Jak legalnie nie płacić podatku w Polsce?

Pojęcie optymalizacji należy odnosić do szeroko rozumianego procesu planowania działalności gospodarczej, w tym jej formy i struktury oraz transakcji i operacji gospodarczych przez nią wykonywanych. Jej głównym zadaniem jest korzystanie z wszelkiego rodzaju, prawnie dozwolonych środków i instrumentów mających na celu generować jak najwyższe zyski po stronie przedsiębiorców i minimalizować związane z nimi wydatki. Optymalizacja w przeważającej części dotyczy sfery podatków i świadczeń publicznoprawnych takich jak podatki dochodowe, od zysków kapitałowych, własności przemysłowo-intelektualnej, czy międzynarodowej działalności handlowej. W obecnie istniejącym systemie prawnym istnieje możliwość przygotowania odpowiedniego planu optymalizacyjnego dla każdego rodzaju działalności. Należy zaznaczyć również, ze przy obecnym stanie systemu prawno-podatkowego obowiązującego w Polsce, działania optymalizacyjne są możliwe wyłącznie dzięki skorzystaniu z rozwiązań legislacyjnych obowiązujących w innych państwach, wśród których jednym z najczęściej wybieranych przez polskich przedsiębiorców jest Republika Cypru.

Cypr to obecnie jedno z najbezpieczniejszych miejsc w Europie i na świecie na prowadzenie działalności gospodarczej. Państwo to od 2004 roku jest członkiem Unii Europejskiej, a od 2008 roku wszystkie płatności dokonywane są we wspólnej walucie euro. Cypr to także najniższa stawka podatku dochodowego od osób prawnych w całej Unii w wysokości zaledwie 10 proc. i podatku VAT o stawce standardowej w wysokości 15 proc. Na Cyprze brak jest również wszelkiego rodzaju przepisów dotyczących: podatku u źródła dla dywidend i odsetek, cienkiej kapitalizacji, podatku od zysków kapitałowych, w tym sprzedaży akcji, podatku od likwidacji spółki, gdy udziałowcami są nierezydenci, cen transferowych, czy przepisów z zakresu kontroli zagranicznych korporacji (CFC). Powyższe elementy, plus stabilny system polityczny, przejrzyste i jasne przepisy prawno-podatkowe oraz wysoka jakość usług doradczych, prawnych i księgowych powodują, że z roku na rok Cypr przyciąga coraz to większą liczbę inwestorów. Tylko w 2009 roku wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych wyniosła blisko 4122 mln euro, a liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych pod koniec 2010 roku opiewała na ponad 237 tys. Należy podkreślić także, że Cypr nie jest zaliczany do państw stosujących szkodliwą konkurencję podatkową i nie jest tzw. rajem podatkowym. Republika Cypru jest pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej i wdrożyła wszelkie wymagane dyrektywy unijne, tak jak Niemcy, czy Polska.

Korzystne środowisko biznesowe i dodatkowo szeroka gama umów o unikaniu podwójnego opodatkowania sprawia, że Cypr staje się świetnym miejscem wykorzystywanym w celach optymalizacji podatkowej. Umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania, podpisaną jeszcze w 1992 roku posiada również Polska. Dzięki zapisom w niej zawartych polscy przedsiębiorcy są w stanie bezproblemowo wykorzystywać możliwości jakie oferuje cypryjski system podatkowy.

Jednym z najczęściej wykorzystywanych mechanizmów optymalizacyjnych z wykorzystaniem podmiotów cypryjskich są tzw. wynagrodzenia dyrektorskie (director's fees). Istota powyższego rozwiązania polega na tym, że wypłata wynagrodzenia z tytułu pełnienia funkcji dyrektora spółki cypryjskiej zostaje zwolniona z podatku zarówno po stronie polskiej, jak i cypryjskiej. Możliwe jest to dzięki wykładni art. 16 polsko-cypryjskiej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. W myśl powyższego przepisu wszelki dochód osoby posiadającej miejsce zamieszkanie na terytorium Polski, pełniącej równocześnie funkcję dyrektora w spółce z siedzibą na terytorium Cypru, może być opodatkowany w państwie źródła, czyli na Cyprze oraz w państwie rezydencji, tj. w Polsce. Jednocześnie polskie organy podatkowe w celu przeciwdziałaniu podwójnemu opodatkowaniu, zgodnie z art. 24 ust. 1 lit. a) umowy z Cyprem stosują tzw. metodę wyłączenia z progresją.

Stosownie do tej metody, jeżeli podatnik, który jest polskim rezydentem, osiąga dochód lub posiada majątek, który może być opodatkowany na Cyprze, to Polska będzie zwalniać taki dochód lub majątek od opodatkowania w Polsce. Cypryjskie prawo podatkowe respektuje także zasadę ograniczonego obowiązku podatkowego, co znaczy, że opodatkowaniu podlegają także dochody uzyskane na Cyprze przez nierezydentów. Jednakże nie wszystkie dochody są opodatkowane, a jedynie te które są wyraźnie określone przez obowiązujące przepisy. Z ustawy o podatku dochodowym wynika, że opodatkowane są dochody nierezydenta uzyskane z tytułu świadczonej pracy lub pełnionej funkcji. Przy czym należy zwrócić uwagę, że praca jak i pełniona funkcja mają być faktycznie wykonywane na terytorium Cypru. Jednym słowem, wynagrodzenie dyrektora, który nie jest rezydentem, zostanie opodatkowane tylko wtedy, gdy dyrektor będzie rzeczywiście wykonywał swoje obowiązki na Cyprze.

W tym miejscu zaznaczyć należy również, że polscy rezydenci mają prawo do zakładania spółek na terytorium Republiki Cypru, gdzie mogą obejmować wspomniane stanowiska dyrektorów. Najczęściej wybieraną formą działalności pozostaje tzw. spółka prywatna z ograniczoną odpowiedzialnością (private company limited by shares), strukturalnie zbliżona do polskiej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.). Cechą charakterystyczną powyższej formy jest m.in. fakt, że brak jest na Cyprze przepisów dotyczących minimalnego kapitału zakładowego, a wspólnicy spółki nie ponoszą odpowiedzialności za działania spółki.

Kolejnym z najczęściej spotykanych instrumentów prawnych wykorzystywanych przez udziałowców spółek cypryjskich, umożliwiających optymalizacje ich dochodów jest wypłata dywidendy. Na mocy obowiązującej umowy i przepisów podatkowych Polski i Cypru dywidendy wypłacane cypryjskiej spółce przez polską spółkę, będą korzystały na Cyprze ze zwolnienia od zryczałtowanego podatku "u źródła". Korzyści w zakresie wypłacanych dywidend przewidziane zostały również dla osób fizycznych, będących polskimi rezydentami. Dzięki umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania wypłacane przez spółkę cypryjską dywidendy na rzecz obywateli RP korzystają z obniżenia podatku w Polsce do wysokości zaledwie 9 proc. Sytuacja ta wynika z faktu, iż polski ustawodawca pomniejsza kwotę należnego podatku o wysokość podatku, która miałaby (chociaż nie jest) zostać zapłacona na terytorium Cypru, gdzie przedmiotowa dywidenda zostaje zwolniona od podatku. W wyniku przedstawionego mechanizmu dochodzi więc wręcz do "darowania" aż 10 proc. brutto kwoty wypłaconej dywidendy.

Często wykorzystywanym w celach optymalizacyjnych jest również możliwość sprzedaży udziałów posiadanych w polskich spółkach przez spółki cypryjskie. Sprzedaż przedmiotowych udziałów, dokonywana jest bowiem z poziomu rezydenta cypryjskiego i zostaje całkowicie zwolniona od podatku dochodowego od osób prawnych, a całość uzyskanej w ten sposób kwoty może być powrotnie reinwestowana przez przedsiębiorstwo.

Analizując kwestię Cypru, jako potencjalnego miejsca przy projektowaniu swoich działań optymalizacyjnych nie można przejść obojętnie wobec planów Ministerstwa Finansów dotyczących zmiany umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z Cyprem. Pierwsze informacje w tej sprawie pojawiły się w połowie 2011 roku. Opinia publiczna została poinformowana, że rząd polski podjął szeroko zakrojone działania w celu wykreślenia z treści umowy poszczególnych klauzul umożliwiających podatnikom korzystanie m.in. z obniżonej stawki podatku przy wypłacie dywidendy. Według wstępnych planów zmiany te miały obowiązywać już 1 stycznia, bieżącego roku, co jak wiadomo nie doszło do skutku.

Według cząstkowych informacji uzyskiwanych z różnych źródeł rozmowy pomiędzy Warszawą a Nikozją utknęły w martwym punkcie. Spowodowane jest to m.in. faktem, że władzom cypryjskim nie zależy oczywiście na dokonaniu jakichkolwiek zmian w tym zakresie. Powodem impasu we wspólnych rozmowach może być również fakt ich pośpieszności, braku odpowiedniej strategii, przygotowania i prowadzenia ich na relatywnie niskim poziomie decyzyjnym. Należy w tym miejscu podkreślić również, że nie należy się spodziewać zmian w przedmiotowej umowie również w nadchodzącym czasie.

Rok 2011-2012 to okres kiedy kolejno prezydencję w Unii Europejskiej przejmują po sobie Polska, Dania i Cypr, tworząc tzw. "Trójkę". Państwa ten przez kolejne 18 miesięcy, współpracując ze sobą, mają odgrywać kluczową rolę w kierowaniu całą Unią. Oznaczać to może, że państwa te będą się starać wystrzegać wszelkich "drażliwych" tematów, co może przełożyć się bezpośrednio również na fakt, że powrotu do rozmów w kwestii zamiany umowy nie należy się spodziewać również w bieżącym roku.

Podsumowując optymalizacja podatkowa jest pewnego rodzaju narzędziem umożliwiającym przedsiębiorcom generować jak najwięcej zysków i niwelować wydatki o charakterze publicznoprawnym. Możliwe jest to jednak wyłącznie poprzez wyjście poza terytorium Polski i skorzystanie z przyjaźniejszych systemów podatkowych istniejących w innych państwach. W Europie najlepszym i najtańszym miejscem na dokonywanie takich operacji jest Republika Cypru. Dzięki tamtejszym rozwiązaniom prawno - podatkowym i zapisom w polsko-cypryjskiej umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania możliwe jest zaoszczędzenie nawet do kilkudziesięciu procent dotychczasowych kwot uiszczanego podatku.

Damian Gwóźdź

Konsultant Podatkowy ECDDP Cyprus LTD.