Szykują się zmiany w zakresie odbierania odpadów

Obecnie Parlament pracuje nad kolejną nowelizacją tej ustawy wprowadzającą m.in. maksymalne stawki opłat za odbiór odpadów komunalnych, a także inne niezbędne zmiany, które wyniknęły w trakcie stosowania jej przepisów. Chodzi tu m.in. o kwestie składania deklaracji w przypadku zmiany miejsca zamieszkania przez dotychczasowego właściciela nieruchomości lub w przypadku zmiany wysokości stawek.

Przepisy trafiły przed Trybunał Konstytucyjny

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 28 listopada 2013 r. (sygn. akt K 17/12) uznał za zgodne z Konstytucją większość z kwestionowanych przepisów, m.in. te obligujące gminę do organizowania przetargów, a także nakładające na właścicieli nieruchomości obowiązek ponoszenia opłat i składania deklaracji o ich wysokości. Za zgodny z ustawą zasadniczą uznano też przepis nakładający na rady gminy obowiązek określenia w drodze uchwały terminu, częstotliwości oraz trybu uiszczania opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Natomiast Trybunał orzekł, iż art. 6k ust. 1 i 2 ustawy o utrzymaniu czystości (…) w zakresie, w jakim nie przewiduje maksymalnej wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jest niezgodny z art. 84 i art. 217 Konstytucji. Jednocześnie przewidział 18-miesięczny okres na zmianę tego przepisu.

Jak już wspomniano, to gminy organizując przetarg wybierają podmiot, który będzie zajmował się na ich terenie odbieraniem od właścicieli nieruchomości odpadów komunalnych. Rady tych gmin, które liczą ponad 10.000 mieszkańców, mogą podjąć uchwałę o podziale obszaru gminy na sektory, dla których organizuje się odrębne przetargi. Warunki, jakie musi spełnić podmiot, określa specyfikacja istotnych warunków zamówienia.

Dla wielu gmin, po wejściu w życie omawianych przepisów, najtrudniejsza to zaakceptowania była właśnie kwestia konieczności przetargowego trybu wybierania podmiotu, który ma wywozić śmieci na ich terenie. Wiele z nich wolałoby zadania te zlecić własnym spółkom komunalnym. Ustawa wyraźnie jednak stanowi, że spółki z udziałem gminy mogą odbierać odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, na zlecenie gminy, tylko gdy zostały wybrane w drodze przetargu. Nie ma innej możliwości zlecenia omawianych zadań jak tryb zamówienia publicznego, mający co do zasady gwarantować poszanowanie konkurencji. W przypadku rozwiązania umowy na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości wójt, burmistrz lub prezydent miasta musi niezwłocznie zorganizować kolejny przetarg. W celu zapewnienia odbierania odpadów komunalnych z terenu gminy, do czasu rozstrzygnięcia przetargu, gmina może zlecić te zadania w trybie zamówienia z wolnej ręki zgodnie z ustawą Prawo zamówień publicznych.

W jaki sposób obecnie nalicza się opłaty?

Właściciele nieruchomości zobowiązani są ponosić na rzecz gminy, na terenie której są położone ich nieruchomości, opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Zasady naliczania opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi zostały określone w art. 6j ust. 1 ustawy o utrzymaniu w czystości (…). W przypadku nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi iloczyn:

• liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość lub
   
• ilości zużytej wody z danej nieruchomości, lub
   
• powierzchni lokalu mieszkalnego

oraz stawki opłaty ustalonej na podstawie art. 6k ust. 1 wspomnianej ustawy.

To właśnie artykuł 6k ust. 1 i ust. 2 został zakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny. Stanowi on, że rada gminy w drodze uchwały dokonuje wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi spośród metod wymienionych wcześniej oraz ustala stawkę takiej opłaty. Możliwe jest stosowanie więcej niż jednej metody ustalenia opłat na obszarze danej gminy. Ponadto ustala stawkę opłaty za pojemnik na odpady komunalne o określonej pojemności.

Omawiany przepis określa, jakie kryteria może uwzględniać rada gminy ustalając stawki opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. W związku z tym gmina może brać pod uwagę:

• liczbę mieszkańców zamieszkujących daną gminę,
   
• ilość wytwarzanych na terenie gminy odpadów komunalnych,
   
• koszty funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi,
   
• przypadki, w których właściciele nieruchomości wytwarzają odpady nieregularnie, w szczególności to, że na niektórych nieruchomościach odpady komunalne powstają sezonowo.

Rada gminy może również określić niższe stawki opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jeżeli odpady te są zbierane i odbierane w sposób selektywny. Może również różnicować stawki opłat, wprowadzać zwolnienia przedmiotowe, ustanawiać dopłaty dla właścicieli nieruchomości, spełniających ustalone przez nią kryteria lub określić szczegółowo zasady ustalania tych opłat.

Gminy muszą znać stawki maksymalne

Powyższe regulacje, jak już wspomniano, zostały zakwestionowane przez Trybunał Konstytucyjny, bowiem nie przewidują maksymalnej wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

W celu realizacji wytycznych Trybunału Konstytucyjnego w Sejmie znalazły się dwa poselskie projekty ustaw: o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz o zmianie ustawy o własności lokali (druk 2377), a także o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (2404), które były rozpatrywane wspólnie.

Zaproponowano wprowadzenie do ustawy zasad ustalania maksymalnych stawek opłat. I tak, zgodnie z założeniem projektu rada gminy będzie mogła ustalać opłaty za odpady komunalne zbierane i odbierane w sposób selektywny, stosując algorytm, w którym maksymalna stawka będzie liczona procentowo od przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem publikowanego przez Główny Urząd Statystyczny w ostatnim Roczniku Statystycznym Rzeczypospolitej Polskiej - za mieszkańca.

Jak wynika z Rocznika Statystycznego GUS z 2013 r., w 2012 r. przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na jedną osobę ogółem wynosił 1.278,43 zł. W tym roku więc stawki wyniosłyby:

• w przypadku ustalania opłaty zależnie od liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość - 2% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę - 25,56 zł,
   
• gdy opłata jest liczona od ilości zużytej wody z danej nieruchomości - 0,7% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę - 8,95 zł,
   
• w przypadku gdy podstawą obliczenia jest powierzchnia lokalu - 0,08% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę - 1,02 zł.

To wójt, burmistrz lub prezydent miasta zawiera z przedsiębiorcą wybranym w drodze przetargu umowę na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości.

Gdy rada gminy ustala jedną stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od gospodarstwa domowego - 5,6% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę - 71,60 zł.

Przy ustalaniu stawek opłat za gospodarowanie odpadami ma nastąpić odwrócenie podejścia. Dotychczas podstawową stawką była stawka za odpady niepoddane segregacji, w przypadku selektywnego zbierania musiała być ustalona niższa stawka opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Ustawa nowelizująca przyjmuje, że stawką wzorcową jest stawka opłaty za odpady zbierane w sposób selektywny. W przypadku nieprzestrzegania tego obowiązku stosowana jest wyższa "sankcyjna" stawka opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Nowe przepisy określają, iż w takich przypadkach taka maksymalna stawka może być dwukrotnie wyższa niż "zwykła" stawka maksymalna.

Opłata za śmieci, gdy w mieszkaniu jest biuro

Trybunał Konstytucyjny zakwestionował również możliwość wprowadzania przez gminy zwolnienia przedmiotowego w zakresie opłaty za odbiór odpadów komunalnych. Nowe przepisy umożliwiają wprowadzenie zwolnienia podmiotowego - gmina będzie mogła w drodze uchwały zwolnić w całości lub części właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, w części dotyczącej gospodarstw domowych, w których dochód nie przekracza kwoty uprawniającej do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.

Projektowane przepisy wprowadzają również bardzo istotne regulacje dotyczące deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Odpowiadają tym samym na problemy, które wyniknęły w trakcie stosowania przepisów omawianej ustawy. Przykładowo spółdzielnie mieszkaniowe zgłaszały, iż z ustawy o utrzymaniu czystości (…)nie wynika, kto taką deklarację powinien składać w przypadku spółdzielczych lokali mieszkalnych. Projekt odpowiadając na ten problem stanowi, że jeżeli nieruchomość jest zabudowana budynkiem lub budynkami wielolokalowymi, w których ustanowiono odrębną własność lokali, obowiązki właściciela nieruchomości obciążają osobę sprawującą zarząd nieruchomością wspólną, lub właścicieli lokali, jeżeli zarząd nie został wybrany, a w przypadku spółdzielni mieszkaniowych - zarząd spółdzielni.

Istotna zmiana będzie dotyczyć przedsiębiorców prowadzących firmy w swoich mieszkaniach. Rozstrzygnięto problem ponoszenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w przypadku prowadzenia w części lokalu mieszkalnego obsługi biurowej działalności gospodarczej. Pomysłodawcy zmian zaznaczają, że jak wynika z praktyki jest to działalność niepowodująca z reguły zwiększenia ilości odpadów w stosunku do odpadów powstających w związku z zamieszkiwaniem w tym lokalu. Dlatego też proponuje się, że w takich przypadkach nie będzie pobierana odrębna opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Z danego lokalu będzie uiszczana wyłącznie opłata ustalona z tytułu zamieszkiwania.

Ustawa odpowiada też na liczne skargi mieszkańców dotyczące ustalania przez część gmin zbyt rzadkiego odbierania odpadów lub nieracjonalnych limitów na odpady komunalne, a nawet wyłączania niektórych odpadów. Nowelizacja wyraźnie stanowi, że w zamian za pobraną opłatę gmina musi zapewniać właścicielom nieruchomości pozbywanie się wszystkich rodzajów odpadów komunalnych, może również zapewniać odbiór niektórych odpadów w inny sposób (np. poprzez ustawienie specjalnych pojemników w miejscach publicznych na swoim terenie).

Obecnie ustawa, po wprowadzeniu poprawek przez Senat, została ponownie skierowana do Sejmu.