Trudną wierzytelność czasem warto sprzedać
Przepisy Kodeksu cywilnego zezwalają na zbywanie wierzytelności bez zgody dłużnika - należy go jedynie o tym powiadomić. Jeżeli zatem egzekwowanie długu napotyka na trudności, jego sprzedaż może być dobrym rozwiązaniem. Zwłaszcza że zachęcają do tego przepisy podatkowe.
Przychód powstaje zazwyczaj w dniu wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi (częściowego wykonania usługi), nie później niż w dniu wystawienia faktury albo uregulowania należności (art. 14 ust. 1c ustawy o pdof oraz art. 12 ust. 3a ustawy o pdop). Jeżeli strony ustalą, że usługa jest rozliczana w okresach rozliczeniowych, za datę powstania przychodu uznaje się ostatni dzień okresu rozliczeniowego określonego w umowie lub na wystawionej fakturze, nie rzadziej niż raz w roku (art. 14 ust. 1e ustawy o pdof oraz art. 12 ust. 3c ustawy o pdop).
Przedsiębiorcy zobligowani są zatem do wykazania w przychodach należności, których nie otrzymali i być może nigdy nie otrzymają. Mając na względzie minimalizację tego ryzyka, po nieudanej próbie egzekwowania zapłaty, warto rozważyć sprzedaż wierzytelności.
Wynik tej transakcji ustala się w momencie otrzymania zapłaty od nabywcy wierzytelności. Jeżeli wierzytelność została uprzednio zarachowana do przychodów należnych, tylko ewentualna nadwyżka uzyskanej ceny ponad jej wartość nominalną stanowić będzie przychód. Taka sytuacja to jednak rzadkość. Na ogół wierzytelności zbywane są poniżej swej wartości, co powoduje powstanie straty. Przepisy obydwu ustaw o podatkach dochodowych zezwalają jednak na zaliczenie jej do kosztów podatkowych.
Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 34 ustawy o pdof i art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy o pdop, za koszty uzyskania przychodów nie uważa się strat z odpłatnego zbycia wierzytelności, chyba że wierzytelność ta uprzednio została zarachowana jako firmowy przychód należny.
Na gruncie powołanych przepisów możliwość obciążenia kosztów stratą ze sprzedaży wierzytelności występuje wówczas, gdy spełnione są łącznie trzy warunki:
- podatnik przelewa wierzytelność własną,
- wierzytelność związana jest z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,
- wierzytelność została już zarachowana jako przychód należny.
Ponadto zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 17 ustawy o pdof oraz art. 16 ust. 1 pkt 20 ustawy o pdop wierzytelność nie może być przedawniona.
Wątpliwości podatników może wzbudzać sposób ustalenia wysokości straty w sytuacji, gdy wierzytelność będąca przedmiotem zbycia jest następstwem czynności podlegającej opodatkowaniu VAT. Należny VAT nie jest bowiem kwalifikowany do przychodów. Z faktu tego organy podatkowe długo wyprowadzały wniosek, że straty z odpłatnego zbycia wierzytelności powinny być obliczane na podstawie wartości netto zbywanych wierzytelności.
Kwestię tę rozstrzygnął NSA w uchwale z dnia 11 czerwca 2012 r. (sygn. akt I FPS 3/11). Wskazał w niej, że przepisy zezwalające na zaliczenie straty do kosztów podatkowych odnoszą ją do wierzytelności jako całości, a nie tylko do tej jej części, która została zarachowana do przychodów należnych.
Wierzytelność jako uprawnienie wierzyciela do żądania określonego świadczenia nie dzieli się na kwotę netto i podatek VAT. Podatek VAT stanowi w tym wypadku element zobowiązania, a cena sprzedaży kalkulowana jest w odniesieniu do wartości brutto wierzytelności.
Oznacza to, że przedsiębiorcy obliczając stratę z tytułu cesji wierzytelności mogą uwzględnić ją w kwocie obejmującej należny podatek VAT (przykład 1).
W obrocie gospodarczym wierzytelności tzw. "własne" powstają najczęściej w wyniku sprzedaży towarów lub świadczenia usług, która generuje przychody. Niekiedy jednak przedmiotem sprzedaży są wierzytelności stanowiące prawo do domagania się zwrotu dokonanego świadczenia na rzecz kontrahenta.
Jeżeli wartość tego świadczenia została uprzednio zaliczona do kosztów uzyskania przychodów, to podatnik otrzymujący odpłatność za zbytą wierzytelność ma obowiązek rozpoznać przychód - do wysokości rozliczonych kosztów (przykład 2).
Jeśli natomiast wartość świadczenia nie została uwzględniona w rachunku podatkowym, sprzedaż wierzytelności dotyczącej jej zwrotu będzie neutralna podatkowo. Do przychodów z działalności gospodarczej nie zalicza się bowiem zwróconych wydatków, niezaliczonych do kosztów (art. 14 ust. 3 pkt 3a ustawy o pdof i art. 12 ust. 4 pkt 6a ustawy o pdop).
|
Przykład 1 Przedsiębiorca sprzedał towar za 20.000 zł netto + 4.600 zł VAT. Kontrahent nie uiścił ceny w terminie i nie odpowiada na monity. Przedsiębiorca podjął więc decyzję, aby wierzytelność tę sprzedać firmie windykacyjnej. W wyniku transakcji otrzymał kwotę 13.000 zł. Cena sprzedaży jest neutralna podatkowo, gdyż wierzytelność wynikająca z wystawionej faktury została już zaliczona do przychodów i opodatkowana. Cesja wierzytelności spowodowała powstanie straty w wysokości 11.600 zł (24.600 zł - 13.000 zł). Strata może zostać w całości rozliczona w rachunku podatkowym w dacie dokonania sprzedaży wierzytelności.
Podatnik kupił maszynę za kwotę 58.000 zł, którą zaliczył do środków trwałych i jednorazowo zamortyzował. Urządzenie okazało się jednak wadliwe. Dostawcy nie udało się go naprawić ani dostarczyć takiej samej maszyny wolnej od wad. Przedsiębiorca odstąpił więc od umowy sprzedaży i zażądał zwrotu uiszczonej ceny. Wobec opieszałości dostawcy sprawa trafiła do sądu, który potwierdził obowiązek zwrotu świadczenia. Zasądzona wierzytelność została następnie sprzedana firmie windykacyjnej za kwotę 40.000 zł. Dla przedsiębiorcy kwota ta stanowi, w momencie jej otrzymania, przychód podatkowy, jako zwrot wydatków zaliczonych do kosztów podatkowych. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.07.1991 r. o pdof (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.)
Ustawa z dnia 15.02.1992 r. o pdop (Dz. U. z 2014 r. poz. 851 ze zm.)
autor: Małgorzata Rymarz
Gazeta Podatkowa nr 36 (1286) z dnia 2016-05-05