Czy napiwki należy rozliczać na gruncie VAT?
Pomimo siedmiu lat obowiązywania obecnej ustawy o VAT, wiele wątpliwości zarówno wśród przedsiębiorców, jak osób zainteresowanych podatkami, nasuwa kwestia opodatkowania podatkiem VAT kwot przekazywanych przez klientów w podziękowaniu za dobrą obsługę, czyli tzw. napiwków.
Napiwek jest zwyczajową formą wyrażenia przez klienta zadowolenia z jakości obsługi zazwyczaj gastronomicznej bądź hotelowej. Wprawdzie w większości przypadków napiwki mają charakter dobrowolny, przynajmniej jeżeli chodzi o Polskę, to jednak niekiedy zdarza się, że napiwek jest świadczeniem obowiązkowym, wskazywanym w cenniku, karcie menu jako dodatkowa opłata doliczana automatycznie do wartości danej usługi.
Powyższe rozróżnienie dwóch rodzajów napiwków, tj. o charakterze dobrowolnym i obowiązkowym, ma decydujące znaczenie dla ustalenia na gruncie podatku VAT skutków związanych z ich otrzymywaniem.
Otóż, w sytuacji, gdy napiwek jest świadczeniem dobrowolnym, zależnym wyłącznie od uznania klienta, wówczas nie sposób twierdzić, iż kwota owego napiwku stanowi podstawę opodatkowania dla podatnika prowadzącego hotel, czy też restaurację itp. W myśl bowiem art. 29 ust. 1 ustawy o VAT, podstawą opodatkowania jest obrót, natomiast obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Z kolei, kwota należna to kwota przysługująca danemu podmiotowi za określone świadczenie (towar, usługę). Jeżeli więc udzielenie napiwku pozostaje wyłączną decyzją klienta, to jest to równoznaczne z tym, że napiwek nie jest kwotą przysługującą podatnikowi, gdyż nie ma on jakiejkolwiek możliwości wymagania owej kwoty od klienta.
Co więcej, warto zwrócić uwagę, że napiwek udzielany jest de facto na rzecz osoby, która obsługiwała klienta (kelnera, recepcjonisty), co również stanowi okoliczność przemawiającą za tym, aby kwoty (dobrowolnego) napiwku nie traktować jako kwoty należnej (hotelowi, restauracji)w rozumieniu ww. ustawy o VAT.
W konsekwencji, uzasadnionym jest twierdzenie, że napiwek udzielany przez klienta dobrowolnie nie stanowi świadczenia podlegającego opodatkowaniu podatkiem VAT przez podatnika prowadzącego hotel, czy też restaurację. Co istotne, jak wskazuje się w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego bez znaczenia w takim przypadku jest to, czy płatność napiwku jest dokonywana w gotówce, czekiem, czy też kartą płatniczą (debetową, kredytową), po czym rozdzielana przez pracodawcę właściwym pracownikom (por. wyrok NSA z dnia 17 listopada 2010 r., sygn. I FSK 1917/09).
Oczywiście pamiętać, trzeba, iż okoliczność, że w danym przypadku napiwek nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, nie oznacza zwolnienia pracodawcy z obowiązku doliczenia kwoty napiwku przypadającego danemu pracownikowi do przychodów ze stosunku pracy, które następnie są uwzględniane przy opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych dochodów owego pracownika.
Natomiast, w sytuacji, gdy napiwek miałby charakter obowiązkowy, a więc byłby on automatycznie doliczany do wartości usługi, wtenczas kwota napiwku stanowi de facto część kwoty należnej (ceny) z tytułu sprzedaży ww. usługi. Oznacza to, że tego rodzaju napiwek podlega opodatkowaniu podatkiem VAT według zasad (w tym stawki) właściwych dla danego rodzaju świadczenia (usługi).
Reasumując, wystąpienie obowiązku opodatkowania podatkiem VAT napiwków determinowane jest bezpośrednio tym, czy w danym przypadku napiwek jest udzielany przez klienta dobrowolnie, czy też stanowi świadczenie o charakterze obowiązkowym, automatycznie doliczane do kwoty należnej (ceny) z tytułu danej usługi.
Dawid Zarembski, ekspert podatkowy ECDDP Sp. z o.o.
Paweł Łabno, doradca podatkowy, Kierownik Zespołu ds. Podatku VAT ECDDP Sp. z o.o.
