Dwadzieścia lat minęło...

W pierwszej historycznej sesji uczestniczyło siedem domów maklerskich, notowano akcje "pierwszej piątki" (Tonsil, Exbud, Krosno, Próchnik i Kable Śląskie), wpłynęło 112 zleceń kupna i sprzedaży, a łączny obrót wyniósł 1990 zł (2000 USD). Obecnie na GPW notowanych jest około 400 spółek (stan na marzec 2011 r.), w tym 15 z sektora bankowego, zaś kapitalizacja spółek z poziomu 161 mln zł w 1991 r. wzrosła do prawie 800 mld zł w grudniu 2010 r. To właśnie banki znacząco przyczyniły się do tak dynamicznego rozwoju GPW, a przez to polskiego rynku kapitałowego. Potwierdza to fakt, iż obecnie w portfelu WIG20, a więc 20 największych spółek akcyjnych notowanych na GPW, wchodzą cztery banki: Pekao S.A., PKO BP S.A, BRE Bank S.A. i BZ WBK S.A., posiadające łącznie ponad 30 proc. udziału w tym indeksie. Niemniej wpływ na rozwój rynku kapitałowego wywarły nie tylko banki z największego indeksu giełdowego.

Pierwszym bankiem notowanym na GPW był Bank Inicjatyw Gospodarczych S.A. z siedzibą w Warszawie (1992 r.; obecnie Millennium Bank S.A.). Jednak laur pierwszeństwa wśród banków zasłużonych dla rozwoju rynku kapitałowego należy się ING Bankowi Śląskiemu S.A. z siedzibą w Katowicach (dawny Bank Śląski S.A.) - uczestnikowi indeksu WIG (obecnie bank znajduje się - wraz z Bankiem Handlowym S.A. - na liście rezerwowej do WIG20). 18 października 1991 r. odbyła się komercjalizacja Banku Śląskiego S.A., po czym - 3 września 1993 r. - Komisja Papierów Wartościowych zgodziła się na wprowadzenie akcji banku do obrotu publicznego. Na debiut BSK S.A. w progach biur maklerskich oczekiwały długie kolejki inwestorów. Wyczekiwany debiut miał miejsce 25 stycznia 1994 r. i był wydarzeniem wyjątkowym - nie tylko ze względu na liczbę zainteresowanych zakupem akcji - 800 tys. osób - ale też ze względu na cenę ich sprzedaży, która przekroczyła o kilkaset procent cenę wyjściową (13,5-krotne przebicie) i wyniosła ostatecznie 675 zł. Między innymi dzięki tej emisji kapitalizacja GPW wzrosła z 7 mld zł w 1994 r. do 11 mld zł w 1995 r. Z kolei 6 maja 1996 r. kapitalizacja GPW wyniosła 20 mld zł. Symboliczną datą był również 21 maja 1997 r., kiedy to liczba rachunków inwestycyjnych w Polsce przekroczyła jeden milion.

Warto zwrócić uwagę na walor edukacyjny debiutu BSK S.A. Liczba rachunków inwestycyjnych z dnia na dzień wzrosła bowiem o prawie milion. Kolejna duża emisja akcji banku zakończona została 22 sierpnia 2001 r. przydziałem i objęciem 3, 75 mln akcji serii "B" o wartości nominalnej 10 zł i cenie emisyjnej 265 zł przez ING Bank N.V. z siedzibą w Amsterdamie (subskrypcja prywatna z wyłączeniem prawa poboru dotychczasowych akcjonariuszy). Wartość całej emisji wyniosła 993, 75 mln zł.

Najniższą cenę akcje ING osiągnęły 28 marca 1995 r., spadając do 73 zł, natomiast najwięcej zań trzeba było zapłacić 4 lipca 2007 r., bo aż 1075 zł; obecnie wartość orbituje wokół kwoty 850 zł. Do tej pory ING wyemitował 13, 01 mln akcji zwykłych na okaziciela o wartości 10 zł każda. Wartość rynkowa akcji banku wynosi obecnie ponad 11 mld zł.

Bankowi Śląskiemu S.A. zawdzięczamy również pojawienie się na rynku jednego z największych domów maklerskich - ING Securities S.A. z siedzibą w Warszawie. Dom ten powstał 21 grudnia 2001 r. w wyniku połączenia Domu Maklerskiego Banku Śląskiego S.A. i ING Baring Securities (Poland) S.A.; 31 grudnia 1998 r. prowadził 67 043 rachunków inwestycyjnych, jego klienci stanowili 5,3 proc. ogółu klientów biur maklerskich w Polsce, a udział domu maklerskiego w łącznych obrotach GPW, na rynku kasowym, wyniósł w 1998 r. 3,2 proc. Obecnie (dane z grudnia 2010 r.) biuro maklerskie posiada 10,4 proc. udziału w obrocie akcjami na GPW (drugie miejsce na rynku), 25,9 proc. udziału w rynku krótkoterminowych papierów dłużnych (pierwsze miejsce na rynku) i prowadzi około 58 tys. rachunków inwestycyjnych.

Kolejnym zasłużonym dla rozwoju rynku kapitałowego jest bank Powszechna Kasa Oszczędności Bank Państwowy S.A. z siedzibą w Warszawie, czyli PKO BP S.A. Bank ten - od 1987 r. państwowy - 12 kwietnia 2000 r. został skomercjalizowany, a następnie - 10 listopada 2004 r. - zadebiutował na GPW z kursem debiutu 24,50 zł za akcję, przy cenie emisyjnej 20,50 zł.

W ramach emisji przydzielonych zostało 377 mln akcji banku, na łączną kwotę 7 mld 600 mln 778 tys. 752,8 zł. Minister Skarbu Państwa zbył łącznie 37,7 proc. akcji banku. Warto wspomnieć, że w dniu debiutu PKO BP odnotowano najwyższy w dotychczasowej historii GPW obrót akcjami na sesji - 3,27 mld zł. Kolejny taki rekord pobity został 21 grudnia 2007 r., kiedy obrót akcjami na sesji sięgnął 4,14 mld zł.

Wartą odnotowania jest emisja 250 mln akcji serii D PKO BP, która przyniosła bankowi wpływ na poziomie 5,125 mln zł. Zapisy na akcje w ramach tej emisji miały miejsce w dniach 9-20 października 2009 r. Cena emisyjna ustalona została na 20,5 zł. Była to do tamtej pory największa emisja spółki wchodzącej w skład indeksu WIG20.

Obecnie PKO BP jest największą spółką giełdową posiadającą udział w WIG20 (w indeksie od listopada 2004 r. z udziałem 13,4 proc. i 322, 547 mln akcji) na poziomie prawie 15 proc. (609,49 mln akcji w wolnym obrocie). Najwięcej za akcję banku trzeba było zapłacić 31 lipca 2007 r. - 59 zł, a najmniej 25 lutego 2009 r. - 18,90 zł. Obecnie cena waha się w granicach 43 zł. Łączna liczba wyemitowanych przez bank akcji wynosi obecnie 1,25 mld. Zysk spółki w 2010 r. wyniósł ponad 3,2 mld zł (najlepszy wynik w historii banku) i wzrósł o niemal 40 proc. w porównaniu do roku poprzedniego.

Obok PKO BP S.A. od 1991 r. na rynku działa też jeden z największych domów maklerskich - Dom Maklerski PKO BP S.A.

BRE Bank S.A. z siedzibą w Warszawie, pierwszy polski prywatyzowany bank, zadebiutował na GPW 6 października 1992 r. z kursem debiutu 4,06 zł. Niedługo po debiucie - 13 października 1992 r. akcje banku osiągnęły najniższy poziom w jego historii - 3,54 zł.; najwięcej, bo aż 600 zł, trzeba było zapłacić 17 października 2007 r. 31 lipca 1992 r. zakończyła się prywatyzacja banku poprzez emisję 950 tys. akcji, z których 350 tys. objęli mali inwestorzy, 400 tys. duzi inwestorzy i 200 tys. pracownicy banku. Obecnie cena akcji banku oscyluje w okolicach 320 zł. BRE Bank S.A. notowany jest w indeksie WIG20 z udziałem na poziomie 2,29 proc. (12,734 mln akcji w wolnym obrocie). Do tej pory bank wyemitował łącznie 42 086 674 akcji.

Wśród wszystkich emisji banku przypomnienia wymaga emisja 500 tys. akcji w 1993 r. (podwyższenie kapitału zakładowego do 50 mln nowych zł), emisja z 1994 r. mająca na celu umożliwienie Commerzbank AG objęcia pakietu akcji banku oraz z pierwszego półrocza 2010 r., w rezultacie której bank wyemitował 12 371 200 akcji, a wpływy wyniosły 1977,4 mln zł.

W 1991 r. utworzone został biuro maklerskie BRE Banku pod firmą Biuro Maklerskie BRE Brokers S.A. z siedzibą w Warszawie (obecnie Dom Inwestycyjny BRE Bank S.A.). Posiada ono obecnie 4,6 proc. udziału w rynku obrotu akcjami (9. pozycja na rynku). Liczba rachunków inwestycyjnych prowadzonych przez dom inwestycyjny w końcu grudnia wynosiła 283 tys. i rosła.

Bank Pekao S.A. z siedzibą w Warszawie zadebiutował na GPW 30 czerwca 1998 r. Notowania otwarcia wyniosły 55 zł za akcję dla inwestorów instytucjonalnych (22 proc. więcej niż cena emisyjna i 28,5 proc. więcej niż cena z dyskontem zaoferowana inwestorom indywidualnym). Najniższą cenę akcje Pekao S.A. osiągnęły 9 października 1998 r. - 31 zł, najwyższą zaś 7 maja 2007 r. - 271,70 zł. Obecnie ich kurs oscyluje wokół 170 zł. Do tej pory Bank Pekao S.A. wyemitował 262 364 326 akcji, w tym 106, 931 mln akcji w wolnym obrocie, co stanowi 10,8 proc. udziału w WIG20 (3. miejsce pod względem kapitalizacji spółek na GPW).

Biuro maklerskie Pekao SA - Centralny Dom Maklerski Pekao S.A. z siedzibą w Warszawie, które rozpoczęło działalność 1 marca 1991 r., było pierwszym biurem maklerskim w powojennej Polsce. Pod koniec roku 2010 CDM prowadził 217,4 tys. rachunków inwestycyjnych, co łącznie daje 14,7 proc. udziału w rynku.

Łukasz Obzejta, absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, aplikant radcowski przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie

Maciej Wołk, absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, słuchacz seminarium doktoranckiego