Nowe regulacje dotyczące kredytu konsumenckiego

Umowa kredytu konsumenckiego różni się od typowego kredytu bankowego (np. kredytu hipotecznego). Zaciągając kredyt konsumencki, kredytobiorca ma znacznie więcej uprawnień niż w przypadku zwykłego kredytu, jest też dodatkowo chroniony. Podstawą prawną funkcjonowania kredytu konsumenckiego nie są bowiem przepisy ustawy Prawo bankowe, ale ustawy o kredycie konsumenckim.

Przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt lub pożyczkę w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Co ważne, oprócz firm pożyczkowych ustawa znajduje zastosowanie także do banków czy SKOK-ów.

Ustawa o kredycie konsumenckim może dotyczyć każdego sprzedawcy.

Podstawowe zasady

Chociaż nowelizacja ustawy o kredycie konsumenckim jest wywołana głównie działaniem firm pożyczkowych, to może mieć ona skutki także dla każdego przedsiębiorcy. Kredytem konsumenckim mogą być bowiem również umowy: pożyczki, kredytu w rozumieniu prawa bankowego, kredytu odnawialnego czy kredytu kupieckiego (odroczenie konsumentowi terminu płatności), jeżeli konsument jest w związku z tym związany z poniesieniem jakichkolwiek kosztów. Przy czym przepisów ustawy nie stosuje się, gdy na podstawie umowy konsument nie jest zobowiązany do zapłaty oprocentowania oraz innych kosztów związanych z udzieleniem lub spłatą kredytu konsumenckiego. Umowa o kredyt konsumencki dotyczy zatem sytuacji, gdy konsument nabywa towar od przedsiębiorcy finansując jego zakup ze środków innych niż własne (np. zaciągając pożyczkę na zakup mebli).

Z punktu widzenia przedsiębiorcy istotne jest, aby umowa o kredyt konsumencki zawarta została z zachowaniem reguł ustawowych, a zatem powinna zawierać elementy wskazane w art. 30 ust. 1 ustawy. Różnicą w stosunku do typowego kredytu jest także możliwość odstąpienia przez konsumenta od umowy o kredyt konsumencki, co do zasady, w terminie 14 dni od jej zawarcia. Wynika ona z art. 53 ust. 1 ustawy.

Odstąpienie od umowy o kredyt konsumencki może nastąpić bez podania przyczyny (przy czym nie należy go mylić z odstąpieniem od umowy sprzedaży na odległość). Fakt odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki nie powoduje rozwiązania umowy podstawowej (np. na zakup mebli), a sprzedawca nie ma, co do zasady, obowiązku przyjęcia rzeczy i zwrotu gotówki. Jednak warunki dotyczące przyjęcia przez sprzedawcę towaru określa umowa między sprzedawcą a konsumentem (art. 56 ust. 5 ustawy). Warto więc uregulować te kwestie w umowie sprzedaży.

Ważne zmiany

Nowelizacja, która weszła w życie 11 marca br., ma za zadanie przede wszystkim ustandaryzować rynek pożyczkowy, m.in. poprzez wprowadzenie limitów pozaodsetkowych kosztów kredytu. Pojęcie to oznacza wszystkie koszty, które konsument ponosi w związku z umową o kredyt konsumencki, z wyłączeniem odsetek. Chodzi np. o opłaty za przedłużenie okresu kredytowania, windykację, ubezpieczenie. Zasadniczą zmianą jest wprowadzenie wzoru na maksymalną wysokość tych kosztów (patrz ramka). Wzór jest co prawda dość skomplikowany dla przeciętnego konsumenta, pozwala on jednak na unormowanie rynku pożyczkowego i jego łatwiejszą kontrolę. Przy czym, co bardzo ważne, pozaodsetkowe koszty kredytu (jak prowizje i opłaty) w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu.

Nowelizacja ma także zapobiegać efektowi pętli zadłużenia, gdy kredytobiorca zaciągał kolejny kredyt na spłatę poprzedniego, a w efekcie zmuszony był do zapłaty dodatkowych opłat i prowizji. Obecnie jeżeli konsument nie dokonał pełnej spłaty kredytu, udzielenie przez kredytodawcę kolejnych kredytów w okresie 120 dni od wypłaty pierwszego, nie będzie sposobem na obejście przepisów o limicie pozaodsetkowych kosztów kredytu (art. 36c ustawy). Limit kosztów liczony będzie bowiem już od pierwszej pożyczki i obejmie on także koszty udzielania kolejnych pożyczek. Przepisów tych nie stosuje się jednak do kredytu w ramach rachunku oszczędnościowo- rozliczeniowego (tzw. ROR) konsumenta prowadzonego przez kredytodawcę oraz umów o kartę kredytową, jeżeli kredytodawca jest jednocześnie wydawcą tej karty.

Skutki zmian

Wprowadzone zmiany powinny pozytywnie wpłynąć na funkcjonowanie rynku. Wcześniej bowiem praktycznie nie obowiązywały górne limity związane z zaciąganymi pożyczkami i kredytami, co prowadziło do nadużyć. Stosowanie nowych przepisów powinno także w dłuższej perspektywie zmniejszyć ilość osób wpadających w spiralę zadłużenia, finansujących jedną pożyczkę kolejną.

Ostatnie zmiany spowodują też większe sformalizowania rynku pożyczkowego. Instytucje pożyczkowe mogą prowadzić działalność wyłącznie w formie spółki z o.o. albo spółki akcyjnej. Ich minimalny kapitał zakładowy powinien wynosić 200.000 zł i musi zostać pokryty wkładem pieniężnym.