Kpa na nowych zasadach. Pierwsze efekty już widać

Znowelizowany Kodeks postępowań administracyjnych wszedł w życie 1 czerwca, przynosząc szereg zmian w zasadach prowadzenia spraw administracyjnych, w tym: rozstrzyganie wątpliwości faktycznych na korzyść strony, zasadę pewności prawa oraz możliwość polubownego rozwiązywania kwestii spornych (tzw. mediacja).

- Kpa już ma swoje lata. Ustawa jest przecież z 1960 r. Niektóre elementy tego kodeksu należało znowelizować, chociażby ze względu na upływ czasu. Zmiany w duchu, by strona szybciej mogła otrzymać rozstrzygnięcie sprawy, tj. decyzję organu administracyjnego, są jak najbardziej zasadne - mówi Interii adwokat Dariusz Goliński.

- Nowelizacja Kpa weszła w życie 1 czerwca br. Nowe przepisy stosowane są do spraw, które wszczęto po tym terminie. Dla będących w toku w tej dacie, obowiązują stare zasady. Nie dotyczy to mediacji, którą można stosować również do postępowań rozpoczętych przed wejściem w życie nowelizacji - dodaje w rozmowie z Interią Luiza Modzelewska z Departamentu Doskonalenia Regulacji Gospodarczych w Ministerstwie Rozwoju.

W nowej odsłonie Kpa wprowadzono w szczególności odświeżone przepisy odnośnie zaskarżenia bezczynności i przewlekłości postępowań czy zwiększające szybkość postępowań. Nie bez znaczenia jest także nowe podejście do kwestii administracyjnych kar pieniężnych.

Pierwsze efekty

Znowelizowany KPA funkcjonuje stosunkowo krótko. Zbyt krótko, by jednoznacznie stwierdzić jak zaproponowane rozwiązania ocenia biznes czy obywatel. Tym niemniej - na co wskazuje ekspertka resortu rozwoju - już widać pierwsze efekty reformy.

- Choć zmienione przepisy obowiązują dopiero kilka miesięcy, mamy już pierwsze sygnały, że nowelizacja przynosi zakładane efekty. Przykładem może być np. obszar decyzji kasatoryjnych (odsyłanie sprawy do niższej instancji, która musi ponowne rozpatrzeć sprawę - przyp. red.)- dodaje Modzelewska.

W sytuacji, gdy urząd wyda decyzję kasatoryjną, według nowych zasad strona może wnieść sprzeciw do sądu administracyjnego. - Są już pierwsze decyzje na korzyść stron, i to cieszy, nie tylko dlatego, że te indywidualne sprawy będą załatwione szybciej, ale też kształtowało się będzie orzecznictwo będą co do dopuszczalności decyzji przekazujących sprawę do ponownego rozpatrzenia. Powinno ono przyczynić się do mniejszej ilości takich decyzji w przyszłości - mówi Modzelewska.

Chodzi o to, że dziś dość często, a w opinii MR zbyt często, wydawane są decyzje o ponownym rozpatrzeniu sprawy. Organ drugiej instancji zamiast załatwić sprawę przekazuje ją do ponownego rozpatrzenia.

- Postępowanie się przedłuża, a wszystko wygląda tak, jakby urzędy grały w ping-ponga. Sprawa może się toczyć przez to latami. Aby ukrócić zbyt pochopne wydawanie decyzji kasatoryjnych, wprowadzony został sprzeciw od decyzji. To szybka ścieżka do sądu administracyjnego. Sąd ma 30 dni by orzec tylko w tej kwestii, tj. czy były przesłanki do przekazania sprawy do pierwszej instancji, czy nie - tłumaczy Modzelewska. Pozytywne rozpatrzenie sprzeciwu przez sąd oznacza, że sprawa wraca bezpośrednio do organu drugiej instancji, który musi sprawę załatwić.

Co ważne, strona która otrzymuje decyzję kasatoryjną, ma 14 dni na złożenie sprzeciwu do sadu. - Sąd administracyjny nie bada całej sprawy, a tylko kwestię dopuszczalności decyzji kasatoryjnej. Skraca to czas potrzebny na rozpatrzenie sprzeciwu - ocenia Modzelewska.

- Mając na uwadze to, że dla firm istotny jest czas uzyskania decyzji, ta zasada jest bardzo ważna. Chodzi o to, by ukrócić ciągłe przekazywanie spraw między instancjami. Rekordziści mieli sprawę przekierowywaną nawet 17 razy - podkreśla Goliński.

Ma być szybciej

Nowelizacja Kpa to zasadniczo trzy cele. Pierwszy to przyspieszenie postępowań, które obecnie ciągną się nawet latami, ale również usprawnienia w obszarze wydawanych decyzji, które są często kluczowe dla przedsiębiorców, w ich codziennej działalności czy realizacji inwestycji. Sprzeciw od decyzji kasatoryjnej to nie jedyne rozwiązanie, które ma przyspieszyć załatwianie spraw w urzędach.

Nowela umożliwiła też zaskarżenie do sądu decyzji urzędu centralnego, ministra lub samorządowego kolegium odwoławczego. - Dzisiaj, jeśli decyzje w pierwszej instancji wydaje minister lub samorządowe kolegium, to strona, by zaskarżyć decyzję do sądu, musi wcześniej wnieść o ponowne rozpatrzenie sprawy. Jak się można spodziewać skuteczność takich działań nie jest duża.

Około 10 proc. z nich kończy się sukcesem. Przedłuża to jednak cały proces o kilka tygodni, a niekiedy miesięcy. Od 1 czerwca taki wniosek jest opcjonalny. Strona może z niego skorzystać, ale jeśli nie chce, ma prawo od razu wnieść do sądu skargę na decyzję ministra lub samorządowego kolegium odwoławczego. - dodaje Modzelewska.

Nowelizacja Kpa wprowadza również "prawo do wniesienia ponaglenia", co rozszerza dotychczasowe rozwiązanie - zażalenie na bezczynność i przewlekłość. - To nie jest tylko zmiana nazwy, ale doprecyzowanie procedur i wprowadzenie szczegółowych przepisów, które pozwolą na szybsze rozpatrzenie ponaglenia - tłumaczy Modzelewska.

- Druga kwestia to poprawa relacji miedzy administracją a organami, tak by w bardziej otwarty sposób, w przyjaznej atmosferze prowadzić postępowania, w szczególności by można było częściej wykorzystać metody polubowne, tj. mediację - podkreśla ekspertka MR.

Ważną zmianą jest także zasada rozstrzygania wątpliwości na korzyść strony. Jeśli pojawiają się takie, których nie można rozstrzygnąć, to organ podejmuje decyzję na korzyść strony. - Jeśli wątpliwości nie da się usunąć, organ powinien przyjąć interpretację prawa lub fakty korzystne dla obywatela - dodaje Modzelewska.

Trzeci cel to sprawa administracyjnych kar pieniężnych i regulacji, które zapewniają ich adekwatność - Przepisy Kpa o karach pieniężnych opierają się na zasadzie adekwatności.

Do 1 czerwca br. takie przepisy były porozrzucane nie tylko po różnych aktach prawnych, a reguły stosowania kar - niejednolite. Surowość kar administracyjnych nie odpowiadała często okolicznościom sprawy. Nawet w przypadkach błahych organ musiał nałożyć karę, często w sztywnej wysokości. Kpa wprowadza regulacje ogólne w zakresie nakładania i wymierzania kar pieniężnych (okoliczności, którymi organ musi się kierować). Pozwala nawet na odstąpienie od nałożenia kary, jeśli naruszanie prawa było niewielkiej wagi, a przedsiębiorca usunął swe zaniedbanie - dodaje Modzelewska.

Mediacja i milcząca zgoda

- Nowelizacja wprowadza dużo zmian, np. milczącą zgodę i mediację. Trzeba jednak pamiętać, że trwa przegląd ustaw pod tym katem, czyli gdzie i kiedy będzie można zastosować m.in. jednoinstancyjne postępowanie lub wspomnianą milczącą zgodę przy decyzjach administracyjnych. Nie wiemy jak to się skończy. Mamy przepisy, ale nie obowiązują one, bo brakuje zapisów szczególnych, które będą regulować te kwestie - mówi Goliński.

Ekspertka MR wyjaśnia, że zasada milczącej zgody będzie stosowana w przypadkach, gdy przepisy konkretnych ustaw odsyłają do tej regulacji. - Dla tego rozwiązania muszą być konkretne przepisy wprowadzone w ustawach szczegółowych. MR pracuje nad takimi procedurami - dodaje Modzelewska.

Milczące załatwienie sprawy już w praktyce działa, np. w obszarze prawa budowlanego (po 21 dniach można zacząć budowę, jeśli urząd nie wyraził sprzeciwu). Kpa jednak tę zasadę rozszerza o nowe pola. - Jeśli złożymy wniosek a organ się nie wypowie w danym terminie, to tak jakbyśmy uzyskiwali decyzję administracyjną - twierdzi Goliński.

Propozycja przeprowadzenia mediacji może wyjść każda ze stron. Trzeba jednak pamiętać, że jest ona zawsze dobrowolna. To oznacza zaś, że ani strony ani organu nie da się do mediacji przymusić. - Do urzędu należy ocena czy sprawa i jej charakter nadaje się do polubownego rozwiązania - dodaje Modzelewska.

- Przy udziale mediatora strony będą mogły pewne sprawy wyjaśnić, a informacje zawarte w protokole mediacji mają być wiążące do organu rozpatrującego. Wszystko zależy od woli urzędników. Jeśli przekonają się oni do tego typu konstrukcji, zobaczą, że cała procedura będzie przebiegać szybciej i dzięki mediacji dwie strony o różnych przeciwstawnych interesach uda się rozwiązać, to powinni chętniej też z tego rozwiązania korzystać - konstatuje Goliński.

Reforma w szerszym wymiarze

Nie tylko nowelizacja Kpa, ale także cały pakiet 100 Zmian dla firm czy Konstytucja dla biznesu mają na celu poprawę warunków funkcjonowania biznesu i poprawę relacji z urzędami, sądami i administracją w Polsce.

- Są to akty w pełni komplementarne. Prawo przedsiębiorców (Konstytucja dla biznesu) to ogólne zasady regulujące relacje biznes-urząd, wprowadzające m.in. zasadę pewności prawa. Kpa w tym kontekście dotyczy już konkretnych spraw i praktyk przy wydawaniu decyzji administracyjnych - tłumaczy Modzelewska.

BB