Ochrona konsumeta na rynku funduszy emerytalnych

Na rynku emerytalnym wyróżnić należy podstawowy akt prawny, a mianowicie ustawę z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. Nr 139 poz. 934 z późn. zm.).

Podobnie jak powyżej odnieść należy się do fakultatywnej formy zorganizowanego zapewniania zabezpieczenia emerytalnego, jaką są pracownicze programy emerytalne. Aktem prawnym podstawowym dla funkcjonowania tego wycinka obrotu prawnego jest:

ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o pracowniczych programach emerytalnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2001 r. Nr 60 poz. 623 z późn. zm.).

Podobnie jak na rynku ubezpieczeń elementem pozwalającym na potwierdzenie uwzględniania postulatu ochrony konsumenta w polityce gospodarczej państwa jest sam fakt poddania działalności funduszy emerytalnych oraz pracowniczych programów emerytalnych reglamentacji prawnej. Funkcjonowanie rynku emerytalnego, rozumianego jako działalność funduszy emerytalnych oraz pracowniczych programów emerytalnych ma stosunkowo niedługą tradycję.

Pojęcie "konsument" w rozumieniu powyżej przywołanych aktów prawnych pokrywa się z możliwymi desygnatami pojęcia "członek funduszu" zgodnie z ustawą o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych. Jak stanowi bowiem art. 8 pkt. 2 tej ustawy, pojęcie "członek funduszu" oznacza osobę fizyczną, która zawarła umowę z funduszem lub na której nazwisko, w przypadkach określonych w ustawie, został otwarty rachunek w funduszu.

Jak przewiduje art. 200 ust. 1 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zadaniem organu nadzoru (KNUiFE) jest ochrona interesów członków funduszy oraz uczestników pracowniczych programów emerytalnych.

Organ nadzoru realizuje swoje zadania poprzez:

- sprawowanie nadzoru nad działalnością funduszy,

- sprawowanie nadzoru nad funkcjonowaniem pracowniczych programów emerytalnych,

- pogłębianie wiedzy społeczeństwa na temat celów i zasad działalności funduszy, ze szczególnym uwzględnieniem praw przysługujących ich członkom,

- pogłębianie wiedzy społeczeństwa na temat celów i zasad funkcjonowania pracowniczych programów emerytalnych, ze szczególnym uwzględnieniem praw uczestników takich programów,

- współdziałanie z organami administracji rządowej, Narodowym Bankiem Polskim, Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, towarzystwami, podmiotami działającymi na rzecz funduszy oraz związkami pracodawców, związkami zawodowymi i innymi organizacjami społecznymi w zakresie kształtowania polityki państwa zapewniającej bezpieczny rozwój funduszy i pracowniczych programów emerytalnych,

- udzielanie informacji Narodowemu Bankowi Polskiemu w zakresie niezbędnym do wykonywania nadzoru nad bankami pełniącymi funkcje depozytariuszy i bankami będącymi akcjonariuszami towarzystw.

Ponadto, organ nadzoru posiada inne uprawnienia, które mają na celu zabezpieczenia interesów członków funduszy, np.: ustalanie średniej ważonej stopy zwrotu, minimalnej wymaganej stopy zwrotu oraz wyliczanie kwoty niedoboru (art. 173 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych), prowadzenie rejestru akwizytorów (art. 93 ust. 3 ustawy), wydawanie zezwoleń na połączenie towarzystw emerytalnych (art. 68 ustawy).

Dominującą rolę w zakresie ochrony interesów konsumentów na rynku emerytalnym odgrywają instrumenty pozwalające w sposób bieżący badać ewentualne zagrożenia i podejmować stosowne działania w celu ich usunięcia. Należą do nich:

- uprawnienie do żądania informacji, wyjaśnień i danych od nadzorowanych podmiotów,

- możliwość żądania od podmiotów nadzorowanych usunięcia stwierdzonych w ich działalności nieprawidłowości (wydawanie zaleceń),

- umocowanie do nakładania na podmioty nadzorowane sankcji finansowych w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości lub wobec nieusunięcia ich na wezwanie.

Stosunkowo rzadko natomiast organ nadzoru sięga do kompetencji pozwalających na ingerencję w politykę marketingową funduszy emerytalnych. Uprawnienia organu nadzoru w tym zakresie aktualizują się w wyjątkowych przypadkach, kiedy kampanie reklamowe podmiotów nadzorowanych budzą wątpliwości co do ich zgodności z przepisami prawa i dobrymi obyczajami, względnie jeżeli noszą znamiona działań wprowadzających w błąd klientów.

Źródło: KNUiFE