Kiedy złożyć wniosek o upadłość kontrahenta?
Chociaż wierzyciel najczęściej zainteresowany jest głównie uzyskaniem należności od swego kontrahenta i nie zależy mu na ogłoszeniu przez niego upadłości, w obrocie gospodarczym zdarzają się sytuacje, gdy złożenie wniosku o upadłość kontrahenta może być korzystne dla wierzyciela. Jakie są zatem przesłanki złożenia wniosku i jego konsekwencje?
Podmioty, które funkcjonują w obrocie z dopiskiem "w upadłości likwidacyjnej" lub "w upadłości układowej" większość przedsiębiorców traktuje jak zło konieczne. Przysługujące zaś w stosunku do nich wierzytelności klasyfikuje jako praktycznie nieściągalne. Ogłoszenie upadłości przez kontrahenta nie zawsze musi oznaczać całkowite pozbawienie szans na odzyskanie pieniędzy. Co więcej, złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości kontrahenta zamiast doprowadzić do jego upadłości może zmobilizować go do zapłaty długu. Z kolei złożenie wniosku w złej wierze (aby mu zaszkodzić) może spowodować negatywne konsekwencje finansowe. Kiedy więc wniosek jest uzasadniony?
W pierwszej kolejności należy podkreślić, że postępowanie upadłościowe, którego podstawy prawne zawarte zostały w ustawie Prawo upadłościowe i naprawcze, prowadzone być powinno tak, aby roszczenia wierzycieli mogły być zaspokojone w jak najwyższym stopniu, a jeśli racjonalne względy na to pozwolą - dotychczasowe przedsiębiorstwo dłużnika zostało zachowane. Zarówno zatem syndyk, sędzia-komisarz, jak i inne podmioty uczestniczące w procesie upadłości powinny podejmować czynności mając przede wszystkim na uwadze interes wierzycieli, a nie - jak wydaje się niektórym - dłużnika.
Przesłanką ogłoszenia upadłości dłużnika jest jego niewypłacalność. Dotyczy ona sytuacji, gdy dłużnik nie reguluje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Dodatkowa przesłanka zawarta w art. 11 ust. 2 ustawy dotyczy osób prawnych oraz tzw. ułomnych osób prawnych. Uważa się je za niewypłacalne, jeżeli ich zobowiązania przekroczą wartość majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonują.
Obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości dotyczy jedynie dłużnika, który ma na to 2 tygodnie od momentu, gdy wystąpiła podstawa do jej ogłoszenia. Oprócz dłużnika wniosek może złożyć także m.in. każdy z jego wierzycieli. Wniosek składa się do sądu rejonowego - wydziału gospodarczego. Wykaz dokumentów, które załączyć powinien wierzyciel, zawarty jest w art. 22 ustawy. Ponadto wierzyciel powinien uprawdopodobnić swoją wierzytelność, czyli dołączyć do wniosku np. fakturę wystawioną na dłużnika wraz z potwierdzeniem wysłania wezwania do zapłaty. W praktyce sądy często oddalają wniosek o ogłoszenie upadłości powołując się na fakt, iż majątek dłużnika nie wystarczy nawet na zaspokojenie kosztów postępowania (art. 13 ustawy). Podobna sytuacja może mieć miejsce, gdy nieruchomość dłużnika jest obciążona hipoteką, a pozostały majątek nie wystarczy na zaspokojenie kosztów postępowania.
Co wierzycielowi daje wniosek o ogłoszenie upadłości kontrahenta? Poza ewentualnym skutkiem w postaci wyeliminowania z obrotu podmiotu, który jest nierzetelny i nie wykonuje zaciągniętych zobowiązań, może on przynieść także wymierne efekty finansowe. Nierzadko bowiem zdarza się, że kontrahent pomimo prób polubownych, działań sądowych i egzekucji komorniczej sprawia wrażenie niewypłacalnego. W takiej sytuacji złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości czasami może spowodować, iż osoba chcąca dalej prowadzić działalność gospodarczą zmuszona jest do spłaty zobowiązania będącego podstawą złożenia wniosku, w przeciwnym bowiem razie stanie przed widmem upadłości, co uniemożliwi jej zarządzanie własnym przedsiębiorstwem. Oczywiście rozwiązanie to będzie nieskuteczne w przypadku dłużników, którzy faktycznie nie posiadają środków, a niepłacenie przez nich zobowiązań nie jest zabiegiem celowym. Ponadto złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w złej wierze może wywołać negatywne konsekwencje finansowe.
Wniosek o ogłoszenie upadłości kontrahenta może prowadzić do odzyskania zaległej należności.
Niestety, złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy wiąże się z kosztami po stronie wierzyciela. Opłata od złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości wynosi 1.000 zł. Dodatkowo od osoby składającej wniosek o upadłość sąd może zażądać zaliczki na poczet kosztów postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości, a jej nieuiszczenie powoduje odrzucenie wniosku.
Wniosku o upadłość nie należy też traktować jako standardowego narzędzia w procesie dochodzenia należności. Zgodnie bowiem z art. 34 ustawy w sytuacji, gdy wierzyciel w złej wierze złożył wniosek o ogłoszenie upadłości, sąd oddalając wniosek może nakazać wierzycielowi złożenie publicznego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Ponadto dłużnik, a także osoba trzecia posiadają wobec wierzyciela roszczenie o naprawienie szkody wywołanej złożeniem wniosku w złej wierze. Chociaż ustawa nie definiuje pojęcia złożenia wniosku o upadłość w złej wierze, w praktyce może to dotyczyć sytuacji, gdy odnosi się on do dłużnika, o którym wiadomo, że jest wypłacalny.
Umiejętne stosowanie przez wierzycieli wniosku o ogłoszenie upadłości, w dłuższej perspektywie nie tylko jednak nie powinno wiązać się z kosztami, ale także stanowi szansę na odzyskanie pozornie beznadziejnych wierzytelności. Jeżeli bowiem wierzyciel cofnął wniosek o ogłoszenie upadłości po spłaceniu przez dłużnika zobowiązań, to dłużnik obciążony jest kosztami sądowymi (art. 32 ust. 2 ustawy). Co więcej, dłużnik zobowiązany jest także do zwrotu kosztów poniesionych przez wierzyciela. Zatem w sytuacjach, gdy wierzyciel posiada wiedzę, że dłużnik ma znaczny majątek, a mimo to jest on niemożliwy do wyegzekwowania przez komornika, złożenie przez wierzyciela wniosku o upadłość może być sposobem na trudne długi. Przed złożeniem takiego wniosku warto skierować do dłużnika pismo wzywające go do zapłaty pod rygorem złożenia wniosku o ogłoszenie jego upadłości.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 28.02.2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2012 r. poz. 1112 ze zm.)
autor: Łukasz Wilmiński
Gazeta Podatkowa nr 95 (1136) z dnia 2014-11-27