Nieprzyjemna niespodzianka dla emerytek
Wysokość pierwszych emerytur z tytułu oszczędzania w otwartych funduszach emerytalnych, które w 2009 r. otrzyma kilka tysięcy kobiet kończących wówczas 60. rok życia, może nieprzyjemnie je zaskoczyć. Większość z nich wyniesie bowiem po 40 zł - 70 zł miesięcznie. Tymczasem spora część uczestników drugiego filaru obecnego systemu ubezpieczeniowego spodziewa się świadczeń znacznie wyższych.
Przez 10 lat wiele nie uzbierasz...
Pierwsze wpłaty do OFE nastąpiły dopiero w 1999 r. w wyniku wprowadzenia obowiązku (dla urodzonych po 1968 r.) lub możliwości (dla urodzonych w latach 1949-1968) przekazywania części składek emerytalnych do wybranego funduszu. Zapisano to w art. 22 i 111 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.). Oznacza to, że pierwsze emerytury kapitałowe będą wypłacane już po 10 latach od rozpoczęcia oszczędzania, okresie zbyt krótkim dla zebrania większej kwoty składek i uzyskania znaczących efektów z zainwestowania tych środków.
...i wiele nie dostaniesz
W obliczeniach przybliżonej wysokości świadczeń kobiet odchodzących na emerytury w 2009 r. przyjmujemy, że będą to tzw. indywidualne emerytury dożywotnie, wykupywane w przyszłych zakładach emerytalnych (mają być dopiero utworzone). Wysokość takiej emerytury - w dużym uproszczeniu - będzie wynikiem podzielenia kwoty zebranego kapitału i przekazanego przez ofe do zakładu emerytalnego, przez dalszą długość trwania życia osoby ubezpieczonej liczoną w miesiącach.
Nasz rachunek uwzględnia trzy grupy kobiet: otrzymujących średnie wynagrodzenia wynoszące: 1.000 zł, 2.000 zł lub 3.000 zł miesięcznie. W obliczeniach pomijamy efekty inwestowania przez ofe otrzymanych składek i koszty obsługi systemu, dziś trudne do przewidzenia.
Przewidywane kwoty zebranych składek i wysokości przyszłych emerytur (wszystkie wielkości zaokrąglone do pełnych złotych)
| Średnie miesięczne wynagrodzenie brutto w latach 1999-2008 | 1.000 zł | 2.000 zł | 3.000 zł |
| Suma składek przekazanych ofe w tych 10 latach | 8.760 zł | 17.520 zł | 26.280 zł |
| Emerytura z ZUS ustalona według nowych zasad | 706 zł | 1.024 zł | 1.343 zł |
| Indywidualna emerytura dożywotnia z drugiego filaru | 36 zł | 67 zł | 98 zł |
| Stopa zastąpienia ostatniego zarobku netto przez łączną emeryturę z ZUS i ofe | 90% | 69% | 61% |
Znaczący wpływ na kwotę świadczenia będzie miało tzw. średnie trwanie życia ustalane przez Główny Urząd Statystyczny, bowiem to ten wskaźnik bezpośrednio określa czas pobierania emerytury. Średnie trwanie życia może być obliczane wspólnie dla obydwu płci lub odrębnie dla mężczyzn i kobiet. Decyzja w tej materii znacząco wpłynie na wysokość nowych emerytur, ponieważ kobiety żyją dłużej, czyli przyjęcie odrębnego sposobu obliczania tego parametru obniży ich emerytury (zebrany kapitał będzie dzielony przez dłuższy czas życia na emeryturze).
Dane zbierane dla różnych potrzeb i sporządzane w różnych okresach mogą się nieco różnić, dlatego musi nastąpić jednoznaczne ustawowe określenie tego wskaźnika i sposobu jego obliczania (wspólny dla obu płci, czy też ustalany odrębnie i z jakiego okresu). Wskaźniki odrębne dla kobiet i mężczyzn podawane są przez GUS na stronie www.stat.gov.pl, natomiast aktualne wielkości wspólne dla obydwu płci prezes GUS opublikował w komunikacie z dnia 26 marca 2007 r. (Mon. Pol. nr 23, poz. 261).
Na wyższe świadczenia trzeba dłużej oszczędzać
Dłuższy czas oszczędzania na emeryturę z ofe pozwoli na uzyskanie znacznie wyższych świadczeń. Takie prognozy prezentowane są na stronach internetowych Komisji Nadzoru Finansowego (www.knf.gov.pl) oraz wynikają z obliczeń przeprowadzonych w oparciu o zamieszczone tam tzw. kalkulatory emerytalne. Szacunkowe wyniki tych działań, dotyczące kobiet zarabiających 60% średniej krajowej, pokazuje zestawienie nr 2.
Zestawienie nr 2 - Wysokość świadczeń przy różnym okresie oszczędzania w ZUS i OFE
| Podstawowe dane o ubezpieczonym | Zgromadzony kapitał emerytalny | Emerytura netto (miesięcznie) |
| Kobieta urodzona w 1963 r. przejdzie na emeryturę w 2023 r. w wieku 60 lat i po 38 latach pracy | prawie 246 tys. zł, z czego 197 tys. zł w ZUS i 49 tys. zł w ofe | 660 zł z ZUS i 178 zł z ofe, razem 838 zł |
| Kobieta urodzona w 1976 r. przejdzie na emeryturę w 2041 r. mając 65 lat i łącznie 43 lata pracy | około 343 tys. zł z czego około 190 tys. zł w ZUS i prawie 153 tys. zł w ofe | 742 zł z ZUS i 624 zł z ofe, razem 1.366 zł |
Szybszy od przyjętego wzrost poziomu wynagrodzeń, a to już obserwujemy, a także większa efektywność inwestowania składek może znacząco zmienić podane kwoty.
Wielu analityków uważa, że z każdego 1.000 zł zebranego kapitału dostaniemy 4-5 zł comiesięcznej emerytury. Aby po wielu latach oszczędzania utrzymać poziom życia zbliżony do osiąganego w czasie aktywności zawodowej trzeba zgromadzić w ZUS i ofe około 1 mln zł kapitału emerytalnego.
Z czego żyją PTE, OFE i zakłady emerytalne?
Należy zaznaczyć, że powszechne towarzystwa emerytalne, zarządzające ofe oraz przyszłe zakłady emerytalne obciążają i będą obciążały ubezpieczonych kosztami obsługi systemu. Jednak na szczęście wysokość tych kosztów jest ustawowo ograniczona i podlega kontroli wymienionej KNF. Najwyższe opłaty to opłata od składki i opłata za zarządzanie funduszem. Dziś wysokość pierwszej opłaty nie może przekroczyć 7%. Będzie ona sukcesywnie malała, aby w 2014 r. dojść maksymalnie do 3,5%. Opłata za zarządzanie składa się z dwóch części: stałej, ustalonej w statucie, ale nie wyżej niż 0,045% aktywów netto w skali miesiąca oraz zmiennej, zależnej od wyników inwestycyjnych funduszu i wynoszącej najwyżej 0,005% wartości aktywów netto.
Bogdan Majkowski
