Koszty badań profilaktycznych a składki ZUS
Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do jej wykonywania na określonym stanowisku. W celu jego uzyskania kieruje pracownika - w zależności od okoliczności - na badania wstępne, okresowe lub kontrolne. Koszt przeprowadzenia takich badań musi pokryć z własnych środków. Wartości tej nie dolicza jednak do podstawy wymiaru składek ZUS pracownika. Inaczej powinien postąpić zleceniodawca, który sfinansował koszty badania lekarskiego zleceniobiorcy. W tym przypadku wartość przeprowadzonego badania podlega oskładkowaniu.
Przepisy prawa pracy nakładają na pracodawcę obowiązek skierowania pracownika do przeprowadzenia badań profilaktycznych (wstępnych, okresowych bądź kontrolnych). Jego obowiązkiem jest również sfinansowanie kosztów przeprowadzenia takich badań. Tak wynika z art. 229 § 4 i 6 Kodeksu pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
Dla osoby wykonującej umowę o pracę podstawę wymiaru składek ZUS stanowi przychód w rozumieniu przepisów o pdof, osiągany przez nią z tego tytułu. Za przychód ten uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło ich finansowania, jak również świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, a także wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Sfinansowanie pracownikowi kosztów przeprowadzenia obowiązkowych badań lekarskich, do których zapewnienia pracodawca jest zobowiązany na podstawie przepisów prawa pracy, nie powoduje powstania u pracownika przychodu ze stosunku pracy (przychód taki powstałby, gdyby pracodawca sfinansował pracownikowi świadczenie zdrowotne niewynikające ze źródeł prawa, np. pakiet dobrowolnej, dodatkowej opieki medycznej). Niewystąpienie przychodu ze stosunku pracy oznacza w tym przypadku brak obowiązku naliczenia składek ZUS od wartości takich badań.
Świadczenie, którego przedmiotem jest sfinansowanie pracownikowi kosztów obowiązkowych badań profilaktycznych, nie stanowi dla niego podstawy wymiaru składek ZUS.
Podobnie rzecz się ma ze zwrotem pracownikowi kosztów przejazdu na badania lekarskie. Przepisy prawa pracy stanowią, iż w razie przejazdu na okresowe lub kontrolne badania lekarskie do innej miejscowości pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych (art. 229 § 3 K.p.). Dokonanie pracownikowi zwrotu kosztów przejazdu na obowiązkowe badania lekarskie, w wysokości określonej w przepisach o podróżach służbowych, nie jest zatem przychodem ze stosunku pracy. W konsekwencji pracodawca nie jest zobowiązany do oskładkowania takiego świadczenia.
Zasadniczo obowiązek kierowania na badania profilaktyczne dotyczy osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Zleceniodawca nie jest zatem do tego zobowiązany w stosunku do zleceniobiorców. Może się jednak zdarzyć, że rodzaj świadczonej przez zleceniobiorcę pracy będzie wymagał, aby wykonywała ją osoba o potwierdzonym przez lekarza odpowiednim stanie zdrowia. W tej sytuacji zleceniodawca może uzależnić zawarcie umowy zlecenia od poddania się przez zleceniobiorcę badaniom profilaktycznym. Chociaż umowa zlecenia należy do cywilnoprawnych form zatrudnienia, zastosowanie w tym przypadku będzie miał art. 3041 w zw. z art. 211 K.p. Wskazane przepisy nakładają na osoby fizyczne wykonujące pracę na podstawie innej niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę określone obowiązki dotyczące bhp - w zakresie ustalonym przez zleceniodawcę. Wśród nich można wymienić wymóg poddawania się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zleconym badaniom lekarskim i stosowania się do wskazań lekarskich.
Dla zleceniobiorcy podstawę wymiaru składek ubezpieczeniowych stanowi przychód w rozumieniu przepisów o pdof, osiągany z tytułu umowy zlecenia, gdy odpłatność za jej wykonywanie określono kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie. Przychodem zleceniobiorcy są więc wszelkie otrzymane przez niego świadczenia z racji wykonywania zlecenia. Niektóre z nich ustawodawca zwolnił ze składek ZUS przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 1998 r. nr 161, poz. 1106 ze zm.). Przepisy tego aktu prawa odnoszą się bowiem również do osób wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia (§ 5 ust. 2 ww. rozporządzenia). Wśród przychodów w nim wymienionych nie znajdują się jednak świadczenia z tytułu sfinansowania zleceniobiorcom kosztów przeprowadzenia badań lekarskich. Wartość takiego świadczenia, jako przychód zleceniobiorcy, podlega zatem składkom ZUS. Tym samym, jeśli zleceniodawca sfinansował zleceniobiorcy koszty badań lekarskich przeprowadzonych w związku z wykonywaniem umowy zlecenia, to powinien ich wartość doliczyć mu do innych przychodów (podlegających oskładkowaniu) uzyskanych przez niego z tytułu tej umowy i od łącznej kwoty naliczyć składki ZUS. Stanowisko takie przedstawił również ZUS (Oddział w Gdańsku) w interpretacji z dnia 22 lipca 2013 r. (ramka).
|
"Wśród katalogu wyłączeń przewidzianych przepisami tego rozporządzenia (składkowego - przyp. red.) nie znalazły się przychody zleceniobiorców uzyskane w związku z poniesieniem przez zleceniodawcę kosztów (…) wstępnych badań lekarskich (…). Z powyższego wywieść należy, iż w sytuacji poniesienia przez zleceniodawcę kosztów wstępnych badań lekarskich zleceniobiorcy, ich wartość podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Podobnie koszty te będą podlegać włączeniu do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (…)". (interpretacja indywidualna ZUS Oddział w Gdańsku z dnia 22 lipca 2013 r., znak: DI 100000/451/910/2013) |
autor: Renata Ficner
Gazeta Podatkowa nr 77 (1118) z dnia 2014-09-25