Klienci przestali być bezbronni
W starciu z podmiotem profesjonalnie zajmującym się handlem konsument jest zdecydowanie słabszą stroną. Prawo cywilne przyznaje mu w związku z tym szczególną ochronę. Nie należy jednak zapominać, że możliwość skorzystania z uprawnień wymaga nieco staranności - przede wszystkim terminowego podejmowania określonych czynności.
Punktem wyjścia do rozważań dotyczących umów sprzedaży zawieranych z udziałem konsumentów powinna być definicja pojęcia "konsument", zawarta w art. 221 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z jego treścią, za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
Definicja ta znalazła swe odzwierciedlenie w kluczowej dla omawianej problematyki ustawie o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (dalej: ustawa konsumencka). Art. 1 ust. 1 ustawy stanowi, że przepisy tego aktu należy stosować do dokonywanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedaży rzeczy ruchomej osobie fizycznej, która nabywa ją w celu niezwiązanym z działalnością zawodową lub gospodarczą (towar konsumpcyjny). Aby więc mówić o sprzedaży konsumenckiej, z jednej strony powinniśmy mieć do czynienia z przedsiębiorcą (podmiotem profesjonalnym, prowadzącym działalność gospodarczą), z drugiej z konsumentem, zaś przedmiotem sprzedaży powinna być rzecz ruchoma.
Obowiązki sprzedawcy
Obowiązki sprzedawcy regulują przepisy art. 2-3 ustawy konsumenckiej. Przewidują one, iż sprzedawca jest zobowiązany:
podać do wiadomości kupującego cenę oferowanego towaru konsumpcyjnego oraz jego cenę jednostkową (cenę za jednostkę miary), chyba że wyrażają się one tą samą kwotą; przy sprzedaży towaru konsumpcyjnego oferowanego luzem wymagane jest podanie jedynie ceny jednostkowej. Taki sam sposób podawania cen powinien być stosowany w reklamie;
potwierdzić na piśmie przy sprzedaży na raty, na przedpłaty, na zamówienie, według wzoru lub na próbę oraz sprzedaży za cenę powyżej 2 tys. zł wszystkie istotne postanowienia zawartej umowy;
wydać na żądanie kupującego, w przypadkach innych, niż wskazane powyżej, pisemne potwierdzenie zawarcia umowy, zawierające oznaczenie sprzedawcy z jego adresem, datę sprzedaży oraz określenie towaru konsumpcyjnego, jego ilość i cenę;
udzielić kupującemu jasnych, zrozumiałych i niewprowadzających w błąd informacji, wystarczających do prawidłowego i pełnego korzystania ze sprzedanego towaru konsumpcyjnego. W szczególności powinien podać nazwę towaru, określenie producenta lub importera, znak zgodności wymagany przez odrębne przepisy, informacje o dopuszczeniu do obrotu w Rzeczypospolitej Polskiej oraz, stosownie do rodzaju towaru, określenie jego energochłonności, a także inne dane wskazane w odrębnych przepisach. Informacje te powinny znajdować się na towarze konsumpcyjnym lub być z nim trwale połączone, w przypadku, gdy towar jest sprzedawany w opakowaniu jednostkowym lub w zestawie. W pozostałych przypadkach sprzedawca zobowiązany jest umieścić w miejscu sprzedaży informację, która może zostać ograniczona do nazwy towaru i jego głównej cechy użytkowej oraz wskazania producenta lub importera;
zapewnić w miejscu sprzedaży odpowiednie warunki techniczno-organizacyjne, umożliwiające dokonanie wyboru towaru konsumpcyjnego i sprawdzenie jego jakości, kompletności oraz funkcjonowania głównych mechanizmów i podstawowych podzespołów;
wyjaśnić na żądanie kupującego znaczenie poszczególnych postanowień umowy;
wydać kupującemu wraz z towarem konsumpcyjnym wszystkie elementy jego wyposażenia oraz instrukcje obsługi, konserwacji i inne dokumenty wymagane przez odrębne przepisy;
zapewnić, aby wszelkie wskazane powyżej informacje lub dokumenty sporządzone były w języku polskim lub, o ile rodzaj informacji na to pozwala, w powszechnie zrozumiałej formie graficznej.
Odpowiedzialność sprzedawcy
Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 4 ust. 1 ustawy konsumenckiej, sprzedawca odpowiada wobec kupującego, jeżeli towar konsumpcyjny w chwili jego wydania jest niezgodny z umową. Za niezgodność uważa się również nieprawidłowość w zamontowaniu i uruchomieniu nabytego towaru, jeżeli czynności te zostały wykonane w ramach umowy sprzedaży przez sprzedawcę lub przez osobę, za którą ponosi on odpowiedzialność, albo przez kupującego według instrukcji otrzymanej przy sprzedaży.
Niezgodność z umową została ponadto objęta przez ustawodawcę pewnymi domniemaniami. W przypadku stwierdzenia niezgodności przed upływem 6 miesięcy od wydania towaru, domniemywa się, że istniała ona w chwili wydania. W przypadku indywidualnego uzgadniania właściwości towaru konsumpcyjnego domniemywa się, że jest on zgodny z umową, jeżeli odpowiada podanemu przez sprzedawcę opisowi lub ma cechy okazanej kupującemu próbki albo wzoru, a także gdy nadaje się do celu określonego przez kupującego przy zawarciu umowy, chyba że sprzedawca zgłosił zastrzeżenia co do takiego przeznaczenia towaru.
W pozostałych przypadkach domniemywa się, że towar konsumpcyjny jest zgodny z umową, jeżeli nadaje się do celu, do jakiego tego rodzaju towar jest zwykle używany, oraz gdy jego właściwości odpowiadają właściwościom cechującym towar tego rodzaju. Takie samo domniemanie przyjmuje się, gdy towar odpowiada oczekiwaniom dotyczącym towaru tego rodzaju, opartym na składanych publicznie zapewnieniach sprzedawcy, producenta lub jego przedstawiciela (w szczególności wyrażonych w oznakowaniu towaru lub reklamie, odnoszących się do właściwości towaru, w tym także terminu, w jakim towar ma je zachować).
Na równi z zapewnieniem producenta traktuje się zapewnienie osoby, która wprowadza towar konsumpcyjny do obrotu krajowego w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa, oraz osoby, która podaje się za producenta przez umieszczenie na towarze swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego. Sprzedawca nie jest jednak związany wskazanymi zapewnieniami, jeżeli wykazał, że ich nie znał ani, oceniając rozsądnie, znać nie mógł, albo że nie mogły one mieć wpływu na decyzję kupującego o zawarciu umowy, albo też że ich treść sprostowano przed zawarciem umowy.
Odpowiedzialność sprzedawcy wyłączają przesłanki wskazane w przepisie art. 7 ustawy konsumenckiej. Zgodnie z zawartymi tam postanowieniami, sprzedawca nie odpowiada za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową, gdy kupujący w chwili zawarcia umowy o tej niezgodności wiedział lub, oceniając rozsądnie, powinien był wiedzieć. To samo zastrzeżenie odnosi się do niezgodności, która wynikła z przyczyny tkwiącej w materiale dostarczonym przez kupującego.
Uprawnienia kupującego
Jeżeli towar konsumpcyjny jest niezgodny z umową, kupujący może żądać doprowadzenia go do stanu zgodnego z umową przez nieodpłatną naprawę albo wymianę na nowy, chyba że naprawa albo wymiana są niemożliwe lub wymagają nadmiernych kosztów. Nieodpłatność naprawy i wymiany oznacza, że na sprzedawcy ciąży także obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez kupującego, w szczególności kosztów demontażu, dostarczenia, robocizny, materiałów oraz ponownego zamontowania i uruchomienia. Przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się natomiast wartość towaru zgodnego z umową oraz rodzaj i stopień stwierdzonej niezgodności, a także niedogodności, na jakie naraziłby kupującego inny sposób zaspokojenia.
Jeżeli kupujący (z przyczyn wskazanych powyżej) nie może żądać naprawy ani wymiany albo jeżeli sprzedawca nie zdoła uczynić zadość takiemu żądaniu w odpowiednim (do rodzaju towaru i celu jego nabycia) czasie lub gdy naprawa albo wymiana narażałaby kupującego na znaczne niedogodności, ma on prawo domagać się stosownego obniżenia ceny albo odstąpić od umowy (za wyjątkiem sytuacji, gdy niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową jest nieistotna).
Terminy
Kupujący traci swe uprawnienia, jeżeli przed upływem 2 miesięcy od stwierdzenia niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową nie zawiadomi o tym sprzedawcy. Do zachowania terminu wystarczające jest wysłanie zawiadomienia przed jego upływem. Jeżeli sprzedawca, który otrzymał od kupującego żądanie doprowadzenia towaru do stanu zgodnego z umową przez nieodpłatną naprawę albo wymianę na nowy, nie ustosunkował się do tego żądania w terminie 14 dni, uważa się, że uznał je za uzasadnione.
Sprzedawca odpowiada za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową jedynie w przypadku stwierdzenia jej przed upływem 2 lat od wydania go kupującemu. Termin ten biegnie na nowo w razie wymiany towaru. Jeżeli przedmiotem sprzedaży jest rzecz używana, strony mogą termin skrócić; nie może on jednak wynosić mniej niż rok.
Roszczenia kupującego przedawniają się z upływem roku od stwierdzenia przez niego niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową. W takim samym terminie wygasa uprawnienie do odstąpienia od umowy. Bieg przedawnienia zostaje przerwany poprzez zawiadomienie sprzedawcy o niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową. Nie biegnie ono również w czasie wykonywania naprawy lub wymiany towaru oraz prowadzenia przez strony, nie dłużej jednak niż przez 3 miesiące, rokowań w celu ugodowego załatwienia sprawy. Upływ wskazanych terminów nie wyłącza wykonania uprawnień wynikających z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową, jeżeli sprzedawca w chwili zawarcia umowy wiedział o niezgodności i nie zwrócił na to uwagi kupującego.
Na zakończenie warto zauważyć, iż w przypadku zaspokojenia roszczeń wynikających z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedawca może dochodzić (stosownie do przepisów K.c. dotyczących skutków niewykonania zobowiązań) odszkodowania od któregokolwiek z poprzednich sprzedawców, jeżeli wskutek jego działania lub zaniechania towar był niezgodny z umową sprzedaży konsumenckiej. Roszczenie takie staje się wymagalne z chwilą zaspokojenia kupującego, nie później jednak niż w dniu, w którym sprzedawca obowiązany był to uczynić. Przedawnienie roszczenia następuje z upływem 6 miesięcy.
Waldemar Podel, Kancelaria radcy prawnego Waldemar Podel
Podstawa prawna:
- Ustawa z dn. 23.04.1964 r. Kodeks cywilny - Dz.U. Nr. 16, poz. 93 z późn. zm.
- Ustawa z dn. 27.07.2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego - Dz.U. Nr 141, poz. 1176 z późn. zm.
Czytaj również:
