Potrącenia niealimentacyjne z innych świadczeń niż pensja

Z przepisów wynika, że nie ze wszystkich świadczeń pieniężnych wypłacanych pracownikowi można dokonać potrąceń.

Przepisy Kodeksu pracy w zakresie potrąceń odnoszą się wprost tylko do wynagrodzenia za pracę. Jednak takiej samej szczególnej ochronie przed potrąceniami podlega też wynagrodzenie chorobowe, ekwiwalent za urlop, nagroda jubileuszowa czy odprawa emerytalno-rentowa (ekonomiczna). Pomocne w tej kwestii jest orzecznictwo sądowe. Jak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2007 r., sygn. akt II PK 181/06: "(...) Z ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy nie mogą być potrącane bez zgody pracownika wyrażonej na piśmie inne należności niż określone w art. 87 § 1 K.p.". Natomiast w wyroku z dnia 17 lutego 2004 r., sygn. akt I PK 217/03, Sąd Najwyższy uznał, że: "Odprawa emerytalna (art. 92¹ K.p.) oraz nagroda jubileuszowa (art. 77³ § 3 pkt 3 k.p.) podlegają ochronie przed potrąceniami (art. 87 K.p.) jak wynagrodzenie za pracę". Z kolei z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 1996 r., sygn. akt I PKN 3/96, wynika, że: "(...) Odprawa z tytułu zwolnienia z pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy korzysta z takiej samej ochrony przed potrąceniami jak wynagrodzenie za pracę (art. 87 K.p.)".

Zatem zarówno w przypadku wynagrodzenia za pracę (chorobowego), jak i nagrody jubileuszowej, odprawy emerytalno-rentowej, czy ekonomicznej, a także ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, przy dokonywaniu potrąceń należy stosować zasady określone w Kodeksie pracy. W uzasadnieniu wyroku z dnia 17 lutego 2004 r., sygn. akt I PK 217/03, SN wskazał, że dopuszczalność stosowania art. 87 § 1 K.p. w drodze analogii do odprawy emerytalnej i nagrody jubileuszowej uzasadniona jest podobieństwem funkcji i charakteru obu tych świadczeń w zestawieniu z wynagrodzeniem za pracę w ujęciu ścisłym.

Ekwiwalent za pranie odzieży roboczej wypłacany jest pracownikom w formie pieniężnej, jednak nie ma on charakteru wynagrodzeniowego, dlatego nie podlega egzekucji.

Ekwiwalent za pranie wypłaca pracodawca, jeżeli nie może zapewnić prania tej odzieży. Wówczas czynność tę zleca pracownikowi, a w zamian wypłaca mu ekwiwalent w wysokości poniesionych przez niego kosztów prania (art. 237⁹ § 3 K.p.).

Jednakże ekwiwalent za pranie odzieży roboczej, mimo że ma charakter pieniężny, nie stanowi wynagrodzenia za pracę. Jak wynika z załącznika do objaśnień do sprawozdawczości z zatrudnienia i wynagrodzeń GUS jest to świadczenie wyasygnowane na pokrycie określonych wydatków. Nie ma natomiast charakteru przysparzająco-majątkowego. Wynagrodzenie za pracę obejmuje natomiast m.in. takie składniki, jak periodycznie wypłacane wynagrodzenia zasadnicze, nagrody i premie, a także związany ze stosunkiem pracy zysk.

Ekwiwalent za pranie stanowi więc tylko finansowy odpowiednik określonych kosztów poniesionych przez pracownika, ale nie można go uznać za świadczenie wynagrodzeniowe. Dlatego nie mają do niego zastosowania przepisy o dokonywaniu potrąceń z wynagrodzenia za pracę określone w Kodeksie pracy.

Podobnie traktują ekwiwalent za pranie odzieży roboczej przepisy prawa cywilnego.

Na podstawie art. 831 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1822 ze zm.) nie podlegają egzekucji m.in. sumy i świadczenia w naturze wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych. Dlatego nie można też dokonać zajęcia ekwiwalentu za pranie odzieży na zasadach cywilnoprawnych.

W przypadku egzekucji na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, potrąceń dokonuje się do wysokości połowy wynagrodzenia (art. 87 § 3 K.p.). Obowiązuje przy tym pozostawienie pracownikowi kwoty wolnej. Kwota wolna przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności niealimentacyjnych odpowiada 100% wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniach składkowo-podatkowych (art. 87¹ § 1 pkt 1 K.p.). Jeżeli pracownik jest zatrudniony na część etatu, kwota wolna ulega zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru jego czasu pracy.

Należy jeszcze dodać, że w przypadku potrąceń z wynagrodzenia w miesiącu, w którym są wypłacane składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż 1 miesiąc, dokonuje się ich od łącznej kwoty wynagrodzenia uwzględniającej te składniki. Należy przy tym zachować jedną kwotę wolną od potrąceń.