Przyczyny i skutki wypowiedzenia kredytu przez bank

Umowa kredytu zwykle stanowi, w jakim przypadku bank uprawniony jest do wypowiedzenia kredytu. Zazwyczaj postanowienia te nie są korzystniejsze niż rozwiązania ustawowe gwarantujące kredytobiorcom minimum ochrony w tym względzie. Jest tak zwłaszcza w przypadku zobowiązań podlegających ustawie o kredycie konsumenckim, czyli większości kredytów i pożyczek "niegospodarczych" do 80 tys. zł. Wówczas do wypowiedzenia takiej umowy spełnione muszą być trzy następujące przesłanki:

• konsument nie zapłacił w terminach określonych w umowie pełnych rat kredytu za co najmniej dwa okresy płatności, czyli najczęściej dwóch rat,
  
• kredytodawca wezwał konsumenta, w trybie określonym w umowie kredytowej, do zapłaty zaległych rat lub ich części w terminie nie krótszym niż 7 dni od otrzymania wezwania pod rygorem wypowiedzenia umowy,
  
• pomimo upływu terminu wskazanego w wezwaniu konsument nie uregulował zaległości.

Co istotne, termin wypowiedzenia umowy kredytu konsumenckiego nie może być krótszy niż 30 dni. Informacja o skutkach uchybienia postanowieniom dotyczącym zasad i terminu spłaty kredytu powinna się zawsze znajdować w umowie.

W pozostałych przypadkach podlegających Prawu bankowemu (np. przy kredytach inwestycyjnych) poziom ochrony kredytobiorcy jest już niższy. Sprowadza się w gruncie rzeczy do minimalnego okresu wypowiedzenia kredytu, który wynosić powinien 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy - 7 dni.

Umowa może te terminy modyfikować, lecz tylko z korzyścią dla kredytobiorcy. Co do szczegółów, to przepisy odsyłają w tym wypadku do umów kredytowych, które najczęściej przewidują, że do wypowiedzenia może dojść, jeżeli druga strona pozostaje w zwłoce z zapłatą dwóch rat.

30 dni - tyle wynosi termin wypowiedzenia umowy kredytu.

Najczęściej powodem jednostronnego zakończenia umowy z inicjatywy banku są zaległości płatnicze po stronie biorącego kredyt czy pożyczkę. Jednakże prawidłowa obsługa kredytu, zwłaszcza spłaty rat w terminach, jeszcze nie zapewnia w stu procentach ochrony przed ewentualnym jego wypowiedzeniem. Kredytodawca może bowiem obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu bądź w razie utraty przez niego zdolności kredytowej. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie.

W praktyce, w sytuacji gdy zobowiązanie jest regulowane na bieżąco, banki z powyższej możliwości korzystają rzadko. Niemniej tego rodzaju "furtka" istnieje i warto zdawać sobie z tego sprawę, zwłaszcza że banki powinny monitorować zdolność kredytową swoich klientów. Oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy, od której zależy przede wszystkim przyznanie środków, bank dokonuje bowiem nie tylko przed zawarciem umowy, lecz także w czasie jej trwania. Dlatego też w umowach znajdują miejsce postanowienia zezwalające na wypowiedzenie kredytu w razie np. istotnego pogorszenia się sytuacji finansowej kredytobiorcy czy przewidywanej w bliskim czasie utraty jego zdolności kredytowej. W ten sposób bank pozostawia sobie dużo swobody uznaniowej w zakresie decydowania, czy obecny poziom zdolności kredytowej klienta jest wystarczający, czy już uzasadnia podjęcie działań zmierzających do odzyskania części lub całości kredytu pozostającego do spłaty.

W związku z powyższym kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności, a także umożliwić podejmowanie przez bank czynności związanych z oceną sytuacji finansowej i gospodarczej oraz kontrolę wykorzystania i spłaty kredytu.

Przyczyną wypowiedzenia umowy przez bank może być również niedotrzymanie warunków udzielonego kredytu. Wśród tych warunków można wymienić m.in. obowiązek dokonywania spłat według ustalonego harmonogramu, ustanowienie określonych zabezpieczeń spłaty kredytu w postaci np. hipoteki, poręczenia, różnego rodzaju ubezpieczeń oraz towarzyszących im zwykle cesji praw. Na ogół banki zastrzegają sobie także możliwość żądania udzielenia dodatkowego zabezpieczenia w przypadku, gdy wcześniej zaoferowane okażą się niewystarczające. Niezastosowanie się do takiego wezwania również może prowadzić do wypowiedzenia umowy.

Termin wypowiedzenia kredytu zaczyna biec od dnia, w którym kredytobiorca otrzymuje stosowne pismo z banku. Jeżeli w tym czasie klient nie zwróci całej pozostałej do spłaty kwoty kredytu, staje się ona wymagalna i naliczane są od niej wysokie odsetki za opóźnienie. często na poziomie odsetek maksymalnych. Dalej wystawiany jest przeciwko kredytobiorcy bankowy tytułu egzekucyjny, który po nadaniu przez sąd klauzuli wykonalności stanowi podstawę wszczęcia egzekucji komorniczej. Procedura ta pozwala bankowi na ominięcie postępowania sądowego w sprawie o zapłatę (spłatę kredytu) w warunkach niewiedzy kredytobiorcy, który dowiaduje się o BTE, klauzuli wykonalności i wniosku egzekucyjnym dopiero od komornika.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. nr 72, poz. 665 ze zm.)

Ustawa z dnia 20.07.2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. nr 100, poz. 1081 ze zm.)

autor: Tomasz Konieczny
Gazeta Podatkowa nr 96 (824) z dnia 2011-12-01

GOFIN podpowiada