Badania profilaktyczne w firmie

Wykonywanie pracy wymaga od pracownika przedłożenia pracodawcy aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (art. 229 § 4 K.p.). W celu jego otrzymania pracodawca kieruje pracownika na badania wstępne, okresowe lub kontrolne.

Badaniom wstępnym podlegają osoby przyjmowane do pracy, pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Badaniom wstępnym nie podlegają tylko osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.

Badania okresowe również obejmują wszystkich pracowników i pełnią m.in. rolę profilaktyczną w zakresie wykrywania chorób zawodowych.

Trzecia grupa badań, czyli badania kontrolne, wykonywane są w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku i podlegają im pracownicy, których niezdolność do pracy spowodowana chorobą trwała dłużej niż 30 dni. Badania okresowe i kontrolne powinny być przeprowadzone w miarę możliwości w godzinach pracy (art. 229 § 3 K.p.). Wszystkie badania profilaktyczne przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę i na jego koszt.

Zakres i tryb przeprowadzania badań profilaktycznych określa rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 1996 r. nr 69, poz. 332 ze zm.).

Skierowanie na badania lekarskie wydane przez pracodawcę, powinno zawierać:

1) określenie rodzaju badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane,

2) w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowiska pracy - określenie stanowiska pracy, na którym osoba ta ma być zatrudniona; w takiej sytuacji pracodawca może wskazać w skierowaniu dwa lub więcej stanowisk pracy, w kolejności odpowiadającej potrzebom zakładu,

3) w przypadku pracowników - określenie stanowiska pracy, na którym pracownik jest zatrudniony,

4) informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy, o których mowa w pkt 2 i 3, czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych oraz aktualne wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach (§ 4 ust. 2 rozporządzenia).

Skierowanie na badania powinno mieć charakter imienny.

Niekiedy pracodawca ma też obowiązek zapewnić okresowe badania lekarskie pracownikom po zakończeniu zatrudnienia. Dotyczy to pracowników, którzy wykonywali pracę w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających. Mogą oni po rozwiązaniu stosunku pracy zgłosić wniosek o objęcie takimi badaniami (art. 229 § 5 K.p.).

Koszty okresowych badań lekarskich po rozwiązaniu stosunku pracy pokrywa pracodawca. Wykonuje się je w celu wczesnego wykrywania chorób związanych z wykonywanymi czynnościami, a stan zdrowia powinien być potwierdzony orzeczeniem lekarza medycyny pracy. Orzeczenie lekarskie wydane w związku z przeprowadzonymi badaniami okresowymi po rozwiązaniu stosunku pracy przechowuje się w części C akt osobowych.

Zasadniczo pracodawca nie ma obowiązku kierowania na profilaktyczne badania lekarskie osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych. Regulacje art. 304 i 207 K.p. nie zawierają bowiem w tej kwestii szczegółowych unormowań. Jednak może on uzależnić podpisanie umowy ze zleceniobiorcą od odbycia przez niego wstępnych badań lekarskich, ze względu na rodzaj i warunki wykonywania przyszłej pracy, a także zagrożenia związane z jej wykonywaniem. Stanowisko w tej kwestii zajęła też Państwowa Inspekcja Pracy, uznając, że: "Jeśli rodzaj wykonywanej pracy, stopień zagrożeń związanych z warunkami pracy lub przebiegiem procesów jest tak znaczny, że wskazane jest, aby nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach były dopuszczane wyłącznie osoby fizyczne mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolone w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy - pracodawca lub inny podmiot organizujący pracę może wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną poddania się badaniu lekarskiemu lub szkoleniu w zakresie bhp. Wówczas osoba ta ma na podstawie art. 211 K.p. obowiązek odbyć szkolenie i poddać się badaniom bhp" (pismo Departamentu Prawnego GIP z dnia 8 sierpnia 2007 r., znak: GNP/426/4560-364/07/PE).

Pracowników kierujących pojazdami w ramach obowiązków służbowych, którzy nie podlegają ustawie o transporcie drogowym, dotyczy wymóg wykonania dodatkowych badań. Taki obowiązek wynika z § 4 ust. 4 pkt 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U. z 2013 r. poz. 133). Aby lekarz medycyny pracy zlecił dodatkową konsultację okulistyczną oraz badanie zjawiska olśnienia i widzenia zmierzchowego, w skierowaniu na badania wstępne pracownika mającego kierować pojazdami w ramach obowiązków służbowych, pracodawca powinien zamieścić informację o tym fakcie. Obowiązek wskazania w skierowaniu na badania wstępne okoliczności prowadzenia przez zatrudnianego pracownika pojazdu w ramach obowiązków służbowych potwierdzony został przez Ministerstwo Zdrowia w stanowisku z dnia 28 czerwca 2011 r. w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (znak pisma: MZ-BP-P-0620-6142-2/OG/11). Jak wynika z pisma resortu, nie ma znaczenia czy pracownik użytkuje pojazd codziennie, czy korzysta z niego tylko czasami. Nieważne jest też, kto jest właścicielem samochodu. Prowadzenie pojazdu w ramach obowiązków służbowych wymaga wykonania powyższych badań.

Kierowcy tzw. zawodowi, podlegający przepisom ustawy o transporcie drogowym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1414 ze zm.), mają znacznie szerszy zakres badań lekarskich niż kierowcy nieobjęci tą ustawą. Kierowcy wykonujący przewozy pojazdami o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony oraz przeznaczonymi konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą podlegają badaniom lekarskim i psychologicznym określonym w art. 39j-39l ustawy o transporcie drogowym. Obejmuje ich również obowiązek przeprowadzenia kwalifikacji wstępnej.

Badania lekarskie i psychologiczne kierowców wykonywane są na podstawie skierowania pracodawcy i na jego koszt. Częstotliwość badań zależy od wieku kierowcy. Odbywają się one:

• co 5 lat - do czasu ukończenia przez kierowcę 60 lat,
  
• co 30 miesięcy - po ukończeniu przez kierowcę 60 lat.

Badania lekarskie i psychologiczne kierowców są równoznaczne z profilaktycznymi badaniami wstępnymi i okresowymi, o których mowa w art. 229 § 1 i 2 K.p.

Przedsiębiorca zatrudniający kierowcę jest zobowiązany przez cały okres jego zatrudnienia przechowywać kopie świadectw kwalifikacji zawodowej oraz orzeczeń lekarskich i psychologicznych.

Pracownik zatrudniony na stanowisku robotniczym dostał awans na stanowisko kierownika. Obecnie jego obowiązki będą polegały na pracy biurowej. Czy w takim przypadku podlega on badaniom wstępnym na nowe stanowisko pracy?

Tylko pracownik, który posiada aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku, może zostać przez pracodawcę dopuszczony do pracy (art. 229 § 4 K.p.).

Przepis art. 229 § 1 K.p. wymienia osoby podlegające wstępnym badaniom lekarskim oraz wskazuje sytuacje, które nie wymagają ich przeprowadzenia. W myśl powołanej regulacji badaniom wstępnym podlegają:

• osoby przyjmowane do pracy,
  
• pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

Badaniom wstępnym nie podlegają jednak osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.

W omawianej sytuacji pracownik jest przenoszony ze stanowiska robotniczego na stanowisko biurowe (kierownicze). Jego warunki pracy ulegają znacznej zmianie. Nie wiadomo jednak, czy będą na nim występowały czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. W przypadku wystąpienia takich warunków pracownik będzie musiał odbyć badania wstępne.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)

autor: Ewa Madejek
Gazeta Podatkowa nr 58 (1099) z dnia 2014-07-21

GOFIN podpowiada