Skarbówka kontroluje konta bankowe. Bez zgody i wiedzy sprawdzą, na co wydajesz pieniądze

• Kontrola konta bankowego na mocy obecnych przepisów może zostać przeprowadzona przez skarbówkę wedle uznania
• Przepisy nie wymagają, by posiadacz konta bankowego był osobą podejrzaną
• Skarbówka kontroli dokonuje bez zgody i wiedzy posiadaczy kont bankowych, jednak ma do tego prawo

Skarbówka od lipca 2022 roku posiada większe od prokuratury uprawnienia w dziedzinie kontroli finansów. Branżowy portal prawo.pl wskazuje, że przepisy wprowadzone do uszczelnienia prawa podatkowego, które pozwalają na kontrolę kont bankowych, wykorzystywane są na podstawie "przesłanek otwartych". Oznacza to wprost, że przesłanki te są nieprecyzyjne i pozwalają na szerokie i uznaniowe wykorzystywanie uprawnień do kontroli.

Wiedza o tym, jak skarbówka może nas kontrolować, nie jest powszechna. Tymczasem w każdym momencie organy administracji skarbowej mogą przejrzeć dowolne konto bankowe i właściciel wcale nie musi się o tym dowiedzieć. Od 1 lipca 2022 roku jest na to przepis i dotyczy on każdego organu Krajowej Administracji Skarbowej. Urzędy w całej Polsce mogą zażądać od banku pełnego wglądu do konta bankowego wskazanego Polaka.

- Organ ma możliwość domagania się wglądu do rachunku właściwie w każdym momencie, kiedy uzna to za stosowne. Posiadacz tego rachunku nawet nie będzie miał świadomości o tym fakcie - tłumaczy na łamach Prawo.pl doradca podatkowy, Dominik Niewadzi.

Zanim w lipcu 2022 roku zmieniono prawo dotyczące kontroli konta bankowego, aby skontrolować rachunek wskazanej osoby, konieczne było, aby wskazany miał status osoby podejrzanej. Przepisy obowiązujące obecnie mówią już tylko o "osobie fizycznej". Najwięcej kontrowersji budzi fakt, że osoba kontrolowana wcale nie musi mieć pojęcia, że jej portfel jest pod lupą.

Gdy kontrola nie wykaże nieprawidłowości, możemy być spokojni. Gorzej jednak, gdy po kontroli skarbówka zdecyduje się na blokadę konta bankowego. Ze względu na to, że kontrola odbywała się bez wiedzy kontrolowanego, o zablokowaniu konta taka osoba dowie się dopiero w momencie, gdy spróbuje zapłacić kartą, czy podjąć pieniądze z konta bankowego. Jeśli nie ma pieniędzy w gotówce, może zostać bez środków. Zwykle blokada konta trwa 72 godziny, ale okres ten można wydłużyć.

- Znam wiele sytuacji naszych klientów, którzy mieli blokowane konta i dowiadywali się o tym dopiero w momencie próby podjęcia środków. Takich sytuacji jest mnóstwo - powiedział Money.pl ekspert podatkowy z Admiral Tax, Paweł Nejman.

W 2022 r. urzędy skarbowe dokonały blisko 3,2 mln egzekucji wierzytelności z rachunku bankowego. To wzrost o około 200 tys. kont bankowych względem 2021 roku, gdy tej operacji poddano trochę ponad 3 mln kont bankowych. Resort finansów przekonuje jednak, że tego wyniku nie powinniśmy rozpatrywać jako jakiegoś wyniku działania ponadstandardowego.

W rozmowie z Money.pl radca prawny i ekspert prawa podatkowego, Maciej Krawiel z Kancelarii LTCA Zarzycki Niebudek Kubicz, zarysował sprawę inaczej. - Wzrastającą liczbę zajęć rachunków bankowych można tłumaczyć rosnącymi potrzebami budżetowymi państwa (...). Nie ulega wątpliwości, że obecna władza chętnie "podgląda" aktywność obywateli - mówi Maciej Krawiel.

W okolicznościach gdy skarbówka może w pełni zgodnie z prawem po cichu skontrolować konto bankowe, nie sposób się przed tym zabezpieczyć. Możemy jednak przygotować się na ewentualną blokadę konta bankowego. Lepiej nie trzymać wszystkich pieniędzy na koncie, tylko na czarną godzinę mieć część oszczędności odłożonych w gotówce.

W przesłanym Interii Biznes komentarzu do artykułu, Ministerstwo Finansów wyjaśnia, że "obowiązujący od lipca 2022 r. znowelizowany art. 48 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej, na mocy którego naczelnicy urzędów skarbowych mogą otrzymać dostęp do informacji bankowych nie dotyczy blokowania środków na rachunkach bankowych". 

Jak podał resort: naczelnicy urzędów skarbowych mogą na podstawie tego przepisu występować o informacje do banków jedynie w przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego i co ważne, po formalnym wszczęciu postępowania przygotowawczego o popełnienie przestępstwa. 

"Uzyskane od banku informacje mogą być wykorzystane tylko w konkretnym postępowaniu przygotowawczym dotyczącym osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej w zakresie tej osoby fizycznej, osoby prawnej i jednostki niemającej osobowości prawnej. Zatem przepis art. 48 ustawy o KAS nie może być stosowany bez uzasadnionej przyczyny i bez powiązania z popełnionymi czynami, które są przedmiotem prowadzonego już postępowania przygotowawczego" - przekazało Interii Biznes biuro prasowe resortu.

"Wnioskowanie o informacje bankowe jest uprawnieniniem wykorzystywanym bardzo rzadko i tylko w uzasadnionych przypadkach. W 2022 r. naczelnicy urzędów skarbowych prowadzili 29 492 postępowania przygotowawcze w sprawach karnych skarbowych i karnych, a skierowali jedynie 133 wystąpienia do banków na podstawie art. 48 ustawy o KAS, co stanowi zaledwie 0,5 proc. Podkreślamy również, że dane przekazywane urzędom skarbowym przez banki są chronione tajemnicą skarbową, którą regulują szczegółowo przepisy ordynacji podatkowej" - podał resort.

Ministerstwo Finansów odniosło się także do kwestii blokady rachunków bankowych. 

"Blokady rachunków bankowych z wykorzystaniem STIR (Systemu Teleinformatycznego Krajowej Izby Rozliczeniowej) służą do zapobiegania wyłudzeniom skarbowym z wykorzystaniem systemu bankowego. Blokadą taką można objąć tylko  podmioty kwalifikowane - wskazane w ordynacji podatkowej (do grupy tej nie są zaliczane osoby fizyczne nie prowadzące działalności gospodarczej albo osoby nie prowadzące działalności zarobkowej na własny rachunek.). W 2022 r. dokonano 267 blokad rachunków podmiotów kwalifikowanych. Podkreślamy również, że zanim dojdzie do blokady rachunku bankowego w tym trybie, musi zostać wykonana analiza ryzyka, w trakcie której badane są wszystkie okoliczności sprawy, a przede wszystkim ustalane jest czy dany podmiot może wykorzystywać system bankowy do wyłudzeń skarbowych. Jest to warunek konieczny, aby dokonać blokady środków. Taka blokada z reguły dokonywana jest na 72 godziny, a następnie (jeśli zachodzą obawy, że podmiot nie wykona istniejącego lub mającego powstać zobowiązania podatkowego) może nastąpić jej przedłużenie na okres do 3 miesięcy. Podmiot, któremu zablokowano środki pieniężne jest o tym działaniu powiadamiany" - przekazał Interii resort finansów.

Trzeba także zauważyć, że w 2022 r. w toku prowadzonych postępowań egzekucyjnych dokonano 3 188 021 egzekucji wierzytelności z rachunku bankowego, ale takie działania nie są prowadzone w oparciu o przepisy art. 48 ustawy o KAS.

"Jest to procedura uregulowana w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Podkreślamy, że egzekucja środków pieniężnych z rachunku bankowego dotyczy tylko osób i podmiotów, które posiadają niezapłacone należności publiczno-prawne np. podatki (w tym lokalne), składki ZUS, mandaty, opłaty za wywóz śmieci itp. Dodatkowo egzekucji środków z rachunku bankowego nie można utożsamiać z blokadą tego rachunku. Celem zajęcia egzekucyjnego rachunku bankowego jest wyłącznie wyegzekwowanie konkretnej należności, której rodzaj i wysokość są określone w tytule wykonawczym, wystawionym przez wierzyciela. Warto też zaznaczyć, że co do zasady wszczęcie postępowania egzekucyjnego poprzedzenie jest wysłaniem przez wierzyciela upomnienia. I dopiero po bezskutecznym upływie zakreślonego w nim terminu wszczynane jest postępowanie egzekucyjne. Prowadzenie egzekucji z rachunku bankowego jest w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych najłagodniejszym środkiem egzekucyjnym. Właściciel rachunku może swobodnie dysponować zgromadzonymi na nim środkami pieniężnymi przekraczającymi kwotę zajęcia egzekucyjnego. Ponadto prawo gwarantuje również kwotę wolną od zajęcia na rachunkach rozliczeniowo-oszczędnościowych. Zobowiązany może również uzyskać zwolnienie w całości lub części środków zgromadzonych na zajętym rachunku bankowym" - wyjaśniło Ministerstwo Finansów. 

Przemysław Terlecki