Cmentarze i miejsca pamięci

Niniejsze rozporządzenie było poprzedzone rozporządzeniem Ministrów Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska oraz Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 20 października 1972 r. w sprawie urządzania cmentarzy, prowadzenia ksiąg cmentarnych oraz chowania zmarłych (Dz. U. Nr 47, poz. 299 oraz z 2001 r. Nr 153, poz. 1783), które utraciło moc z dniem 1 stycznia 2008 r. na podstawie art. 44 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o zmianie i uchyleniu niektórych upoważnień do wydawania aktów wykonawczych (Dz. U. Nr 220, poz. 1600).

Art. 2 rozporządzenia zawiera katalog definicji. Możemy w nim znaleźć definicję grobu ziemnego, murowanego oraz rodzinnego, a także katakumby i kolumbarium. Grób ziemny jest to dół w ziemi, do którego składa się trumnę ze zwłokami lub urnę i zasypuje ziemią, natomiast grób murowany jest to dół, w którym boki są murowane do poziomu gruntu, do którego składa się trumnę ze zwłokami lub urnę. Przez pojęcie grobu rodzinnego należy rozumieć grób przeznaczony do składania dwóch lub więcej trumien ze zwłokami lub urn. Katakumby to pomieszczenia z niszami w ścianie, przeznaczone do pochówku zwłok, z kolei kolumbarium to budowla z niszami przeznaczonymi do składania urn.

Zgodnie z rozporządzeniem usytuowanie terenu cmentarza powinno wykluczać możliwość wywierania szkodliwego wpływu na otoczenie, w szczególności powinno spełniać wymagania wskazane w przepisach określających, jakie tereny pod względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze. Ogrodzenie terenu cmentarza powinno być wykonane z trwałego materiału, a jego wysokość nie powinna być niższa niż 1,5 m. Powierzchnię grzebalną stanowią miejsca przeznaczone na groby ziemne i murowane oraz do składania zwłok i szczątków w katakumbach i kolumbariach. Przy obliczaniu powierzchni cmentarza należy uwzględnić powierzchnię grzebalną oraz powierzchnię zieleni o charakterze izolacyjnym i dekoracyjnym, w szczególności trawniki, żywopłoty, krzewy i drzewa, a także drogi i ciągi piesze lub pieszo-jezdne. Do obliczenia powierzchni należy również wziąć pod uwagę place i miejsca postojowe, jeżeli nie zostały zapewnione poza terenem cmentarza, miejsca przeznaczone na gromadzenie odpadów, umożliwiające ich selektywną zbiórkę oraz punkty czerpalne wody, teren niezbędny pod kostnicę lub dom przedpogrzebowy, którego wielkość i funkcje są uzależnione od potrzeb lokalnych i ogólnodostępne ustępy, jeżeli nie zostały zapewnione poza terenem cmentarza, w jego bliskim sąsiedztwie. W uzasadnionych lokalnymi potrzebami przypadkach, obliczając powierzchnię cmentarza, należy uwzględnić również kaplicę i zaplecze administracyjno - gospodarcze.

Natomiast przy obliczaniu powierzchni grzebalnej cmentarza należy wziąć pod uwagę przewidywaną przeciętną roczną liczbę pochówków na tym cmentarzu, częstotliwość przedłużania okresu, po którym możliwe jest ponowne użycie grobu, o dalsze okresy dwudziestoletnie, w stosunku do przewidywanej liczby poszczególnych rodzajów grobów oraz powierzchni przez nie zajmowanej, a także wymagania określone w art. 7 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Według art. 7 ustawy z z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych grób nie może być użyty do ponownego chowania przed upływem lat 20. Po upływie lat 20 ponowne użycie grobu do chowania nie może nastąpić, jeżeli jakakolwiek osoba zgłosi zastrzeżenie przeciw temu i uiści opłatę, przewidzianą za pochowanie zwłok. Zastrzeżenie to ma skutek na dalszych lat 20 i może być odnowione. Jednakże nie ma to zastosowania do pochowania zwłok w grobach murowanych, przeznaczonych do pomieszczenia zwłok więcej niż jednej osoby. Ustawodawca dopuścił możliwość zawarcia umowy, przedłużającej termin, przed upływem, którego nie wolno użyć grobu do ponownego pochowania. Niemniej jednak niezależnie od powyższych przepisów jest wzbronione użycie do ponownego pochowania grobów, mających wartość pamiątek historycznych - ze względu na swą dawność lub osoby, które są w nich pochowane, lub zdarzenia, z którymi mają związek albo wartość artystyczną.

Do cmentarza należy zapewnić dojścia i dojazdy przystosowane do sposobu jego użytkowania. Miejsca postojowe, a także dojścia i dojazdy do powierzchni grzebalnych, powinny posiadać nawierzchnię utwardzoną, urządzoną w sposób uniemożliwiający odpływ wód opadowych na miejsce przeznaczone na groby ziemne i murowane. Natomiast drogi, ciągi piesze i pieszo-jezdne powinny być dostosowane do obciążenia i natężenia ruchu zależnego od potrzeb i uwarunkowań lokalnych, z uwzględnieniem potrzeb osób niepełnosprawnych.

W art. 10 tego rozporządzenia zostały wymienione minimalne wymiary dla różnych rodzajów grobów. Dodatkowo zostało określone, iż nad każdą trumną składaną w grobie murowanym powinno być założone sklepienie, a nad ostatnim sklepieniem grobu murowanego przeznaczonego do składania trumien należy wykonać podmurówkę dla warstwy sanitarnej ziemi, jako izolację o grubości, co najmniej 0,3 m od sklepienia do poziomu ziemi. W grobach murowanych dno grobu może być ziemne lub umocnione. Dno umocnione powinno mieć spadek jednokierunkowy; w miejscu najniższym należy przewidzieć odpływ łączący się z ziemią. Pomiędzy grobami powinno być zapewnione przejście o szerokości, co najmniej 0,5 m. Przejścia między grobami mogą być zagospodarowane wyłącznie za zgodą zarządcy cmentarza oraz na warunkach przez niego określonych. Na grobach można ustawiać nagrobki o wymiarach nieprzekraczających granic powierzchni grobu albo usypywać ziemię w postaci pagórka nad grobem.

Lokalizacja katakumb powinna wykluczać możliwość wywierania szkodliwego wpływu na otoczenie. Nisza w katakumbach powinna mieć wymiary w poziomie, co najmniej 2,0 m na 1,0 m i nie mniej niż 0,9 m wysokości. Każda nisza powinna być oddzielona od sąsiedniej ścianą o grubości, co najmniej 0,06 m i posiadać system odprowadzania gazów i odcieków w sposób nieszkodliwy dla otoczenia oraz uniemożliwiający dostęp do nisz insektom i gryzoniom. Po złożeniu zwłok każdą niszę należy natychmiast zamurować. Natomiast nisza w kolumbariach powinna mieć następujące minimalne wymiary: 0,4 m głębokości, 0,4 m szerokości i 0,4 m wysokości.