Przedawnione wierzytelności a rejestry dłużników
Do rejestrów dłużników prowadzonych przez biura informacji gospodarczej można zostać wpisanym za przedawnione długi. W praktyce oznacza to, że potwierdzenia zapłaty należy przechowywać przez całe życie. W razie ich wyrzucenia trudno będzie udowodnić, że wiele lat wcześniej dług został zapłacony. W sądzie pozostaje wtedy obrona poprzez podniesienie zarzutu przedawnienia. Tyle że powołując się na przedawnienie nie można doprowadzić do wykreślenia danych z rejestru dłużników prowadzonego przez biuro informacji gospodarczej.
Biura informacji gospodarczej
Podmiotami zbierającymi informacje o niespłaconych długach są biura informacji gospodarczej (BIG). Działają one na podstawie ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych.
Wpisanie dłużnika przez wierzyciela do rejestru prowadzonego przez BIG wymaga zawarcia umowy z biurem (art. 12 ustawy). Z zawarciem umowy wiąże się konieczność uiszczania opłat wskazanych w cennikach poszczególnych biur.
Wierzyciel może przekazać do biura informacje gospodarcze o zobowiązaniu dłużnika, gdy są spełnione łącznie następujące warunki:
1) zobowiązanie powstało w związku z określonym stosunkiem prawnym,
2) łączna kwota wymagalnych zobowiązań wobec wierzyciela wynosi:
- co najmniej 200 zł - gdy dłużnik jest konsumentem,
- co najmniej 500 zł - gdy dłużnik nie jest konsumentem,
3) zobowiązania są wymagalne od co najmniej 60 dni,
4) upłynął co najmniej miesiąc od wysłania przez wierzyciela listem poleconym albo doręczenia dłużnikowi do rąk własnych wezwania do zapłaty, zawierającego ostrzeżenie o zamiarze przekazania danych do biura, z podaniem firmy i adresu siedziby tego biura. Wezwanie powinno zostać wysłane na adres do doręczeń wskazany przez dłużnika będącego konsumentem, a jeżeli nie wskazał takiego adresu - na adres miejsca zamieszkania. Natomiast w przypadku dłużnika niebędącego konsumentem - na adres do doręczeń, a jeżeli nie wskazał takiego adresu - na adres siedziby dłużnika lub miejsca wykonywania działalności gospodarczej.
Przedawniony dług podstawą wpisu do BIG
Wpisanie dłużnika do rejestru prowadzonego przez BIG nie wymaga wcześniejszego oddania sprawy do sądu i uzyskania wyroku czy nakazu zapłaty przeciw dłużnikowi. Dzięki temu możliwe jest wpisanie do rejestru dłużników informacji o długach, mimo iż uległy one przedawnieniu.
Dług przedawniony nadal istnieje, nie ulega on umorzeniu. Przedawnienie ma jedynie ten skutek, że jeśli pozwany o zapłatę dłużnik podniesie w sądzie zarzut przedawnienia, to sąd z uwagi na upływ terminu przedawnienia będzie musiał oddalić powództwo. Gdyby zarzut przedawnienia nie został w sądzie podniesiony, to sąd nie mógłby przedawnienia uwzględnić "z urzędu".
Ustawa o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych nie przewiduje, aby do rejestru dłużników można było wpisywać tylko wierzytelności, które nie uległy jeszcze przedawnieniu. Nie nakazuje też usuwania informacji o wpisanych wierzytelnościach, które uległy przedawnieniu. Wywołuje to szereg konsekwencji zarówno dla wierzycieli, jak i dłużników.
Straszak na dłużników
Możliwość wpisania do BIG informacji o długach, mimo iż uległy one już przedawnieniu, jest niewątpliwie korzystna dla wierzycieli. Może to być jedyny sposób na zmuszenie dłużnika do zapłaty. Wpis w BIG utrudnia uzyskanie kredytu, skorzystanie z leasingu, stanowi ostrzeżenie dla potencjalnych kontrahentów. Dlatego wiele osób reguluje swoje zobowiązania, gdy otrzymają wezwanie do zapłaty z informacją, że nieuregulowanie zobowiązań spowoduje wpisanie informacji o zadłużeniu do BIG.
Przechowywanie dowodów zapłaty
Łatwość, z jaką można wpisać do BIG informacje o przedawnionych długach powoduje, że zagrożone mogą się poczuć osoby, które wiele lat wcześniej uregulowały swoje zobowiązania, ale nie przechowują już potwierdzeń zapłaty. Instytucja przedawnienia została wprowadzona nie tylko jako swoista karta dla wierzycieli, którzy przez dłuższy czas zachowują się biernie i nie podejmują czynności w celu wyegzekwowania swoich wierzytelności, przez co dopuszczają do przedawnienia. Celem przedawnienia jest również umożliwienie obrony przed żądaniami zapłaty tym osobom, które swoje długi już spłaciły, ale ze względu na upływ czasu nie są już tego w stanie udowodnić (bo np. nie przechowują potwierdzeń zapłaty sprzed wielu lat). Takim osobom będzie niezwykle trudno doprowadzić do usunięcia informacji z BIG, bo nie będą w stanie wykazać, że dług już spłaciły. W praktyce oznacza to, że dla uniknięcia ryzyka wpisania do BIG należy przechowywać potwierdzenia zapłaty przez całe życie.
Usuwanie wpisów przez BIG
Bez wniosku wierzyciela biuro informacji gospodarczej usuwa wpisy na podstawie uzasadnionej informacji o nieistnieniu zobowiązania, a jeśli dane dotyczą konsumenta - także na podstawie uzasadnionej informacji o wygaśnięciu zobowiązania. Ponadto informacje są usuwane po upływie trzech lat od ich ostatniej aktualizacji, nie później niż po upływie dziesięciu lat od dnia ich przekazania przez wierzyciela. Żaden z tych przypadków nie dotyczy jednak istniejących, ale przedawnionych długów.
Kary za nieprawdziwe informacje
Hamulcem przed nadużyciami w postaci wpisywania do BIG informacji o nieistniejących (bo już dawno uregulowanych) zobowiązaniach są przepisy ustawy przewidujące bardzo wysokie kary za przekazanie do biura nieprawdziwej informacji. Grozi za to grzywna do 30.000 zł. Taka sama kara grozi wierzycielowi, który nie później niż w terminie czternastu dni nie zażądał od biura aktualizacji informacji w razie całkowitego wykonania zobowiązania albo jego wygaśnięcia lub stwierdzenia faktu nieistnienia zobowiązania. Natomiast informacje o istniejących, ale przedawnionych długach można do BIG wpisywać bez żadnych negatywnych konsekwencji.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 9.04.2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (Dz. U. nr 81, poz. 530 ze zm.)
autor: Andrzej Janowski
Gazeta Podatkowa nr 12 (844) z dnia 2012-02-09