E-deklaracje, czyli jak się rozliczyć, nie wychodząc z domu
W dobie powszechnej komputeryzacji oraz wszechobecnego internetu dostęp do e-usług publicznych oraz e-administracji nie jest na zbyt wysokim poziomie. Nawet jeśli występują możliwości skorzystania z internetowych ułatwień, jak to ma miejsce w przypadku elektronicznych zeznań podatkowych, tylko niewielki procent Polaków wybiera tę formę rozliczenia.
26 lipca 2011 roku zeznania podatkowe, czyli popularne PIT-y, świętowały swoje dwudziestolecie, gdyż to właśnie 26 lipca 1991 roku uchwalona została Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ustawa ta obowiązuje, z pewnymi zmianami, od 1 stycznia 1992 roku i od tego roku Polacy rozliczają się z podatków samodzielnie. Wcześniej pracownicy rozliczani byli przez pracodawców.
W zależności od sposobu opodatkowania występuje sześć różnych formularzy podatkowych (PIT-28, PIT-36, PIT-36L, PIT-37, PIT-38, PIT-39), które rokrocznie wypełnia około 25 milionów podatników1.
Pobierz darmowy: PIT 2011
Możliwość elektronicznego złożenia zeznania podatkowego powstała w 2008 roku i podlega ciągłym ulepszeniom. Początkowo z takiej opcji mogli skorzystać tylko podatnicy posiadający bezpieczny podpis elektroniczny weryfikowany certyfikatem kwalifikowanym. Wyrobienie takiego podpisu wiąże się z pewnymi kosztami, co powodowało nikłe zainteresowanie elektroniczną formą rozliczenia. Jednakże od kwietnia 2009 roku, na mocy zmian w ustawie Ordynacja podatkowa oraz odpowiedniego Rozporządzenia Ministra Finansów, istnieje możliwość składania zeznania PIT-37 bez podpisu kwalifikowanego.
Od stycznia 2011 można przesyłać również zeznania podatkowe i wnioski m. in. PIT-28, PIT-36, PIT-36L, PIT-38, PIT-39 wraz z niektórymi załącznikami przez internet. Rozliczenie w formie elektronicznej możliwe jest również dla podatników, którzy rozliczają się wspólnie z małżonkiem. Wynika to z faktu, że od 2011 roku zniesiona jest konieczność składania pełnomocnictwa małżonka do złożenia zeznania w jego imieniu w formie papierowej (UPL-1) do właściwego Urzędu Skarbowego, co jest kolejnym ułatwieniem. Także od 2011 roku możliwe jest złożenie wszelkich korekt do wymienionych już zeznań podatkowych w formie elektronicznej bez kwalifikowanego podpisu2.
E-deklaracje to nie tylko możliwość rozliczenia podatku dochodowego dla osób fizycznych, lecz także możliwość elektronicznego wysyłania szerokiej gamy formularzy podatkowych przez przedsiębiorców. W ich przypadku istnieje jednak konieczność użycia bezpiecznego podpisu elektronicznego weryfikowanego certyfikatem kwalifikowanym3.
Elektroniczne rozliczenie podatku możliwe jest na trzy sposoby: za pomocą strony internetowej www.e-deklaracje.gov.pl, poprzez aplikację off-line dostępną na tej stronie lub przez programy finansowo-księgowe.
Do wysyłania zeznania w formie elektronicznej wystarczy komputer z dostępem do internetu z przeglądarką internetową. Niezbędne są dane podatnika: NIP (lub od 2012 roku PESEL), data urodzenia, kwota przychodu wykazana w zeznaniu rocznym za rok ubiegły (w 2012 roku za rok 2010), które potwierdzają i zabezpieczają autentyczność składanej deklaracji. Ostatnim etapem (po wysłaniu zeznania i wyświetleniu statusu 200 informującego: "przetwarzanie dokumentu zakończone poprawnie") jest pobranie i zachowanie Urzędowego Poświadczenia Odbioru (UPO). Jest on odpowiednikiem papierowego potwierdzenia o złożeniu PIT-u w Urzędzie Skarbowym, swoistym dowodem nadania listu poleconego. UPO musi być przechowywany przez 5 lat w dowolnej formie - elektronicznej lub papierowej.
System elektronicznych rozliczeń z organami podatkowymi występuje w wielu krajach na świecie i jest coraz częściej wybieranym rozwiązaniem wypierającym papierową formę rozliczenia.
W Estonii 95 proc. podatników korzysta z systemu e-Tax/e-Custom, który pozwala na rozliczenie podatków osobom fizycznym oraz przedsiębiorcom. Umożliwia on także wymianę wszelkich informacji z urzędami podatkowymi. Dostęp do tego serwisu odbywa się za pomocą stron internetowych urzędów skarbowych lub stron banków internetowych.
Podobne systemy działają na Łotwie i w Hiszpanii, choć zainteresowanie tą formą kontaktu i rozliczenia nie jest aż tak znaczące, jak w Estonii. Państwem, w którym system ten nie sprawdził się, jest Słowenia - tylko 4 proc. osób fizycznych rozliczyło się przy jego użyciu w 2010 roku. Tak niskie zainteresowanie wynikało prawdopodobnie z wymogu posiadania kwalifikowanego podpisu elektronicznego.
Jak powiedział Tomasz Sokolnicki, dyrektor Izby Skarbowej w Krakowie, "są już przykłady krajów, w których urząd przesyła podatnikowi propozycję jego rozliczenia do akceptacji, a ten jedynie je koryguje, gdy jest to uzasadnione, lub odsyła bez zmian. To byłoby ułatwienie dla wszystkich".
Liczba wysyłanych drogą elektroniczną zeznań podatkowych rośnie z roku na rok, co można zaobserwować w przedstawionym obok zestawieniu Ministerstwa Finansów.
Sumaryczną liczbę elektronicznych zeznań podatkowych (bez podpisu kwalifikowanego) za rok 2010 w poszczególnych województwach przedstawia wykres nr 2.
Według pani Bożeny Domino, specjalisty podatkowego, pracownika organów podatkowych i wykładowcy na Wydziale Zarządzania Politechniki Rzeszowskiej, "elektroniczne zeznania podatkowe posiadają wiele zalet nie tylko dla podatników, lecz także dla pracowników administracji skarbowej. Platforma e-Deklaracje przyspiesza ewidencję złożonych zeznań oraz ich księgowanie, co pozwala na szybszy zwrot nadpłat podatku. Jednocześnie jest to ograniczenie wydatków budżetowych na papierowe zeznania oraz wezwania w przypadku błędnych deklaracji. Rokrocznie około 10 proc. papierowych zeznań jest błędnych, a w przypadku elektronicznych zeznań są one na bieżąco sprawdzane pod względem matematycznym, jak i poprawności danych. Ta forma pozwala także ograniczyć czas pracy pracowników urzędów skarbowych oraz umożliwia podatnikom rozliczenie z dowolnego miejsca na ziemi, nawet podczas ostatniego dnia okresu rozliczeniowego, bez stania w kolejkach na poczcie lub w urzędzie. Jest to także bezpłatne rozwiązanie, dające podatnikowi satysfakcję z samodzielnego rozliczenia się. Dane Ministerstwa Finansów wskazują, że w 2011 roku oszczędności wynikające z elektronicznego rozliczenia zeznań podatkowych PIT wyniosły około 2 mln zł".
Według badań ankietowych przeprowadzonych przez studentów Wydziału Zarządzania Politechniki Rzeszowskiej, wśród wad elektronicznego rozliczania się wymienia się trzy główne: brak zaufania do tego typu zeznań, problemy z obsługą komputera oraz brak pewności, że zeznanie zostało złożone4.
Z kolei badania instytutu Ipsos z 2010 roku potwierdziły, że większość Polaków, którzy nie skorzystali z przesyłania deklaracji podatkowych przez internet, nie czuje potrzeby wybrania takiej formy rozliczenia (27 proc.) lub woli kontakt bezpośredni z pracownikiem urzędu (23 proc.). Tradycyjną formę rozliczenia preferują także ci, którzy zlecają obliczenie podatku innym osobom (14 proc.). Należy dodać, że dla części społeczeństwa problem stanowi brak lub nieumiejętność korzystania z internetu (13 proc.)5. Brak wiedzy na temat obsługi internetu wskazywali najczęściej podatnicy: z wykształceniem podstawowym, osoby o niskich dochodach, mieszkańcy wsi.
Według przytoczonych badań rozliczanie za pomocą systemu e-Deklaracje najczęściej jest wybierane przez osoby: w wieku 25-29 lat, posiadające wyższe wykształcenie, o bardzo wysokich dochodach, rozliczające się samodzielnie6.
Reasumując powyższe rozważania, posłużę się sloganem z zeszłorocznej kampanii edukacyjno-promocyjnej Ministerstwa Finansów dotyczącej elektronicznych rozliczeń podatkowych - "Do urzędu skarbowego przyjdź, jeśli masz naprawdę ważny powód! PIT wyślij przez internet".
Katarzyna Kaczor, Wydział Zarządzania Politechniki Rzeszowskiej
1. http://www.mf.gov.pl/dokument.php?const=4&dzial=609&id=262921&typ=news
2. http://podatki.wp.pl/kat,9231,title,MF-w-2011-rwszystkie-PIT-y-bedzie-mozna-zlozyc-elektronicznie,wid,12428681,wiadomosc.html?ticaid=1db3d
3. http://www.mf.gov.pl/_files_/podatki/broszury_informacyjne/e-deklaracje_2011_www.pdf
4. Badania przeprowadzone w okresie grudzień 2011 - styczeń 2012 na próbie 1230 gospodarstw domowych z województwa podkarpackiego pod opieką dr Moniki Pasternak (niepublikowane)
5. Lekki wzrost zaufania, (w:) Dodatek promocyjno-edukacyjny do miesięcznika "Press", Konferencja prasowa "ROZLICZ SIĘ PRZEZ INTERNET", kwiecień 2011
6. Ibidem
