Adwokatów nie zawsze chroni tajemnica

Jaromir Netzel, szef PZU, w latach 90. był zatrudniony w PKO BP, prowadząc jednocześnie praktykę adwokacką, co jest niezgodne z prawem o adwokaturze.

Zawód adwokata to profesja zaufania publicznego. Ale od dawna, w odniesieniu do tej grupy korporacyjnej mówi się o kryzysie zaufania publicznego, o adwokackim obchodzeniu prawa, powiązaniu z nieuczciwym biznesem, a nawet światem przestępczym. Ostatnio takie opinie pojawiają się w związku z nagłośnieniem sprawy Jaromira Netzela, szefa PZU, który w latach 90. był zatrudniony w PKO BP, prowadząc jednocześnie praktykę adwokacką.

Albo praktyka, albo praca

Prawo o adwokaturze mówi jednoznacznie - adwokat nie może wykonywać zawodu, jeżeli pozostaje w stosunku pracy. Zakaz ten jest bezwzględny. Nie może od niego zwolnić dziekan okręgowej rady adwokackiej. Nie obejmuje on jedynak wykonywania pracy naukowej albo naukowo-dydaktycznej, np. prowadzenia wykładów na uniwersytecie.

Zbiór zasad etyki, adwokackiej zakazuje ponadto łączenia z zawodem adwokata takich zajęć, które uwłaczałyby godności zawodu oraz ograniczałyby niezawisłość adwokata. Są to jednak zwroty niedookreślone, które mogą być interpretowane w sposób różny, jeśli nie dowolny.

Zbiór zasad etyki stanowi, że z wykonywaniem zawodu adwokackiego koliduje:
? zajmowanie w cudzym przedsiębiorstwie stanowiska zarządcy
? sprawowanie funkcji członka zarządu, prokurenta w spółkach prawa handlowego (nie dotyczy to spółek zajmujących się świadczeniem pomocy prawnej)
? podejmowanie się zawodowo pośrednictwa przy transakcjach handlowych
? prowadzenie kancelarii adwokackiej w tym samym lokalu z osobą prowadzącą inną działalność, gdy taka sytuacja byłaby sprzeczna z zasadami etyki adwokackiej.

Wbrew zasadom etyki

- Nie ma przepisu, który zabrania prowadzenia adwokatowi działalności gospodarczej. To jest kwestia zasad etyki. Prowadzenie przez adwokata agencji towarzyskiej niewątpliwie uwłacza godności zawodu. Jednak, gdyby to była tzw. działalność obojętna, nie powinno mieć to znaczenia - mówi Wojciech Hermeliński, wiceprezes NRA.

Adwokatura Polska
Liczba adwokatów 7000
czynnie wykonuje zawód 5500

Za złamanie zakazów, postępowanie sprzeczne z zasadami etyki lub godności zawodu adwokaci narażają się na odpowiedzialność dyscyplinarną. Karami dyscyplinarnymi są: upomnienie, nagana, kara pieniężna, zawieszenie w czynnościach zawodowych na czas od trzech miesięcy do pięciu lat i najsurowsza - wydalenie z adwokatury. Tę ostatnią za złamanie zakazu łączenia praktyki z wykonywaniem innego zawodu sądy dyscyplinarne stosują jednak rzadko.

W kręgu tajemnicy zawodowej

Adwokatów, podobnie jak przedstawicieli innych zawodów zaufania publicznego - lekarzy, notariuszy, obejmuje tajemnica zawodowa. Adwokat jest zobowiązany do zachowania w tajemnicy wszystkiego, o czym dowiedział się, udzielając porady. Tajemnicą objęte są znajdujące się w aktach adwokackich materiały. W postępowaniu karnym sąd może zwolnić adwokata od zachowania tajemnicy, pod warunkiem że okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. Zwolnienie z tajemnicy nie może dotyczyć faktów, o których adwokat dowiedział się, udzielając porady prawnej. W takiej sytuacji zakaz przesłuchania jest bezwzględny.

- Adwokaci generalnie uważają, że nie mogą udzielić żadnej informacji dotyczącej sprawy ich klienta i narażają się tym samym na odpowiedzialność karną. Jednak jeśli by jej udzielili, to narażają się na odpowiedzialność dyscyplinarną, ponieważ samorząd adwokacki stoi na stanowisku, że tajemnica jest bezwzględnie obejmująca i nie można udzielić informacji - mówi mec. Hermeliński.

Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie dotyczy także informacji udostępnianych na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu. Adwokaci muszą bowiem rejestrować i przekazywać Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej informację o zleconych przez klientów transakcjach, których równowartość przekracza 15 000 euro.

Adwokatowi nie wolno

? wykonywać zawodu i pozostawać jednocześnie w stosunku pracy
? ujawniać informacji, o których dowiedział się podczas udzielania porady prawnej
? udzielać pomocy prawnej, która ułatwiałaby popełnienie przestępstwa lub wskazywałaby możliwość uniknięcia odpowiedzialności karnej za czyn, który miałby zostać popełniony w przyszłości.

Adwokat nie powinien

? piastować w cudzym przedsiębiorstwie stanowiska zarządcy
? sprawować funkcji członka zarządu, prokurenta w spółkach prawa handlowego
? podejmować się zawodowo pośrednictwa przy transakcjach handlowych.

OPINIA

Krzysztof Stępiński
rzecznik dyscyplinarny Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie

Nie można jednocześnie pełnić funkcji adwokata i być zatrudnionym jeszcze w innym miejscu. Obecnie nie ma prowadzonych postępowań dyscyplinarnych w tym zakresie. Jednak tego rodzaju postępowanie nie zakończyłoby się odebraniem uprawnień adwokackich, bo w hierarchii różnego rodzaju wykroczeń, których mogą się dopuścić adwokaci, tego rodzaju czyn nie jest najwyżej lokowany. To przecież nie jest działanie na szkodę klienta ani na szkodę sądu. To jest wyłącznie łamanie pewnych zasad postępowania. Gdyby adwokat na przykład pozostawał w stosunku pracy jako policjant, to byłby kłopot. Był przypadek, że jeden z adwokatów jednocześnie pełnił funkcję prezesa zarządu w spółce prawa handlowego. W jego przypadku daliśmy mu termin, aby rozwiązał tę sprawę i oczekujemy, że się do tego dostosuje.

Agnieszka Wyszomirska