Wynagrodzenia w nauce i szkolnictwie w 2008 roku

Jak co roku przypominamy, że w badaniu dominują ludzie młodzi. 75,7 proc. badanych ma nie więcej niż 35 lat, w tym 53,8 proc. ma nie więcej niż 30 lat. Równie ważna jest informacja, że 78,7 proc. to osoby z wykształceniem wyższym (w tym licencjat). Czynniki te w znaczący sposób wpływają na wyniki. Prosimy więc pamiętać, że prezentowane dane dotyczą głównie młodych, wykształconych ludzi, posiadających dostęp do Internetu.

Jak co roku, przypominamy również, że prezentując dane liczbowe posługujemy się głównie medianą, gdyż miara ta lepiej niż średnia charakteryzuje populację badaną. Z badań GUS wynika bowiem, iż 2/3 Polaków zarabia poniżej średniej, co może być przyczyną błędów interpretacyjnych. Mediana natomiast jest wartością dzieląca badaną populację na pół. Jeżeli w tekście nie zaznaczono inaczej, to wartości zawarte w tabelach i wykresach należy traktować jako mediany.

Wynagrodzenie podstawowe i wynagrodzenie całkowite z uwzględnieniem średniego procentowego udziału premii

Wynagrodzenia osób zatrudnionych w nauce i szkolnictwie należą do najniższych spośród wszystkich płac we wszystkich działach objętych Ogólnopolskim Badaniem Wynagrodzeń. Połowa pracowników szeregowych zarabia tam od 1650 PLN do 2800 PLN. Jednocześnie 10 proc. zatrudnionych w dziale nauki i szkolnictwa zarabia mniej niż 1400 PLN. Nauczyciel w państwowej szkole, w pierwszym roku pracy, zarabia 950 PLN. Natomiast nauczyciel sprawujący opiekę merytoryczną nad praktykantem otrzymuje dodatkowe wynagrodzenie według stawki 1,30 PLN za godzinę pracy.

Na wykresie 1 przedstawiono szczegółowy podział wynagrodzeń na różnych szczeblach zarządzania. Wyraźnie widać, iż płace pracowników nauki i szkolnictwa są wyższe na każdym kolejnym poziomie zatrudnienia. Jedynie zarobki kierownika zespołu, liczącego powyżej 11 osób, są o 8 proc. niższe od wynagrodzeń kierownika małej grupy. Różnica pomiędzy dochodami kierownika większego zespołu, a starszego specjalisty, również wynosi 8 proc.

Premie stanowią od 14 proc. do 21 proc. wynagrodzenia osób zatrudnionych w nauce i szkolnictwie. Taki sam udział premii w wysokości 16 proc. przyznawany jest specjaliście i starszemu specjaliście. Kierownik zespołu liczącego powyżej 11 osób otrzymuje premię na poziomie 18 proc. Jej procentowy udział w wynagrodzeniu całkowitym jest o 2 proc. niższy niż w przypadku kierownika małego zespołu.

Świadczenia dodatkowe

Korzystanie ze świadczeń dodatkowych przez pracowników nauki i szkolnictwa występuje w ograniczonym stopniu. Najwięcej, bo 34 proc. nauczycieli, korzysta z dofinansowania nauki, co wiąże się ze ścieżką kariery polegającą na zdobywaniu kolejnych stopni naukowych. Dotyczy to także 16 proc. bibliotekarzy i 10 proc. asystentów naukowych. Drugim najpopularniejszym świadczeniem w badanym dziale są szkolenia wybierane według własnego uznania. Na wykresie 3 przedstawiono szczegółowy rozkład procentowy przyznawanych świadczeń. Wyraźnie wyodrębnia się grupa świadczeń dodatkowych związanych z kształceniem ustawicznym, które jest wpisane w charakter pracy naukowej.

Zarobki kobiet i mężczyzn zatrudnionych w działach nauki i szkolnictwa

Dysproporcja pomiędzy wynagrodzeniami kobiet i mężczyzn wykonujących tę samą pracę rośnie na kolejnych szczeblach zarządzania. W grupie pracowników szeregowych kobiety zarabiają o 8 proc. mniej niż mężczyźni. Na stanowisku specjalisty różnica wzrasta do 14 proc. Na kierowniczym szczeblu zarządzania - do 19 proc., a w przypadku dyrektorów osiąga wartość 17 proc.

Wynagrodzenia osób w różnych grupach wiekowych

Na szczeblu pracowników szeregowych najwyższe dochody osiągają osoby w wieku powyżej 51 lat. 50 proc. z nich zarabia od 2 000 PLN do 3 100 PLN, a mediana ich wynagrodzeń jest o 32 proc. wyższa niż mediana pracowników szeregowych w wieku 16-25 lat. W przypadku specjalistów, najwyższe dochody osiągają osoby w wieku 36-40 lat. 50 proc. z nich zarabia od 2240 PLN do 3700 PLN, podczas gdy 10 proc. nagradzanych jest poniżej 1850 PLN. Na szczeblu kierowniczym, najwyższe pensje otrzymują pracownicy powyżej 51. roku życia. Mediana ich wynagrodzeń wynosi 3720 PLN i jest wyższa 9 proc. o od mediany kierowników w wieku 31-35 lat.

Wynagrodzenia osób z różnym stażem pracy

Pensja pracowników szeregowych wzrasta z długością stażu ich pracy. Najwyższe zarobki (2705 PLN) osiągają osoby, które na danym stanowisku przepracowały 16 lat. Stanowi to 35 proc. wzrost w stosunku do pensji wypłacanej im w pierwszym roku zatrudnienia. W przypadku specjalistów, którzy przepracowali od 6 do 15 lat, pensja stabilizuje się na poziomie 2670 PLN - 2730 PLN.

Na wykresie 6 przedstawiono wpływ, jaki na pensję nauczyciela ma jego wiek. Analizując wykres widzimy, że następuje niski, ale ciągły i stabilny wzrost wynagrodzenia. Mediana płac nauczycieli w wieku 26-30 lat wynosi 1857 PLN. Pracownikowi powyżej 51 roku życia wypłaca się 2757 PLN. Różnica pomiędzy tymi wartościami wynosi 32 proc.

Analizując wykres 7 można wywnioskować, że podwyżki dochodów nauczycieli są proporcjonalne do wzrostu długości ich stażu pracy. Mediana wynagrodzeń nauczyciela, który nie zmienia swojego miejsca zatrudnienia, rośnie wraz z jego stażem i osiąga wartość 2800 PLN po 9 - 10 latach pracy. Różnica pomiędzy najwyższą płacą, a wynagrodzeniem otrzymywanym w chwili osiągnięcia wieku emerytalnego wynosi 4 proc.

Wynagrodzenie osób zatrudnionych w różnych firmach

Z danych wynika, że prywatne szkolnictwo oferuje najniższe pensje pracownikom na stanowiskach szeregowych. Połowa osób zatrudnionych w nich na omawianym szczeblu zarządzania zarabia od 1420 PLN do 2552 PLN, podczas gdy w sferze budżetowej lub komunalnej - od 1700 PLN do 2800 PLN. Natomiast pracownicy zatrudnieni na szczeblu kierowniczym osiągają najwyższe wynagrodzenia właśnie w sektorze prywatnym, gdzie 50 proc. z nich zarabia od 2500 PLN do 6000 PLN. 10 proc. pracowników na stanowiskach kierowniczych otrzymuje pensje nawet powyżej 8300 PLN, czyli o 15 proc. wyższe niż w sferze budżetowej lub komunalnej. Mediana wynagrodzeń specjalistów w omawianych firmach waha się od 2400 PLN do 2600 PLN.

Wynagrodzenia pracowników z różnym wykształceniem oraz znajomością języków obcych

Wynagrodzenia pracowników szeregowych są tym wyższe, im wyższy jest ich poziom wykształcenia. Pensje osób z tytułem magistra są o 18 proc. wyższe od zarobków pracowników, którzy posiadają jedynie absolutorium lub licencjat. Połowa tych ostatnich zarabia od 1458 PLN do 2250 PLN. Różnica ich zarobków w stosunku do płac osób z wykształceniem średnim wynosi zaledwie 1 proc. Przy czym 10 proc. zatrudnionych, którzy posiadają wykształcenie średnie, zarabia ponad 3370 PLN. Na stanowiskach specjalistycznych, pracownicy z takim wykształceniem zarabiają o 10 proc. więcej, niż osoby z niepełnym wyższym lub licencjatem. Połowa specjalistów - magistrów zarabia od 2000 PLN do 3400 PLN. Jednak 10 proc. z nich otrzymuje wynagrodzenia poniżej 1 644 PLN.

Osoby w tytułem doktora zarabiają więcej na każdym szczeblu zarządzania. Pracownik szeregowy wyróżniający się doktoratem zarabia tylko o 6 proc. więcej niż bez doktoratu. Różnica ta wzrasta (do 20 proc.) na stanowiskach specjalistycznych i nieznacznie spada (do 18 proc.) na szczeblu kierowniczym. Z kolei na stanowiskach dyrektorskich wynosi 23 proc. Na wykresie 8 zamieszczono dane liczbowe.

42 proc. osób zatrudnionych w nauce i szkolnictwie ukończyło studia podyplomowe. Tego rodzaju dyplom wpływa jednak na wysokość wynagrodzenia w mniejszym stopniu niż doktorat. Na stanowisku specjalisty, korzyść z ukończenia studiów podyplomowych jest minimalna i przekłada się na 1 proc. wzrost płacy. Na szczeblu dyrektorskim dochody wyższe o 11 proc. osiągają osoby, które nie ukończyły żadnych studiów podyplomowych.

Istotnym czynnikiem różnicującym wynagrodzenia jest także znajomość języków obcych. Na każdym poziomie zatrudnienia opanowanie co najmniej jednego języka obcego przekłada się na wyższe dochody. Połowa kierowników, którzy znają język obcy, zarabia od 2650 PLN do 6200 PLN, a 10 proc. z nich - powyżej 9300 PLN. Natomiast połowa dyrektorów posługujących się jednym językiem obcym otrzymuje wynagrodzenia w granicach 3160 PLN - 5400 PLN. 10 proc. z nich zarabia powyżej 8300 PLN.

W tabeli 6 zamieszczono dane na temat wysokości wynagrodzeń osób na różnych szczeblach zatrudnienia. Przedstawiono także, jak na poziom płac wpływa stopień opanowania języka angielskiego. Na szczeblu pracowników szeregowych, znajomość języka angielskiego nie ma istotnego wpływu na pensje. Natomiast w przypadku specjalistów, opanowanie go w stopniu bardzo dobrym znacząco różnicuje poziom wynagrodzeń. 50 proc. specjalistów biegle posługujących się angielskim osiąga pensje od 2000 PLN do 4016 PLN. 10 proc. z nich zarabia poniżej 1500 PLN, a 10 proc. powyżej 5500 PLN.

Wynagrodzenie osób w różnych regionach Polski

Najwyższe wynagrodzenia otrzymują pracownicy nauki i szkolnictwa zatrudnieni na Mazowszu, a najniższe w regionie wschodnim. W województwach południowo-zachodnich płace są wyższe niż w regionie północno-zachodnim. Przykładem do analizy jest wynagrodzenie nauczycieli w województwach: mazowieckim, podkarpackim, dolnośląskim i wielkopolskim. 50 proc. z nich, zatrudnionych w województwie mazowieckim, zarabia od 2000 PLN do 3 200 PLN, a 10 proc. - powyżej 3900 PLN. Natomiast w województwie podkarpackim 50 proc. nauczycieli otrzymuje pensje w wysokości od 1870 PLN do 3 100 PLN. 10 proc. najlepiej zarabiających nagradzana jest powyżej poziomu 3630 PLN. W województwie dolnośląskim płace połowy nauczycieli wahają się od 2031 PLN do 3 450 PLN. Jednak 10 proc. z nich nie otrzymuje więcej niż 1644 PLN. Natomiast w województwie wielkopolskim, dla połowy nauczycieli pensja wynosi od 1900 PLN do 2700 PLN.

Paweł Sołtysik