Dłuższy czas pracy niepełnosprawnych niezgodny z konstytucją

Trybunał odroczył wejście w życie wyroku o 12 miesięcy,przepisy przestaną więc obowiązywać dopiero w przyszłym roku. "Trybunał dał ustawodawcy czas na uregulowanie kwestii czasu pracy niepełnosprawnych w sposób racjonalny, zgodny z konstytucją i interesem społecznym" - powiedziała sędzia Teresa Liszcz. Orzeczenie dotyczy art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Przepis ten został zmieniony ustawą z 29 października 2010 r. i wprowadził od 1 stycznia 2012 r. zasadę, że osoby niepełnosprawne o znacznym albo umiarkowanym stopniu niepełnosprawności powinny pracować 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Skrócony czas pracy przewidziano jedynie dla tych niepełnoprawnych o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, którzy uzyskają odpowiednie zaświadczenie lekarskie.

Wniosek do Trybunału złożył NSZZ "Solidarność". W czwartek pełnomocnik "Solidarności" Ewa Kędzior przekonywała, że zmieniony przepis spowodował pogorszenie sytuacji niepełnosprawnych. Mówiła, że pojawiają się już sygnały od pracowników, że pracodawcy zniechęcają ich do składania wniosków o badania lekarskie i że sugerują im poniesienie konsekwencji zawodowych - włącznie ze zwolnieniem z pracy. Również sami lekarze, opiekujący się w zakładach pracy niepełnosprawnymi pracownikami, a zatrudnieni przez pracodawców, boją się wydawania zaświadczeń o konieczności zastosowania skróconego czasu pracy - dodała Kędzior.

Całkowicie swoje wcześniejsze stanowisko zmieniła Prokuratura Generalna - w czwartek wycofała się z wniosku o stwierdzenie zgodności kwestionowanego przepisu z konstytucją. Tłumacząc tę zmianę, reprezentująca Prokuraturę Grażyna Grodzińska powiedziała, że przepis jest jednak sprzeczny z konstytucją, bo nie przewiduje możliwości odwołania przez pracownika, jeśli lekarz odmówi wydania mu zaświadczenia umożliwiającego zatrudnienie w skróconym czasie pracy. "Ustawodawca może uzależnić uzyskanie określonych uprawnień przez pracownika od otrzymania przezeń zaświadczenia lekarskiego, ale możliwość otrzymania zaświadczenia powinna być realna, a nie iluzoryczna" - powiedziała prokurator.

Wątpliwości te podzielił w czwartek Trybunał Konstytucyjny. Uznał, że uzależnienie stosowania skróconego czasu pracy od uzyskania zaświadczenia lekarskiego jest niezgodne z art. 2 i art. 69 konstytucji. Pierwszy z nich mówi, że Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej, a drugi nakłada na władze publiczne obowiązek realizacji zasady wspierania osób niepełnosprawnych. Uzasadniając wyrok, Trybunał przypomniał, że skrócone normy czasu pracy dla inwalidów I i II grupy zostały wprowadzone już ponad 30 lat temu i dopiero ostatnia nowelizacja odwróciła te zasady. "Widać tu całkowitą zmianę podejścia ustawodawcy do niepełnosprawnych w stopniu znacznym i umiarkowanym, mają oni teraz być co do zasady traktowani tak, jak pracownicy niepełnosprawni w stopniu lekkim i pełnosprawni" - powiedziała sędzia Teresa Liszcz. Dodała, że nie można zgodzić się takim podejściem, ponieważ jest ono niezgodne z zasadą sprawiedliwości społecznej. TK wskazał, że norma 8-godzinna miałaby dotyczyć także osób niepełnosprawnych w znacznym stopniu, a więc osób ciężko chorych, często z  poważnymi upośledzeniami narządów ruchu, jeżdżących na wózkach inwalidzkich. Osoby te często mogą wykonywać pracę tylko w warunkach chronionych.  Tacy niepełnosprawni muszą w pracę włożyć więcej wysiłku, przez to szybciej się męczą, a utrudnienia spowodowane stanem zdrowia powodują u nich większy stres w pracy" - zauważyła sędzia Liszcz. Trybunał stwierdził także naruszenie zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasad przyzwoitej legislacji. Zwrócił uwagę na to, że nie ustalono żadnej procedury odwoławczej w razie odmowy wystawienia zaświadczenia o konieczności zastosowania skróconej normy czasu pracy. "Nie ma tu możliwości wniesienia sprzeciwu od orzeczenia lekarskiego na zasadach określonych w przepisach o prawach pacjenta, gdyż nie zawarto w znowelizowanych przepisach odpowiednich odesłań" - powiedziała sędzia Liszcz.

 TK podkreślił też, że zmieniając znacząco przepisy i pogarszając sytuację pracowników niepełnosprawnych, nie uchwalono żadnych przepisów przejściowych. Dlatego - jak powiedziała sędzia Liszcz - zmieniając niekonstytucyjny przepis, Sejm powinien wprowadzić takie przepisy.