Dzienna stawka 10 tys. zł grzywny

Ten projekt to dowód, że jego autorzy widzą w zaostrzaniu kar antidotum na wszelką przestępczość - mówi prof. Stanisław Waltoś z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Tymczasem od 2003 roku wszystkie statystyki wskazują na spadek przestępczości - dodaje profesor.

Zmiany w kodeksie karnym realizują zapowiedzianą przez ministra zbigniewa Ziobro walkę z przestępczością

Dotkliwsze kary

Nowelizacja zmienia wymiar kar pozbawienia wolności. Obecnie zwykłe pozbawienie wolności jest orzekane w wymiarze od 1 miesiąca do 15 lat. Istnieje również odrębna kara 25 lat pozbawienia wolności. Ta ostatnia, zgodnie ze zmianami, zostanie zlikwidowana, a terminowe pozbawienie wolności wyniesie od 1 miesiąca do 25 lat.

- To dobre rozwiązanie, gdyż istnieją czyny, dla których kara 15 lat pozbawienia wolności jest zbyt łagodna, a kara 25 lat zbyt surowa - mówi sędzia Wojciech Małek z warszawskiego sądu okręgowego.

- Proponowane rozwiązanie likwiduje tą lukę - dodaje.

Do więzienia będzie można trafić na krócej niż miesiąc w przypadku drobnych przestępstw zagrożonych karą pozbawienia wolności do 3 lat. Kary ograniczenia wolności (czyli m.in. zakaz zmiany miejsca pobytu czy obowiązek wykonywania określonej pracy) będą mogły być orzekane do 2 lat, a nie jak obecnie - do roku. Wyższe będą również grzywny - zamiast 360 stawek dziennych, możliwe będzie orzeczenie 720 takich stawek. Poza tym wysokość stawki dziennej wzrośnie z 2000 zł aż do 10 000 zł.

Surowsze kary przewidziano także za przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu - dolna granica za zabójstwo wyniesie 10, a nie 8 lat pozbawienia wolności, natomiast za ciężkie uszkodzenie ciała - od 3 do 15 lat pozbawienia wolności (dotychczas od roku do 10 lat). Zaostrzeniu ulegną również sankcje za przestępstwa o charakterze terrorystycznym.

Nieletni na cenzurowanym

Nowelizacja wprowadza również surowszą odpowiedzialność nieletnich sprawców przestępstw (czyli do 17 roku życia). Obecnie nieletni, którzy popełnili przestępstwo po ukończeniu 15 lat, mogą odpowiadać jak dorośli tylko za niektóre przestępstwa - m.in. zabójstwo czy spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Zgodnie ze zmianami, będą odpowiadać za wszystkie zbrodnie (czyli czyny zagrożone karą co najmniej 3 lat pozbawienia wolności), a także za poważniejsze występki (m.in. udział w bójce lub pobiciu z użyciem niebezpiecznego narzędzia, znęcanie się ze szczególnym okrucieństwem czy zgwałcenie). Nie będzie już ograniczenia wysokości kary orzekanej wobec nieletniego do 2/3 górnej granicy kary za dane przestępstwo.

- Skazanych nieletnich będzie można tylko osadzić w więzieniu, bo grzywny nie zapłacą, a konwencje zakazują zmuszania ich do pracy - mówi prof. Marian Filar z Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu.

- Ale w więzieniach brak miejsc, więc faktycznie zmienią się tylko szyldy w zakładach poprawczych na zakładach karne - dodaje.

Zaostrzona odpowiedzialność ma dotyczyć również recydywistów. Przywrócona zostanie tzw. recydywa ogólna, czyli wcześniejsze prawomocne skazanie będzie traktowane jako okoliczność obciążająca. Kara będzie mogła wówczas zostać obostrzona do górnej granicy zagrożenia zwiększonego o połowę.

NAJWAŻNIEJSZE ZMIANY W KODEKSIE KARNYM

wyższe kary i grzywny
surowsza odpowiedzialność nieletnich
bezkarność obrony koniecznej
pijany kierowca straci samochód
wprowadzenie zakazu stadionowego
możliwość publikacji wizerunku

Nadmierna obrona bez kary

Nowością jest również możliwość szerszego stosowania obrony koniecznej. Przekroczenie jej granic (czyli użycie do obrony środków nieadekwatnych do zagrożenia) będzie bezkarne wówczas, gdy dana osoba broniła się przed sprawcą, który wdarł się do jej mieszkania, domu czy pojazdu. Podobnie - gdy działała pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami zamachu. Warunkiem jest jednak, aby takie przekroczenie granic obrony nie było rażące.

- Rozwiązanie, zgodnie z którym w przypadku usprawiedliwionego przekroczenia granic obrony koniecznej sprawca nie będzie podlegał karze, oceniam pozytywnie. Jednak wyodrębnienie zamachu w związku z wdarciem się do domu czy mieszkania to przykład skrajnej kazuistyki. Może prowadzić do niekaralności sprawcy, który zabije człowieka za przekroczenie płotu - mówi prof. Waltoś.

Rekwirowanie i publikowanie

Pijani kierowcy muszą liczyć się z karą w postaci przepadku samochodu. Jeśli pojazd nie jest własnością sprawcy, wówczas będzie on musiał zapłacić karę w wysokości jego równowartości.

- Jeśli zawodowy kierowca nie ma majątku, a sąd orzeknie np. przepadek tira, to będzie go spłacał do końca życia - tłumaczy sędzia Małek.

Nowością będzie również nowy środek karny w postaci opublikowania wizerunku sprawcy. Będzie to możliwe m.in. w przypadku pijanych kierowców, kieszonkowców czy oszustów. Rozszerzona zostanie również możliwość pozbawienia praw publicznych - będzie to możliwe w przypadku skazania na karę pozbawienia wolności na co najmniej 2 lata (a nie, jak obecnie 3 lata) za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie.

Nowelizacja przewiduje również wprowadzenie tzw. zakazu stadionowego, czyli zakazu wstępu na imprezy masowe. Będzie on orzekany m.in. wobec osób, które w trakcie takich imprez dopuściły się przemocy lub czynów o charakterze chuligańskim. Zakaz dotyczyć może również imprez zagranicznych.

Ewa Usowicz