjąć, że mamy do czynienia z ceną brutto.
Przekazana konsumentowi informacja o cenie towaru w wysokości (wartości) nieuwzględniającej podatku jest informacją nierzetelną, nieprawdziwą i niepełną, bo to na przedsiębiorcy ciąży obowiązek oznaczania cen towaru zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Konsument ma prawo znać cenę towaru, a nie obliczać ją sam, bez względu na to, czy przy cenie towaru umieszczono ogólnikową informację - cena netto, cena + VAT itp. Tak uznał Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w wyroku z dnia 19 maja 2005 r., sygn. akt VXII Ama 11/2004. Stosowanie w reklamie skierowanej do konsumentów cen netto Sąd zakwalifikował jako praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i czyn nieuczciwej konkurencji jako reklama wprowadzająca klienta w błąd i mogąca przez to wpłynąć na jego decyzję co do nabycia towaru lub usługi.
Wątpliwości budzi też doliczanie do ceny czy wynagrodzenia dodatkowych kwot w razie zmiany stawki podatku VAT. Jeśli w umowie przewidziano, że zmiana stawki VAT pociągnie za sobą zmianę ceny, to jest to dopuszczalne. Należy jednak pamiętać, że w przypadku umów z konsumentami konieczne jest w takim przypadku zastrzeżenie dla konsumenta możliwości niezaakceptowania zmienionej ceny i odstąpienia od umowy.
W umowach między przedsiębiorcami dopuszczalne jest posługiwanie się cenami netto oraz postanowienia o zmianie ceny w razie zmiany stawki VAT, bez konieczności dawania prawa do odstąpienia z tego powodu od umowy.
Opłaty półkowe
Dodatkowe opłaty doliczane są nie tylko do ceny. Sieci handlowe wymuszają na dostawcach dodatkowe opłaty za to, że sieć przyjmuje towar do sprzedaży. Mają one postać np. opłat za "wejście towaru do sklepu", opłat związanych z otwarciem nowego supermarketu.
Utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do rynku poprzez pobieranie tzw. opłat półkowych, czyli innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży, stanowi czyn nieuczciwej konkurencji (art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji). Takie opłaty są nielegalne.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)
Ustawa z dnia 16.04.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2003 r. nr 153, poz. 1503 ze zm.)
autor: Andrzej Janowski
Gazeta Podatkowa nr 85 (813) z dnia 2011-10-24
