PCC od umowy pożyczki
Na ogół umowa pożyczki podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych według stawki 2% od kwoty lub wartości pożyczki. Podatnikiem jest wyłącznie pożyczkobiorca. Ustawodawca przewidział jednak sporo wyjątków od tej zasady, zwłaszcza dla członków rodziny, ale także dla innych osób w przypadku drobniejszych sum.
Aktualnie obowiązek podatkowy w zakresie PCC od umowy pożyczki ciąży tylko i wyłącznie na pożyczkobiorcy. Jeżeli nie jest on pobierany przez płatnika (notariusza), pożyczkobiorca ma obowiązek złożyć deklarację (na formularzu PCC-3) do właściwego urzędu skarbowego w ciągu 14 dni od dnia zawarcia umowy pożyczki. Jednocześnie należy obliczyć i wpłacić należny podatek.
Konkretne oznaczenie podatnika przez ustawodawcę nie stanowi jednak przeszkody do tego, by strony takiej umowy ustaliły między sobą, że podatek od czynności cywilnoprawnych zapłaci również dający pożyczkę, w całości lub w części. Postanowienie takiej treści będzie jednak skuteczne wyłącznie pomiędzy umawiającymi się osobami i nie wpłynie w żaden sposób na zmianę podmiotu, na którym spoczywa obowiązek podatkowy. Jeżeli więc pożyczkodawca przyjmie na siebie np. cały podatek, lecz nie wpłaci go do urzędu skarbowego w terminie, wówczas odsetki oraz ewentualną odpowiedzialność karną skarbową poniesie i tak pożyczkobiorca. Inna sprawa, że będzie mógł w takim wypadku dochodzić odszkodowania od pożyczkodawcy, który nie dotrzymał słowa.
Z podatku zwolnione są m.in. pożyczki zawierane przez osoby należące do I grupy podatkowej (określonej w ustawie o podatku od spadków i darowizn) do wysokości 9.637 zł. Do grupy tej zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów. Zwolnienie to nie jest obwarowane jakimiś szczególnymi warunkami. Nie ma nawet potrzeby zgłaszania takiej pożyczki urzędowi skarbowemu.
Inaczej sprawa wygląda, gdy chodzi o pożyczki pieniężne przekraczające powyższy limit, a które udzielane są w węższym gronie rodzinnym. Chodzi dokładnie o małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Również one mogą korzystać ze zwolnienia z PCC, tyle że pod dwoma dodatkowymi warunkami. Niezbędne jest bowiem złożenie deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności. Drugi warunek sprowadza się do udokumentowania faktu otrzymania przez biorącego pożyczkę pieniędzy na rachunek bankowy albo prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym. Takiego potwierdzenia nie trzeba załączać do formularza PCC-3 (choć można) - wystarczy sama możliwość wykazania organowi podatkowemu tego, że określona kwota pieniędzy została wpłacona na konto pożyczkobiorcy lub trafiła do niego przekazem pocztowym.
Niedopełnienie któregoś z tych dwóch wymogów skutkuje utratą zwolnienia pożyczki z podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie przekraczającym kwotę 9.637 zł.
Unikanie płacenia podatku od umowy pożyczki i późniejsze powołanie się na fakt jej zawarcia dopiero w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego nie popłaca. Stawka PCC od takiej umowy wynosi wówczas aż 20% (dotyczy pożyczek zawieranych od 1 stycznia 2007 r.).
Na taką stawkę narażają się także ci pożyczkobiorcy, którzy otrzymawszy od członka najbliższej rodziny pożyczkę pieniężną w kwocie przekraczającej 9.637 zł, nie spełnią warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy (albo prowadzony przez SKOK) czy przekazem pocztowym, a następnie w toku np. kontroli podatkowej powołają się na tego rodzaju przysporzenie.
Pożyczki od obcych lub od dalszych członków rodziny korzystają ze zwolnienia tylko do kwoty 5 tys. zł. Limit ten dotyczy jednego pożyczkodawcy w okresie 3 kolejnych lat kalendarzowych, począwszy od dnia 1 stycznia 2009 r. W przypadku pożyczek od większej liczby pożyczkodawców, zwolnieniem objęte są pożyczki do kwoty 25 tys. zł w tym samym okresie.
Zwolnione z PCC są ponadto pożyczki udzielane:
- przez wspólnika (akcjonariusza) spółce kapitałowej,
- z kas lub funduszów zakładowych, funduszów związków zawodowych, pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, koleżeńskich kas oszczędnościowo-pożyczkowych działających w wojsku oraz z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,
- przez przedsiębiorców niemających na terytorium Polski siedziby lub zarządu, prowadzących działalność w zakresie kredytowania oraz udzielania pożyczek
Podstawa prawna: ustawa dnia 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2010 r. nr 101, poz. 649).
autor: Tomasz Konieczny
Gazeta Podatkowa Nr 677 z dnia 2010-07-05