Turcja. Inflacyjne skutki gospodarczej terapii prezydenta Erdogana

"Erdoganomika" to realizowany przez prezydenta Turcji kurs w polityce gospodarczej, który nie ma nic wspólnego z kanonami klasycznej ekonomii. Recep Erdogan jest przekonany, że inflację wywołują wysokie stopy procentowe i dlatego naciska na ich obniżanie. Liczy na to, że krajowa gospodarka będzie napędzana przez tani kredyt, inwestycje i eksport. Tańsze pieniądze mają przyczynić się do stworzenia dodatkowych miejsc pracy i zwiększenia produkcji przemysłowej.

Ekipa prezydenta próbuje przekonać Turków do przechowywania oszczędności w lirach, a nie w euro czy dolarach i w ten sposób zwalcza tak zwaną "dolaryzację" gospodarki. Do lokowania oszczędności w rodzimej walucie wzywano obywateli już pod koniec grudnia 2021 roku, gdy wprowadzono program ochrony depozytów w lirach. Wartość liry szybko wówczas wzrosła do nienotowanego od miesiąca poziomu, by po kilku dniach znów spaść.

W powszechnej opinii światowych inwestorów polityka Recepa Erdogana to kompletny "niewypał" i "dolewania oliwy do inflacyjnego ognia". Autorzy podręczników ekonomii zalecają, by w okresach szalejącej inflacji przeprowadzać  podwyżki stóp procentowych. W ten sposób można wyhamować ekspansję kredytu, zachęcić ludzi do oszczędzania i w konsekwencji ograniczyć tempo spadku siły nabywczej pieniądza.

"Sułtan" Erdogan w ostatnich latach zwolnił z pracy trzech kolejnych gubernatorów Banku Centralnego Republiki Tureckiej. Pod jego presją w ostatnich miesiącach bank zredukował stopę referencyjną o 500 punktów bazowych - z 19 do 14 procent. W styczniu stopy procentowe wyjątkowo  nie zostały zmniejszone, ale prezydent spodziewa się, że ten "błąd" zostanie wkrótce naprawiony.

- Dzięki obniżkom stóp doczekamy się spadku inflacji w ciągu kilku miesięcy. Nasz kraj nie będzie już rajem dla tych, którzy wzbogacają się na wysokich stopach procentowych. Upadek liry jest wynikiem ekonomicznego oblężenia, ale Turcja nie wycofa się ze swojej nowej polityki gospodarczej - mówił w grudniu prezydent.

Jednak spadku inflacji nie widać. Wręcz przeciwnie, dynamika cen zwiększa się. Profesor Hakan Kara z Uniwersytetu Bilkent uważał, że inflacja do marca może przekroczyć 40 proc., tym bardziej, że jest podsycana przez administracyjne podwyżki stawek - na przykład usług komunalnych, opłat drogowych oraz podatków od alkoholu i tytoniu.

I w styczniu inflacja osiągnęła poziom 48,7 proc. wobec 36 proc. w grudniu.

Niektórzy ekonomiści spodziewają się inflacji 50-procentowej. Jest też prawdopodobne, że wzrost cen producentów zbliży się do 100 proc. Tymczasem turecki bank centralny jest nastawiony niezwykle optymistycznie. Zapowiada, że do końca tego roku inflacja spadnie do około 23 proc. W dodatku, potwierdzona została chęć osiągnięcia średniookresowego celu inflacyjnego na poziomie 5 proc.

Pytanie tylko kto w najbliższym czasie będzie miał odwagę przedstawiać komunikaty o ciągle wysokiej dynamice cen. Prezydent Erdogan zdymisjonował ostatnio szefa Narodowego Urzędu Statystycznego za opublikowanie rocznych danych o inflacji. Wyniosła ona 36,1 proc. i była najwyższa od 19 lat. Turecka opozycja polityczna jest przekonana, że oficjalna liczba jest zaniżona i twierdzi, że rzeczywisty wzrost kosztów utrzymania był co najmniej dwa razy większy.

Recep Erdogan ma świadomość, że obywatele odczuwają inflację. Dlatego na początku tego roku w Turcji podniesiono płacę minimalną o 50 proc. Jej wysokość to 4 250 lir, co stanowi równowartość niespełna 1 300 złotych (za lirę płaci się teraz 30 groszy). Według danych europejskiego urzędu statystycznego, wartość nowej płacy minimalnej w przeliczeniu na euro jest najniższa, jaką odnotowano w Turcji od końca pierwszego półrocza 2005 roku. Szacuje się, że ponad 40 proc. wszystkich pracowników w kraju dostaje najniższą stawkę miesięczną.

Zdaniem analityków MUFG Banku, turecka lira pozostanie słaba w stosunku do dolara amerykańskiego w pierwszej połowie 2022 roku. Dolar względem liry w 2021 roku zyskał 44 proc. Przez poprzednie 5 lat lira zdewaluowała się o prawie 72 proc,, a w ciągu dekady straciła 86 proc. wartości. Wśród walut dużych krajów rozwijających się gorzej wypadło tylko argentyńskie peso, które przez 10 lat straciło do dolara 96 proc.

Lira jest wyjątkowo stabilna na początku 2022 roku. Kurs dolara konsoliduje się w stosunkowo wąskim przedziale między 12,80, a 13,94 liry. Ekonomiści z MUFG Banku są przekonani, że obecny okres stabilności opiera się na bardzo chwiejnych podstawach. Pod koniec zeszłego roku sytuacja była zdecydowanie bardziej dynamiczna - dolarem handlowano w granicach od 10,25 do 18,36 liry (w kryzysowym grudniu).

Po tym, jak prezydent Erdogan wezwał niedawno do ponownego obniżenia stóp procentowych eksperci MUFG Banku prognozują wzrost kursu dolara do 14,50 liry w pierwszym kwartale i do 16 lir w drugim kwartale 2022 roku. Bardziej radykalni są specjaliści analizy technicznej, którzy uważają, że przebicie lokalnego oporu na poziomie 14 lir otworzy drogę do niemal historycznego maksimum 18,25 z dalszym celem wynoszącym 20 lir.

Jacek Brzeski