Likwidacja działalności gospodarczej przez osobę fizyczną - pytania i odpowiedzi

W przypadku zaprzestania działalności gospodarczej przez osoby fizyczne lub likwidacji spółki cywilnej lub spółki handlowej niemającej osobowości prawnej, opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy, w stosunku do których przysługiwało podatnikowi prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Zatem towary niespełniające powyższych warunków, nie podlegają opodatkowaniu.

Należy pamiętać, iż ani cel nabycia towarów ani ich faktyczne przeznaczenie nie jest w świetle ustawy o VAT kryterium przesądzającym o ich opodatkowaniu w przypadku zakończenia działalności. W związku z tym zasada opodatkowania towarów, które po nabyciu nie zostały sprzedane, w przypadku likwidacji działalności, dotyczy zarówno środków obrotowych, jak i środków trwałych podatnika.

Jedynym kryterium jest tu prawo do odliczenia VAT w momencie zakupu.
 

Zgodnie z art. 14 ust. 8, w związku z art. 29 ust. 10 ustawy o VAT, podstawą opodatkowania jest wartość towarów podlegających spisowi z natury, ustalona na podstawie cen ich nabycia (bez podatku), a gdy nie ma ceny nabycia koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów.

Zastosowana liczba mnoga i brzmienie „określone” - w odniesieniu do ceny nabycia i kosztów wytworzenia określonych w momencie dostawy powoduje często wątpliwość podatników: czy należy stosować cenę faktycznie poniesioną w chwili nabycia (lub wytworzenia towarów), czy też cena ta powinna zostać „skorygowana” na dzień, w którym powstał obowiązek podatkowy?

Należy jednak uznać, że podstawę opodatkowania w rozumieniu art. 29 ust. 10, określa się jako wartość rynkową towarów w momencie powstania obowiązku podatkowego.
 

W myśl art. 14 ust. 5 ustawy o VAT, podatnicy są obowiązani sporządzić spis z natury towarów na dzień rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu. Jednocześnie, jak stanowi art. 14 ust. 6 ustawy, obowiązek podatkowy w takim przypadku powstaje w dniu rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu.

Ustawodawca określił także termin, w jakim podatnik likwidujący działalność ma obowiązek zawiadomić organ podatkowy o dokonanym spisie. O dokonanym spisie z natury, o ustalonej na jego podstawie wartości i kwocie podatku należnego podatnik musi poinformować organ podatkowy, załączając odpowiednią informację do deklaracji podatkowej składanej za okres obejmujący dzień rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu.
 

Podatnik sam musi podjąć decyzję, czy chce działalność zlikwidować, czy też tylko czasowo zaprzestać jej wykonywania. Na podstawie ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. nr 155, poz. 1095 ze zm.) ma bowiem możliwość czasowego zawieszenia działalności. Nie ma wówczas konieczności likwidacji działalności na podstawie art. 14 ustawy o VAT.

Jeżeli podatnik tylko przez pewien czas z powodów zdrowotnych musi przerwać prowadzoną działalność, to zasadne wydaje się zawieszenie, a nie likwidacja działalności. Zawieszenie może trwać od jednego do dwudziestu czterech miesięcy. W okresie zawieszenia działalności gospodarczej przedsiębiorca nie może wykonywać działalności gospodarczej i osiągać bieżących przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej.

Poza pewnymi wyjątkami, w okresie zawieszenia działalności podatnik nie ma obowiązku składania deklaracji VAT za te okresy rozliczeniowe, których dotyczy zawieszenie (art. 99 ust. 7a ustawy o VAT).
 

W przypadku gdy składniki majątku związane z prowadzoną działalnością gospodarczą stanowić będą wkład do spółki cywilnej, w której to formie dalej prowadzona będzie działalność gospodarcza, zastosowanie znajdzie przepis art. 93a § 2 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.). W myśl tego przepisu, w przypadku gdy osoba fizyczna wniesie wkład w postaci przedsiębiorstwa do spółki niemającej osobowości prawnej na pokrycie udziałów, to spółka ta wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki osoby wkład ten wnoszącej.

Oznacza to, że spółka cywilna stanie się następcą prawnym osoby wnoszącej ten wkład. Z chwilą gdy cały majątek firmy prowadzonej jednoosobowo stanie się własnością spółki - osoba fizyczna zakończy działalność. Ponieważ nie będzie posiadała towarów, które należy ująć w spisie z natury (zostaną one przekazane do spółki cywilnej), to w związku z tym nie wystąpi konieczność sporządzania remanentu i odprowadzania podatku VAT z tego tytułu.
 

Jeżeli z rozliczenia podatku, dla którego powstał obowiązek podatkowy przy sporządzeniu spisu z natury, czyli z ostatniej deklaracji, wynika nadwyżka podatku naliczonego nad należnym, podatnikowi przysługuje prawo bezpośredniego zwrotu tej kwoty. Wynika to z art. 14 ust. 9a ustawy o VAT.

W art. 14 ust. 9d ustawy o VAT wskazano, że do zwrotu, o którym mowa, stosuje się odpowiednio przepisy art. 87 ust. 2 zdanie pierwsze i drugie oraz ust. 7 ustawy. Oznacza to, że co do zasady zwrot nadwyżki podatku naliczonego nad należnym z ostatniej deklaracji składanej przez podatnika likwidującego działalność może nastąpić w ciągu 60 dni od dnia złożenia deklaracji. Natomiast poprzez odwołanie się w art. 87 ust. 2 zdanie pierwsze do art. 87 ust. 6 termin ten może ulec skróceniu do 25 dni, jeżeli spełnione są warunki określone w tym przepisie.

Zatem podatnik powinien otrzymać zwrot w terminie 60 dni od dnia złożenia deklaracji (bądź w terminie 25 dni, gdy złoży w tej sprawie wniosek i spełnia warunki określone w art. 87 ust. 6).
 

Wykreślenie podatnika z rejestru podatników VAT czynnych nie powoduje braku możliwości przeprowadzania przez organ podatkowy kontroli u tego podatnika za okres, w którym działalność była prowadzona. Okres przedawnienia zobowiązań podatkowych wynosi 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Również w okresie 5 lat następuje przedawnienie prawa do wydania przez organ podatkowy decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego, czy też ustalającej kwotę dodatkowego zobowiązania podatkowego w podatku VAT. Skoro więc podmiot wykreślony z rejestru może spodziewać się kontroli podatkowej również w okresie, kiedy nie jest już podatnikiem VAT i wobec niego może zostać wydana decyzja wymiarowa, nie powinno być również przeszkód, aby skorygował złożoną uprzednio deklarację podatkową.