Przewodnik po urlopach macierzyńskich w 2009 r.

Po co nam urlop macierzyński i dlaczego nie można z niego zrezygnować?

Urlop macierzyński to okres płatnego zwolnienia od pracy związany z urodzeniem przez pracownicę dziecka. Co do zasady przysługuje on kobietom pozostającym w stosunku pracy. Istnieje jednak możliwość wykorzystania części urlopu macierzyńskiego przez pracownika - ojca wychowującego dziecko. Celem urlopu macierzyńskiego jest ochrona zdrowia kobiety w ostatnim okresie ciąży i umożliwienie jej przygotowania się do porodu, odzyskania sił po porodzie, a także sprawowanie opieki nad dzieckiem w pierwszych miesiącach jego życia. Ten ostatni cel jest też zadaniem urlopu ojcowskiego.

Urlop macierzyński ma charakter obowiązkowy. Oznacza to, że w czasie jego trwania pracodawca nie może dopuścić pracownicy do pracy. Nawet, gdy pracownica wystąpi z wnioskiem lub żądaniem umożliwienia wykonywania obowiązków służbowych w trakcie urlopu macierzyńskiego, to odpowiedzialność za przerwanie urlopu poniesie wyłącznie pracodawca.

Prawo do urlopu macierzyńskiego to uprawnienie osobiste pracownicy. Nie może ona nikomu go przekazać, chociaż z części urlopu może skorzystać pracownik - ojciec wychowujący dziecko.

Nie liczy się staż pracy

Prawo do urlopu macierzyńskiego nie zależy od stażu pracy pracownicy. Na nabycie prawa do urlopu macierzyńskiego nie wpływa podstawa nawiązania stosunku pracy (mianowanie, powołanie, wybór, spółdzielcza umowa o pracę, umowa o pracę), czy też rodzaj umowy o pracę (umowa na czas próbny, na czas określony, na zastępstwo, na czas wykonania określonej pracy, na czas nieokreślony). Rodzaj umowy może jednak wpłynąć na długość przysługującego jej urlopu, ponieważ urlop macierzyński nie przedłuża okresu trwania terminowej umowy o pracę. Nadejście terminu kończącego okres trwania umowy o pracę na czas określony powoduje rozwiązanie tej umowy i jednocześnie zakończenie urlopu macierzyńskiego, o ile z pracownicą nie zostanie nawiązania kolejna umowa o pracę. Nie nabędzie zatem prawa do urlopu macierzyńskiego kobieta, której terminowa umowa o pracę przedłużyła się z mocy art. 177 § 3 KP do dnia porodu.

Urlop macierzyński przysługuje w przypadku, gdy poród nastąpił co najmniej w 22. tygodniu ciąży. Urodzenie w okresie wcześniejszym uważa się za poronienie i traktuje jak chorobę, a pracownicy przysługuje zasiłek chorobowy, a nie macierzyński.

Wymiar urlopu macierzyńskiego w 2009 r.

Od 1.1.2009 r., za sprawą ustawy z 6.12.2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 237, poz. 1654), znacznie zmienia się wymiar urlopu macierzyńskiego. Wynosi on:

Od 1.1.2009 r. wymiar urlopu macierzyńskiego został podwyższony oraz uzależniony od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Zlikwidowane zostało natomiast kryterium zróżnicowania urlopu w zależności od tego, czy poród był pierwszy, czy kolejny.

Przykład

Pracownica urodziła pierwsze dziecko 2 stycznia 2009 r. W związku z tym przysługuje jej urlop macierzyński w wymiarze 20 tygodni. Taki sam wymiar urlopu będzie jej przysługiwał po urodzeniu drugiego dziecka.

Nowe zasady nie tylko dla kobiet, które urodziły w 2009 r.

Z podwyższonego od stycznia wymiaru urlopu macierzyńskiego skorzystają:

1) wszystkie pracownice, które urodzą dziecko, począwszy od dnia wejścia w życie nowych regulacji tj. od dnia 1.1.2009 r.,

2) pracownice i pracownicy, którzy w dniu wejścia w życie ustawy korzystają z urlopu macierzyńskiego w dotychczasowym wymiarze (np. jeśli pracownica rozpoczęła urlop macierzyński 5 grudnia 2008 r.)

Z dłuższego urlopu macierzyńskiego nie skorzystają pracownice, które urodziły dziecko i zakończyły urlop macierzyński oraz pracownicy, którzy zakończyli urlop macierzyński - przed dniem wejścia w życie ustawy, tj. zakończyli urlop najpóźniej w dniu 31.12.2008 r.

Urlop macierzyński wyrażany jest w tygodniach, przy czym tydzień odpowiada 7 dniom. Jeśli pracownica nie korzystała z urlopu macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu, to pierwszy dzień urlopu przypada na dzień porodu.

Maciej Nałęcz