Kryzys klimatyczny w Polsce: rosnące koszty i brak przygotowania

W latach 2001-2019 Polska poniosła łącznie 115 miliardów złotych bezpośrednich strat z powodu ekstremalnych zjawisk pogodowych. To średnio 6 miliardów złotych rocznie - oznaczających zniszczone domy, infrastrukturę, uprawy i lasy. Susze w latach 2017-2019 były przyczyną ponad 70% strat w rolnictwie. To problem nie tylko rolników, bo skutkiem jest wzrost cen żywności, co wpływa na nasze portfele.

Prognozy Polskiej Izby Ubezpieczeń są jeszcze bardziej alarmujące: zmiana klimatu może obniżyć polskie PKB od 3 do 10% do 2050 roku. To realne zagrożenie dla stabilności ekonomicznej, a w konsekwencji politycznej.

Powódź z 2024 roku obnażyła poważne problemy z komunikacją i koordynacją działań w ramach struktur polskiego systemu zarządzania kryzysowego, szczególnie na poziomie lokalnym, w gminach. Przyczynia się do tego fakt, że służby, takie jak Państwowa Straż Pożarna, Policja, Wojsko Polskie oraz ratownictwo medyczne, są przypisane do różnych ministerstw.

Najwyższa Izba Kontroli (NIK) wskazuje na liczne nieprawidłowości w zakresie zarządzania kryzysowego, w tym na brak efektywnego systemu ochrony ludności i niewystarczające przygotowanie kadr administracji rządowej i samorządowej. Brak jednolitego ogólnopolskiego systemu cyfrowej łączności radiowej służb ratowniczych i zarządzania kryzysowego dodatkowo osłabia zdolność państwa do reagowania na zagrożenia.

"Konieczne i pilne jest uwzględnienie w planach zarządzania kryzysowego rosnącego ryzyka wystąpienia katastrof wywołanych przez skutki zmiany klimatu, a także poprawa koordynacji służb odpowiedzialnych za zarządzanie kryzysowe w Polsce. Wśród niezbędnych działań można wymienić m.in. integrację systemów zarządzania kryzysowego i obrony cywilnej, opracowanie kompleksowych planów reagowania na zagrożenia hybrydowe oraz wzmocnienie współpracy między różnymi podmiotami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo obywateli" - mówi dr Krzysztof Księżopolski ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, Instytutu Badań nad Bezpieczeństwem, Energią i Klimatem ISECS i współautor raportu.

Autorzy raportu podkreślają, że kiedy zagrożenia klimatyczne nie są uwzględniane w strategii bezpieczeństwa narodowego, a społeczeństwo, służby i instytucje publiczne nie są na nie dobrze przygotowane, osłabia to zdolność do reagowania w sytuacjach ekstremalnych. Obywatele nie wiedzą, jak się zachować, służby słabo współpracują. Stwarza to zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, a także zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia niepokojów społecznych spowodowanych brakiem skutecznej reakcji państwa. Może to prowadzić do destabilizacji politycznej, a nawet zmian rządów. W Polsce już tego doświadczyliśmy - powódź z 1997 roku miała znaczący wpływ na scenę polityczną.

Na poziomie międzynarodowym skutki kryzysu klimatycznego mogą wzmacniać organizacje terrorystyczne, przyczyniać się do masowych migracji, prowadzić do sporów międzypaństwowych, a nawet konfliktów zbrojnych. Jednocześnie wpływają też na potencjał militarny - infrastrukturę wojskową, sprzęt i logistykę, a w konsekwencji na zdolność państw do obrony. NATO, świadome tych zagrożeń, już w 2021 roku przyjęło Action Plan on Climate Change and Security.

Władze powinny wprowadzić szereg zmian, aby zwiększyć bezpieczeństwo narodowe Polski w dobie kryzysu klimatycznego. Raport Koalicji Klimatycznej wskazuje rozwiązania. Oto niektóre z nich:

• Opracowanie i wdrożenie kompleksowego planu przygotowania społeczeństwa na ekstremalne zjawiska pogodowe, aby wszyscy wiedzieli, jak się zachować, gdy dostaną ostrzeżenia o huraganowych wiatrach czy fali upałów, jak postępować w trakcie i po powodzi.
• Przebudowa systemu zarządzania kryzysowego, z naciskiem na budowanie odporności na ekstremalne zjawiska, realizację zaleceń NIK, poprawę przepływu informacji, wzmacnianie procedur i automatyzację działań z wykorzystaniem IT i AI.
• Uwzględnienie skutków zmiany klimatu w strategicznych dokumentach, takich jak Strategia Bezpieczeństwa Narodowego czy plany obronne MON.
• Zwiększenie partycypacji obywateli w procesach decyzyjnych i systemie zarządzania kryzysowego.

Źródło informacja: Koalicja Klimatyczna