Monika Krześniak-Sajewicz, Interia.pl: Niedawno NBP wyemitował i wprowadził do obiegu nowy banknot 500 zł. Zapotrzebowanie na nowy nominał jest tak duże, że poszukiwany jest na aukcjach i serwisach zakupowych. Jak to jest w praktyce? Banknot 500 zł jest dostępny dla przeciętego Polak czy nie?
Marek Oleś, dyrektor Departamentu Emisyjno-Skarbcowego Narodowego Banku Polskiego: - Każdy może, na bieżąco i po cenie nominalnej, zamienić gotówkę na dowolną liczbę banknotów 500 zł. Wystarczy w tym celu przyjść do oddziału Narodowego Banku Polskiego.
- Oczywiście istnieje grupa kolekcjonerów, która w sytuacji, gdy pojawia się nowy nominał, poszukuje banknotów o określonej numeracji i serii AA, w zależności od swojego upodobania. Na przykład ktoś chce mieć banknot, który w serii ma same siódemki i wówczas poszukuje go na aukcjach. Tak, że ten nadzwyczajny popyt, o którym słyszymy, jest sztucznie wykreowany.
Tuż po wprowadzeniu 500-ki do obiegu okazało się, że nie wszystkie wpłatomaty przyjmują nowe banknoty. Czy NBP monitoruje sytuację i czy to już się zmieniło?- To jest naturalna sytuacja, bo banki i operatorzy bankomatów powoli dostosowują swoje urządzenia do nowego nominału. NBP, jako emitent, w procesie modernizacji banknotów dochował terminów. W przypadku banknotu 500 zł, o pracach nad nim informowaliśmy już w czerwcu 2015 roku.
- Technicznie sprawa nie jest skomplikowana. To są jednak także decyzje biznesowe, kiedy właściciel chce dostosować swoje urządzenia. Obligatoryjnego terminu na dostosowanie bankomatów czy wpłatomatów nie ma.

Nowy banknot 500 zł /NBP
NBP przeprowadzał dwie duże modernizacje banknotów, pierwszą w kwietniu 2014, a na początku 2016 roku wyemitował nową 200-kę. Czy w obiegu są już głównie nowe banknoty, czy nadal krąży dużo starych?
- Pierwsza modernizacja została zakończona w kwietniu 2014 roku, kiedy NBP wyemitował zmodernizowane banknoty w nominałach 10, 20, 50 i 100 zł. W przypadku banknotów 10 i 20 zł proces naturalnej wymiany jest szybszy i już 70-80 proc. banknotów krążących w obiegu to banknoty nowej emisji. W przypadku wyższych nominałów trwa to wolniej i obecnie nowe banknoty to 37- 50 proc. Tempo wymiany jest związane z czasem życia banknotów i ich zużywaniem się, a na to nakłada się struktura zapasu w NBP w podziale na banknoty zmodernizowane oraz starej emisji. W efekcie udział banknotów z emisji 1994 roku dla wyższych nominałów spada dość powoli, ale szybsze tempo nie jest konieczne, bo liczba fałszerstw jest niewielka.
A można oszacować, ile fałszywych banknotów krąży w obiegu?
- Skala fałszerstw jest bardzo niska w odniesieniu do starej emisji i jeszcze niższa w emisji zmodernizowanej. Do oszacowania tego zjawiska stosujemy miarę, jaką jest liczba ujawnionych fałszerstw na milion sztuk banknotów w obiegu. W ubiegłym roku ten wskaźnik wynosił 3,6 sztuki na 1 milion banknotów.
Czy nowe banknoty są produkowane z innego materiału niż kiedyś?
- To wciąż jest podłoże papierowe, a surowcem do jego wytworzenia jest bawełna. W banknotach zmodernizowanych gramatura jest minimalnie różna. Dodatkowo wzmacniamy odporność banknotów na zabrudzenia. W obiegu są już banknoty o nominałach 10 i 20 zł, z powłokami ochronnymi, czyli pokryte warstwą specjalnego lakieru, co zwiększa ich trwałość. Różnicę wyczują raczej tylko profesjonaliści, przeciętny użytkownik nawet się nie zorientuje, że ma w rękach akurat tę wersję. "Cykl życia" tych banknotów jest znacznie dłuższy. To z kolei pozwala ograniczyć koszty emisji, a przede wszystkim poprawia jakość banknotów w obiegu.
Jak długie jest "życie" pojedynczego banknotu, czyli jak długo krąży zanim zostanie wymieniony na nowy?
- W Polsce w obiegu znajduje się 1,9 miliarda banknotów. Trzeba jednak pamiętać, że rolę czysto transakcyjną - poprzez użycie w obsłudze płatności - pełnią szczególnie niższe nominały, czyli 10, 20 i 50 zł. W przypadku wyższych nominałów duża ich część funkcjonuje jako forma oszczędzania. Trudno oszacować ten udział, ale w większości krajów od 35 proc. do 50 proc. banknotów mogą stanowić oszczędności, a tylko pozostała część krąży w obiegu.
- Czas życia banknotu dla nominałów 10, 20 i 50 wynosi od 2 do 4 lat, a dla wyższych, czyli 100 i 200 zł, cykl jest dłuższy - około 10-12 lat. W największym stopniu zależy to od tego, jak często banknot przechodzi z rąk do rąk.
Ile banknotów rocznie trzeba zniszczyć ze względu na zużycie?
- Rocznie niszczymy średnio około 200 mln sztuk banknotów. To nie jest duża liczba, biorąc pod uwagę, że w obiegu są ich blisko 2 miliardy.
Chyba każdy z nas kiedyś niechcący uprał pieniądze upchnięte w kieszeni ubrania. Czego najbardziej nie lubią banknoty, czyli co je najbardziej niszczy?
- W wyniku prania banknoty blakną, ale najczęściej nadają się do dalszego użytku, bo charakterystyka chemiczna farb oraz techniki druku sprawiają, że są wytrzymałe nawet na moczenie w wodzie, czy oddziaływanie wielu najczęściej spotykanych środków chemicznych. Jednak najgorsze dla banknotów jest ich składanie czy wręcz zgniatanie, co powoduje uszkodzenia mechaniczne. Dlatego warto częściej używać portfeli i nie upychać pieniędzy po kieszeniach. Fatalną praktyką są także napisy, najczęściej liczby - sorter działający w cyklu zamkniętym identyfikuje napisy jako plamy na banknocie i kieruje banknot do zniszczenia. Banknoty także bardzo niszczy praktyka stosowana przez niektóre sieci detaliczne, gdzie wpłaty banknotów i monet są przekazywane do firm przeliczających łącznie w jednym opakowaniu, najczęściej w tzw. kopercie bezpiecznej.
Kiedy banknot uznaje się za na tyle zniszczony, że możemy odmówić przyjęcia go?
- W zwykłych codziennych transakcjach trzeba to ocenić zdroworozsądkowo, nie ma szczegółowych wytycznych. Na przykład wówczas, gdy jest przedarty, jeśli ma brakujące fragmenty, czy jest nadmiernie zabrudzony.
A gdzie możemy wymienić zniszczony banknot?
- Oczywiście w oddziałach NBP, ale jest ich tylko szesnaście. Zgodnie z przepisami wymiana jest możliwa w kasach banków komercyjnych. To jest ich obowiązek. Zdarzają się oczywiście sytuacje, w których stopień zniszczenia jest wysoki. Wówczas taki banknot może być wymieniony jedynie w NBP. W przypadku podejrzenia co do autentyczności ścieżka postępowania jest inna.
Kiedy banknot uznaje się za zniszczony na tyle, że posiadacz nie jest w stanie go wymienić na nowy?
- Przepisy prawa są w tych kwestiach dość skomplikowane. W uproszczeniu można powiedzieć, że banknotu nie wymienimy, jeśli zachowane jest mniej niż 45 proc. jego pierwotnej powierzchni. Natomiast w przypadku, gdy zachowane jest od 45 do 75 proc. pierwotnej powierzchni pochodzącej z tego samego banknotu, zostanie wymieniony za połowę jego wartości nominalnej. Jeśli zachowało się ponad 75 proc. powierzchni, a także banknot jest poplamiony lub przerwany, jednak nie ma wątpliwości, że części pochodzą z tego samego banknotu, to bank wymieni go za pełną wartość nominalną.
Coraz częściej płacimy kartą. Czy gotówka odejdzie szybko do lamusa?
- Rozwój obrotu bezgotówkowego w Polsce jest imponujący, jest także coraz więcej instrumentów płatniczych, jednak uważam, że z gotówką nie rozstaniemy się całkowicie jeszcze wiele lat. Najszybciej na obrót bezgotówkowy przechodzą kraje skandynawskie, znacznie mniejsze od Polski i o doskonałej infrastrukturze dla płatności bezgotówkowych, ale i tam od czasu do czasu identyfikuje się problemy związane z dostępnością gotówki, zwłaszcza w małych miejscowościach czy obszarach rolniczych. Powszechny obrót bezgotówkowy pozostaje nadal kwestią przyszłości, a odwrót od gotówki zależy przede wszystkim od zmiany zwyczajów płatniczych społeczeństwa. Zaletą gotówki jest natychmiastowość rozliczeń. W przypadku korzystania z narzędzi elektronicznych, w sytuacji awarii systemów i wielu innych nieoczekiwanych zdarzeń nie zrealizujemy najprostszych i codziennych płatności.
A jeśli chodzi o monety, to czy można się spodziewać, że te najdrobniejsze znikną z obiegu?
- Przypomnę, że na przełomie 2012 i 2013 roku bank centralny zgłaszał potrzebę wprowadzenia rozwiązań, zgodnie z którymi płatności gotówkowe, a dokładnie łączna kwota płatności byłyby zaokrąglana, ale ten pomysł nie zyskał wówczas aprobaty Ministerstwa Finansów. Mamy więc dziewięć nominałów monet, a siła nabywcza 1- i 2-groszówek jest znikoma. W obiegu jest ponad 16,4 miliardów monet, z czego gros (68 proc.) to te najdrobniejsze 1, 2 i 5-groszówki. Monety te po kilku cyklach transakcyjnych znikają z obszaru efektywnych transakcji.
- Rozwiązaniem pośrednim, jakie wzorem wielu banków centralnych zastosował Narodowy Bank Polski, była zmiana stopu na monety stalowe pokrywane mosiądzem. Koszty produkcji są oczywiście niższe, ale monety te nadal znikają z obrotu gospodarczego.
Rozmawiała Monika Krześniak-Sajewicz
Pobierz darmowy program do rozliczeń PIT 2016

NBP
Wasze komentarze (171)
Dodaj komentarz~dd -
jeszcze dobrze 500 ka nie zagościła w Polskich portfelach a w Sosnowcu już podróby chodzą
~saw -
badziewie nie pieniadze, kiedy wprowadza Euro jako walute
~Marek -
To "pięćsetka" dla niewidomych ma" pause" a "dwusetka" dla niewidomych ma "play". No resztę już znamy.....
~jotka -
To już można legalnie prać "brudne" pieniądze?
~:) -
Ja od chwili jak nowa "emisja" bitcoinów przekroczyła wartość uncji złota tylko tą walutę zbieram a makulatura z nbp nadaje się tylko do płacenia za bułki na śniadanie i kolekcjonować to może co najwyżej jakiś kloszard razem z papierem toaletowym.
Obojętny patryota -
Banknot 500 zł jest dostępny dla przeciętego Polak czy nie?. ___ Jest - szara strefa na Allegro rządzi. 95% całej sprzedaży tych banknotów to "szaraki"... a Urząd Skarbowy znowu niczego nie widzi.
~Arek -
Choć miasto 180 tyś mieszkańców nie ma u nas oddziału NBP ,obeszłem kilka banków chcąc wymienić setki na 500 setki.Pnie w kasie były tak zdziwione jakbym chciał wymienić ruble na dolary.Jedna z kasjerek PKO BP powiedziała,że nawet w rekach nie miała 500 tki.Czy muszę jechać 1000 km by do NBP by zobaczyć 500 ke?
~edwin -
dla niektórych z poprzednich rządów mogły być i nominały po 5000 łatwiej było chować do torby...
Obojętny Lenin1 -
Nie wiedziałem o takim banknocie 500 złotowym. Ale no tak, nie mają kasy na 500plus, to dodrukują na jednym banknocie.... A z drugiej strony to teraz będzie dla mnie wstyd, jak zapomoge z MOPSu dostane w jednym papierku.
~lkll -
przeciez monety 1 2 5 10 20 50 1zl i tak dalej mozna zamienic na papier kiedys byly papierowe 100zl 200zl 500zl 1000zl 2000zl 5000zl 10000zl 1 2 5 10 20 50 1zl przed denominacja