Zasady małżeńskiej odpowiedzialności za długi podatkowe

Urząd skarbowy może dochodzić zapłaty zaległości podatkowej obciążającej osobę będącą w związku małżeńskim nie tylko z jej majątku osobistego, ale również z mienia zgromadzonego wspólnie z małżonkiem. Intercyza, separacja czy rozwód nie zawsze chronią przed spłatą podatków małżonka. Planuje się jednak wprowadzenie przepisów umożliwiających organom podatkowym odstąpienie od dochodzenia zapłaty cudzych zaległości podatkowych po powołaniu się na klauzulę rażącej niesłuszności.

Wspólny majątek

Podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za podatki wynikające z jego zobowiązań podatkowych. Urząd skarbowy, dochodząc ich zapłaty w trybie postępowania egzekucyjnego, może zająć wierzytelności, prawa majątkowe, ruchomości, nieruchomości.

Podatnik, który jest w związku małżeńskim, odpowiada za zobowiązania podatkowe majątkiem osobistym oraz majątkiem wspólnym swoim i małżonka. Majątek wspólny tworzą przedmioty majątkowe nabyte przez jednego lub oboje małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej. Wspólne są m.in. pobrane pensje, dochody z działalności gospodarczej, dochody z majątku wspólnego. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością stanowią majątek osobisty każdego z małżonków. Zalicza się do nich m.in. przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa, darowizny, spadki. Konieczność znoszenia przez małżonka podatnika ewentualnej egzekucji z majątku wspólnego wynika z faktu, że majątek wspólny jest współwłasnością łączną. Oznacza to, że w czasie trwania wspólności majątkowej nie może on zostać podzielony, ani nie podlegają wyodrębnieniu udziały każdego z małżonków. Cały majątek wspólny przysługuje w całości żonie i mężowi. Jest więc zarówno majątkiem tego z małżonków, na którym spoczywa dług publiczny, jak i majątkiem drugiego (por. wyrok WSA w Gdańsku z dnia 31 stycznia 2018 r., sygn. akt I SA/Gd 1728/17).

Reklama

Wszystko, co małżonkowie posiadają, może być zajęte na spłatę zaległości w podatku dochodowym wynikającym z łącznego opodatkowania ich dochodów. Odpowiadają bowiem za niego solidarnie. Każdy z nich ma prawo i obowiązek uregulować całą kwotę. Urząd skarbowy, dochodząc jej zapłaty na drodze egzekucji administracyjnej, może zająć majątek wspólny małżonków oraz ich majątki osobiste.

Bez wspólności

Wspólność majątkowa powstaje z mocy prawa z chwilą zawarcia związku małżeńskiego.

Małżonkowie mają jednak prawo ustanowić rozdzielność majątkową. Intercyza może być zawarta przed lub po ślubie. Organy podatkowe muszą respektować umowę ustanawiającą rozdzielność majątkową między małżonkami. Intercyza nie wywiera jednak skutków wstecz. Skutki prawne takiej umowy nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed jej zawarciem. Wynika tak z art. 29 § 2 Ordynacji podatkowej. Przed odpowiedzialnością za ewentualne zobowiązania podatkowe współmałżonka najskuteczniej więc zabezpiecza umowa o rozdzielności majątkowej podpisana przed ślubem, która w czasie trwania małżeństwa nie zostanie rozwiązana lub zmieniona. Podobne są konsekwencje ograniczenia, ustania czy sądowego zniesienia wspólności majątkowej. Skutki prawne takich działań nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych odpowiednio przed dniem: zawarcia umowy o ograniczeniu ustawowej wspólności majątkowej, zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu, ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka, uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji.

Rozwód również nie uwalnia od odpowiedzialności za długi podatkowe współmałżonka (art. 110 Ordynacji podatkowej). Rozwiedziony małżonek - na mocy decyzji urzędu skarbowego - może spłacać zaległości podatkowe drugiego małżonka z tytułu zobowiązań powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej. Odpowiada za nie całym swoim majątkiem (solidarnie z byłym małżonkiem), z tym że tylko do wysokości wartości swojego udziału w majątku wspólnym, niezależnie od wysokości zadłużenia byłego małżonka. Podział majątku wspólnego, a tym samym ustalenie jego wartości, może nastąpić w umowie zawartej między małżonkami lub na mocy orzeczenia sądu po przeprowadzeniu stosownego postępowania. Sąd, na wniosek jednego z małżonków, może tego dokonać również w wyroku orzekającym rozwód (por. wyrok NSA z dnia 26 marca 2014 r., sygn. akt II FSK 1000/12). Rozwiedziony małżonek nie odpowiada za należności niepobrane przez współmałżonka w związku z pełnieniem funkcji płatnika lub inkasenta oraz odsetki za zwłokę i koszty egzekucyjne powstałe po dniu uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie. Zasady przewidziane dla rozwodników stosuje się odpowiednio w razie unieważnienia małżeństwa oraz separacji.

Długi przedsiębiorcy

Zawarcie umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu wspólności majątkowej, zniesienie wspólności majątkowej przez sąd czy separacja nie chronią przed zapłatą zaległości podatkowych małżonka-przedsiębiorcy. Małżonek może w takiej sytuacji spłacać długi współmałżonka posiadającego własną firmę, jeżeli pomaga w jej prowadzeniu, osiągając z tego tytułu korzyści.

Odpowiedzialność obejmuje zaległości podatkowe wynikające z działalności gospodarczej powstałe w okresie stałego współdziałania w jej wykonywaniu. Małżonek odpowiada za nie do wysokości uzyskanych korzyści. Odpowiedzialność nie obejmuje należności niepobranych przez przedsiębiorcę związanych z pełnieniem przez niego funkcji płatnika lub inkasenta, z wyjątkiem kwot niepobranych od jego najbliższych, m.in. wstępnych, zstępnych, rodzeństwa.

Opisane regulacje, zawarte w art. 111 Ordynacji podatkowej, w praktyce nie są jednak stosowane.

Planowane zmiany w zakresie odpowiedzialności podatkowej małżonków

Modyfikacje i uściślenie przepisów o odpowiedzialności podatkowej małżonków przewiduje projekt nowej Ordynacji podatkowej.

Podstawowa zasada odpowiedzialności podatkowej nie zmieni się: podatnik będzie odpowiadał za podatki całym swoim majątkiem. Uściślono jednak, że możliwość ściągnięcia niezapłaconego podatku, również z majątku wspólnego podatnika i jego małżonka, będzie dotyczyła podatków wynikających ze zobowiązań podatkowych, które powstały w czasie trwania małżeństwa. Urzędy skarbowe nie będą więc mogły dochodzić z majątku wspólnego spłaty zobowiązań podatkowych jednego ze współmałżonków powstałych przed ślubem. Taka regulacja ma wyeliminować obecnie pojawiające się wątpliwości co do zakresu odpowiedzialności z majątku wspólnego, tzn. czy ma ona rozciągać się także na zobowiązania sprzed zawarcia małżeństwa. Inne rozwiązanie oznaczałoby nadmiernie obciążenie dla interesów rodziny oraz tego małżonka, który wstępując w związek małżeński, nie był dłużnikiem podatkowym.

Nowa Ordynacja podatkowa nie przewiduje przeniesienia odpowiedzialności za zaległości podatkowe przedsiębiorcy na małżonka pomagającego mu w prowadzeniu firmy po zawarciu intercyzy czy ustanowieniu separacji (co obecnie jest dozwolone na podstawie art. 111 Ordynacji podatkowej). Utrzymana zostanie możliwość spłaty długów podatkowych po rozwodzie. Proponuje się jednak wprowadzenie zasady - nie tylko dla rozwodników, ale wszystkich osób mogących spłacać cudze podatki - że organ podatkowy odstąpi od orzeczenia o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej, jeżeli takie orzeczenie byłoby rażąco niesłuszne.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r. poz. 800 ze zm.)


autor: Małgorzata Żujewska
Gazeta Podatkowa nr 81 (1538) z dnia 2018-10-08

GOFIN podpowiada

Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Finanse / Giełda / Podatki
Bądź na bieżąco!
Odblokuj reklamy i zyskaj nieograniczony dostęp do wszystkich treści w naszym serwisie.
Dzięki wyświetlanym reklamom korzystasz z naszego serwisu całkowicie bezpłatnie, a my możemy spełniać Twoje oczekiwania rozwijając się i poprawiając jakość naszych usług.
Odblokuj biznes.interia.pl lub zobacz instrukcję »
Nie, dziękuję. Wchodzę na Interię »