Kodeks cywilny: Pilna nowelizacja

Prof. Zbigniew Radwański - w tej chwili nie zostało jeszcze przesądzone, czy będzie to nowelizacja obowiązującego kodeksu czy zupełnie nowy kodeks cywilny

Zapowiadane przez prof. Zbigniewa Radwańskiego - przewodniczącego nowej Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, zmiany w kodeksie cywilnym wywołały żywą dyskusję w środowisku prawniczym. Prawnicy - praktycy: adwokaci, radcowie prawni i sędziowie najlepiej wiedzą, które przepisy są przestarzałe, które wymagają korekty lub uzupełnienia. Mimo że kodeks z powodzeniem obowiązuje już 42 lata, zmiany są nieuniknione.

Przepisy do usunięcia

Niektóre przepisy kodeksu cywilnego są anachroniczne. Część z nich nikomu nie wadzi, bo nie jest w praktyce stosowana - jak chociażby te regulujące własność roju pszczół, który uciekł właścicielowi... Problem w tym, że istnieją również przestarzałe regulacje, które są stosowane bardzo często - m.in. w zakresie prawa spadkowego.

- Należałoby zrezygnować z tzw. testamentu ustnego, który powoduje olbrzymie trudności dowodowe, związane m.in. z fałszowaniem tego rodzaju dokumentów - mówi sędzia Marcin Łochowski z Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi Północ. Sędziowie podkreślają również, że należałoby się zastanowić nad likwidacją zachowku, gdyż powoduje on, że wolna wola spadkodawcy staje się fikcją. Mimo że spadkodawca wyłącza z dziedziczenia bliskie osoby, te ostatnie i tak mogą domagać się części spadku od spadkobiercy. Wątpliwości dotyczą równie często istnienia użytkowania wieczystego.

- Warto zastanowić się, czy taka instytucja jest potrzebna, a jeśli tak - w jakim zakresie powinna być stosowana - mówi Henryk Romańczuk, adwokat w kancelarii Wierzbowski Eversheds.

Regulacje do poprawki

Sporo przepisów kwalifikuje się do zmiany - m.in. regulacje dotyczące najmu. Najem zawarty na czas dłuższy niż 10 lat uważa się, po upływie tego terminu, za zawarty na czas nieoznaczony.

- Takie ograniczenie nie sprzyja żadnej ze stron stosunku najmu - mówi Andrzej Tokaj, adwokat w kancelarii Magnusson. Uważa on, że strony umowy najmu powinny mieć możliwość zawierania umowy najmu na czas oznaczony dłuższy niż 10 lat, gdyż sprzyja to pewności prowadzonej działalności gospodarczej i umożliwia negocjowanie niższych cen. Korekty wymagają również przepisy regulujące umowę o roboty budowlane.

- Prawo powiadamiania inwestora o zawarciu takiej umowy powinien mieć nie tylko wykonawca, ale też podwykonawca - mówi mecenas Katarzyna Maśko, radca prawny w kancelarii Causa.

Zdaniem prawników, konieczne są również zmiany w przepisach dotyczących przedawnienia roszczeń.

- Terminy przedawnienia powinny być w miarę jednolite - obecnie są one zbyt zróżnicowane dla różnych roszczeń - dodaje sędzia Łochowski. Pojawiają się również głosy, że terminy przedawnienia należałoby wydłużyć, a ponadto dodać do k.c. ogólne normy dotyczące terminów zawitych (czyli takich, których upływ powoduje, że wygasają prawa przysługujące osobie uprawnionej).

Okazuje się, że wątpliwości wzbudzają również przepisy k.c., które zostały niedawno dodane do kodeksu.

- Uważam, że maksymalne odsetki, wprowadzone w ramach tzw. zmian antylichwiarskich, nie powinny dotyczyć obrotu między przedsiębiorcami - mówi mecenas Maśko. Według niej, stanowi to zbyt duże ograniczenie w prowadzeniu działalności gospodarczej.

42 lata obowiązuje kodeks cywilny, zmiany wielu przepisów są nieuniknione.

Prawo do napisania

Zdaniem praktyków, kodeks cywilny powinien być regulacją bardziej kompleksową.

- Myślę, że warto by dodać do k.c. niektóre regulacje pozakodeksowe, np. prawo wekslowe - mówi Bartosz Grohman, adwokat w kancelarii White&Case. - Można by również uregulować kwestie zobowiązań wynikających z nowych instytucji finansowych, takich jak np. fundusze inwestycyjne - dodaje.

- Należy także rozważać wprowadzenie regulacji nowych umów stosowanych w praktyce, jak np. factoring czy franchising, tak jak kiedyś uregulowana została umowa leasingu - mówi Krzysztof Lenart, radca prawny z Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy.

Według prof. Eugeniusza Piontka z Kancelarii Prawnej Piontek, Ślązak, Wiśniewski i Wspólnicy zmiany powinny dotyczyć również odpowiedzialności odszkodowawczej. Niezbędne jest stworzenie możliwości składania pozwów zbiorowych w sprawach, w których wiele osób ma wspólną podstawę odszkodowawczą.

- Konieczne jest również uregulowanie w kodeksie tzw. czynności powierniczych, które coraz częściej występują w obrocie prawnym - mówi Andrzej Michałowski, adwokat i członek Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej. Polegają one na tym, że dana osoba działa na czyjeś zlecenie, ale we własnym imieniu.

- Dotyczy to sytuacji, gdy ktoś powierza zakup nieruchomości innej osobie - prawdziwy nabywca nie chce się ujawniać, gdyż jest np. znaną osobą i przewiduje, że sprzedający będzie żądał od niego wyższej ceny - mówi Michałowski.

Zdaniem Ewy Wiśniewskiej, partnera w Squire Sanders Wiater, w kodeksie cywilnym brakuje regulacji umożliwiających zastosowanie przepisów dotyczących sankcjonowania czynności podejmowanych przez tzw. rzekomego pełnomocnika (czyli osobę działającą bez umocowania lub z przekroczeniem jego zakresu) do działań osób pełniących funkcje członków zarządu lub rady nadzorczej w spółkach kapitałowych.

Ewa Usowicz