Wojciech Kamieniecki, NCBR: Nowe pieniądze z UE popłyną od 2022 r.

Bartosz Bednarz, Interia: Wysoka inflacja i słaby złoty niepokoją?

Wojciech Kamieniecki, dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju: - Większość środków, jakimi dysponuje NCBR, pochodzi z funduszy europejskich. One są przeliczane z euro po bieżącym kursie - z tego punktu widzenia, pieniędzy na wsparcie beneficjentów przez osłabienie złotego, będzie trochę więcej. Z drugiej strony jednak koszt realizacji projektów, ze względu na podwyższona inflację, wzrośnie.

- Sądzę, że ten wzrost kosztów będzie wyższy niż korzyści wynikające z przelicznika euro/złoty. Tak więc, per saldo mnie to niepokoi.

Grantobiorcy zwracają już uwagę na ten problem rosnących kosztów?

- Na razie nie ma takiego problemu w kontekście inflacji. Z tym się jeszcze nie zetknąłem. Zdarza się oczywiście, że przy prowadzeniu projektów koszty są inne od zakładanych; wtedy robimy analizę i jeżeli jest to uzasadnione obiektywnymi czynnikami, uznajemy ewentualne większe wydatki.

Szykujecie się już w NCBR do rozliczenia perspektywy finansowej 2014-2020?

- To nie jest takie proste pytanie, jak się może wydawać. Całą perspektywę zamkniemy dopiero w 2024 r. Już jednak rok 2023 będzie dla nas bardzo pracowity - dojdzie do kumulacji rozliczeń projektów. Do tego nałoży nam się nowa perspektywa, z którą wystartujemy w 2022 r. Robimy pewne zmiany organizacyjne już teraz i szykujemy się do kolejnych - rozmawiamy też z instytucją zarządzającą o dodatkowych możliwościach, które może nam zaoferować, po to, żeby sprawnie rozliczyć wszystko do końca 2023 r.

Te przygotowania oznaczają też wzmożoną rekrutację?

- Uzyskaliśmy zgodę na zatrudnienie dodatkowych osób w dziale rozliczeń projektów, ale są to niewielkie przyrosty etatów w stosunku do tego, co posiadamy. Pojedyncze procenty. Koncentrujemy się na zmianie procedur ułatwiających to rozliczanie; na cyfryzacji i automatyzacji - tutaj jest główne źródło, w którym upatruję wzrost efektywności.

Algorytm będzie oceniać wnioski?

- Chciałbym, żeby to było takie proste. Wnioski musi jednak ocenić ekspert i tego czynnika ludzkiego nie wyeliminujemy. Zwiększymy jednak efektywność jego pracy poprzez automatyzację niektórych procesów - warunki, które są zerojedynkowe będzie można sprawdzać automatycznie bez zaangażowania człowieka. Są też takie rzeczy, które poprzez monitorowanie, jak szybko dany proces jest zrealizowany i kto za niego odpowiada, powodują większą dyscyplinę pracy. I oczywiście - obrót cyfrowy, czyli wyeliminowanie konieczności wysyłania papierowych dokumentów do podpisu. To są rzeczy, które przyspieszają cały proces.

Nowa perspektywa wystartuje w 2022 r.?

- Zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa Finansów takie są przewidywania, że w I lub II kw. 2022 r. będziemy mogli ogłaszać konkursy już w nowej perspektywie.

I czego mogą się spodziewać przedsiębiorcy?

- Muszę zastrzec - są to rzeczy wciąż dyskutowane. I, o ile między nami a Ministerstwem Funduszy i Rozwoju Regionalnego wiele spraw jest już domkniętych, o tyle jakieś zmiany w MF lub KE mogą nastąpić.

Co mamy na tę chwilę?

- Następcą programu POIR, w którym NCBR realizuje znaczącą część wartości całego programu przewidzianego dla Polski, będzie program FENG. Cała alokacja dla Polski to 8 mld euro. Z tego 2,5 mld euro będzie miał do dyspozycji NCBR.

I jak te środki będą dzielone?

- Będziemy dalej opierać się przy przyjmowaniu wniosków na krajowych inteligentnych specjalizacjach. To jest elastyczny instrument, nie sprawiał on większego problemu wnioskodawcom. Cześć funduszy będzie realizowana w postaci dotacji bezzwrotnych - są to projekty w priorytecie 1., które obejmują najbardziej ryzykowne działania w dziedzinie badań i rozwoju. Wniosek o dotację będzie składać się nawet z siedmiu modułów, w tym z obowiązkowego B+R lub wdrożenia innowacji. Dodatkowo jednak pojawi się też np. parametr "zazielenienia przedsiębiorstw" lub "cyfryzacji" - są to dwa kierunki, które UE mocno preferuje dzisiaj.

- W priorytecie drugim mamy mniej ryzykowne działania, w związku z tym posługiwać się będziemy instrumentami zwrotnymi. Te środki posłużą na rozwijanie, wzmacnianie zdolności badawczych, innowacyjnych, wykorzystywanie zaawansowanych technologii, realizację zrównoważonego rozwoju.

A instrumenty kapitałowe?

- Cały Bridge Alfa będzie na nich oparty. Nie będzie to jednak takie finansowanie jak dotychczas, horyzontalne. Położymy nacisk na technologie, które nie są wspierane przez inne podmioty, prywatnych czy państwowych inwestorów. Na przykład w branży ICT start-up’y znajdują prywatny kapitał już nawet na wczesnym etapie rozwoju. Chcemy być tam, gdzie technologie są trudniejsze do wdrożenia, ale ważne dla rozwoju gospodarki. Liczę też, że w funduszach VC i CVC będziemy dysponować jakąś kwotą, ale tu nie zapadły jeszcze decyzje.

Czyli NCBR pozostanie główną instytucją finansującą prace B+R w Polsce.

- Będzie trochę inaczej przebiegał podział między tym, co robi NCBR i np. PARP. Dotychczas Centrum zajmowało się wnioskami B+R, PARP - tymi związany z budową zdolności firm do działania. W tej chwili podział będzie przebiegać nie w sposób przedmiotowy, a podmiotowy. NCBR będzie obsługiwać duże jednostki gospodarcze oraz jednostki naukowe (uczelnie, instytuty badawcze) i konsorcja. PARP natomiast będzie się zajmować mikro-, małymi i średnimi firmami. To będzie realizowane w całym zakresie: B+R, inwestycje, wdrożenie innowacji, internacjonalizacja, cyfryzacja. Obie jednostki ten przedmiotowy wachlarz będą miały taki sam, ale inne kategorie wnioskodawców.

- W FENG pojawiła się też nowa kategoria przedsiębiorstw, co jest korzystne dla polskich firm. Będziemy operować wielkością small (do 499 pracowników, ale dochody na takim poziomie, jak w dużych firmach) i mid-caps (do 3 tys. pracowników, ale dochody takie jak w dużych firmach). Te firmy będą traktowane w bardziej preferencyjny sposób niż duże przedsiębiorstwa - otrzymają większe wsparcie w porównaniu do tego, które dostałyby na obecnych zasadach podziału.

Ile osób NCBR ma już w Brukseli?

- Pięciu pracowników.

NCBR jest operatorem biura i ma wspierać polskie jednostki naukowe w Horyzoncie Europa. Pierwsze sukcesy obecności w Brukseli już są?

- Ostatnio kilka osób z Sieci Badawczej Łukasiewicz odbyło staże - miały one na celu naukę, jak nawiązywać kontakty, budować relacje z poszczególnymi osobami pracującymi w komisjach, które budują odpowiednie konkursy i inicjatywy w ramach programu Horyzont Europa. W efekcie tych staży powstaje właśnie w Sieci Badawczej Łukasiewicz specjalne Centrum Foresightu i Internacjonalizacji.

- Mamy unijną bazę uczelni i przedsiębiorców, które oferują swoje możliwości w zakresie partnerstw do różnych programów europejskich. My tę bazę w ramach Krajowego Punktu Kontaktowego, który działa w strukturach NCBR oraz sieci Regionalnych Punktów Kontaktowych, będziemy kojarzyć z bazą polskiego potencjału w tym obszarze. W grudniu zostanie uruchomiona platforma cyfrowa, która obejmie te wszystkie możliwości polskiego sektora prywatnego, spółek Skarbu Państwa oraz jednostek badawczych. Za pomocą takiej platformy będzie możliwe budowanie konsorcjów i partnerstw, które mogą aplikować do programów KE.

- Dostarczamy wiedzę. Jesteśmy podmiotem, który potrafi prowadzić tego typu procesy na poziomie krajowym i międzynarodowym. Dlatego też, ruszamy w czwartek 25 listopada br. z pierwszą z cyklu rocznych konferencji NCBR: "Horyzont Innowacji". Chcemy pokazać zmiany, jakie zachodzą w Centrum. W całość działań Centrum będzie szeroko zaangażowany nasz Think Tank NCBR, będą znane nazwiska i z dziedziny nauki, biznesu i administracji państwowej. Ma to na celu pokazanie, że pozycja NCBR nie wynika tylko ze środków, jakimi dysponujemy i jakie przekazujemy na innowacyjne projekty, ale w równej mierze z wiedzy i doświadczenia, jaki zgromadziliśmy. Jesteśmy dziś ważnym partnerem w dyskusji o tym, jak wspierać innowacje w Polsce i Europie.

Udział procentowy Polski w programie Horyzont 2020 wyniósł 1,27 proc. Z kolei wkład naszego kraju do budżetu sięgnął 3,23 proc. Jako Polska więcej wpłacaliśmy, niż zyskiwaliśmy. Zgodnie z założeniami MEiN na koniec programu Horyzont Europa nasz udział w projektach finansowanych w jego ramach ma wynieść co najmniej 3 proc. jego budżetu. Jest to do zrobienia?

- Na pewno nie przez samo NCBR. Jest dużo innych instytucji, które muszą się w to zaangażować i oczywiście także przedsiębiorcy. Będzie to trudne, ale nie jest niemożliwe. Patrząc na dynamikę wzrostu - przyrost tych projektów w ramach Horyzontu Europa - jest on dwucyfrowy. Zwielokrotnia to, co było dotychczas. Prowadzimy w kraju bardzo intensywną działalność związaną z kontaktami z jednostkami naukowymi, wyższymi uczelniami, organizujemy spotkania z kolegiami rektorskimi. Ostatnio byłem na AGH w Krakowie. Jeździmy po Polsce. Byliśmy na Politechnice Białostockiej, Politechnice Świętokrzyskiej. Będziemy na Politechnice Śląskiej. Oprócz tego aktywnie się prezentujemy i pokazujemy zakres naszej działalności w instytutach PAN, w instytutach badawczych. Wszędzie, gdzie jest taka możliwość, staramy się tłumaczyć, że uczestnictwo w Horyzoncie Europa to nie abstrakcja, że jest to w naszym zasięgu. Zaplanowane mamy też spotkanie w organizacjach biznesowych takich, jak Konfederacja Lewiatan i spotykamy się bezpośrednio z zarządami spółek Skarbu Państwa. Bierzemy wręcz na siebie doradzanie w pisaniu wniosków do KE o finansowanie, bo nie mamy w przypadku Horyzontu Europa konfliktu interesów, jak w przypadku wniosków krajowych, które oceniamy.

Rozmawiał Bartosz Bednarz