Na oferty należy odpowiadać

Kiedy milczenie oznacza "tak"

Czy można zawrzeć umowę, mimo iż nigdy nie złożyło się kontrahentowi oświadczenia, że akceptuje się jego propozycję, a ofertę przez niego złożoną wyrzucono do kosza? Okazuje się, że tak. Wynika to z odmiennych reguł rządzących zawieraniem umów z przedsiębiorcami. Jedna z nich, zawarta w art. 68² Kodeksu cywilnego stanowi, że jeżeli przedsiębiorca otrzymał od osoby, z którą pozostaje w stałych stosunkach gospodarczych, ofertę zawarcia umowy w ramach swej działalności, brak niezwłocznej odpowiedzi poczytuje się za przyjęcie oferty.
Przez ofertę należy rozumieć złożone drugiej stronie oświadczenie woli zawarcia umowy, które określa istotne postanowienia tej umowy (np. towar, cenę, termin dostawy).
Niezłożenie przez przedsiębiorcę odpowiedzi na ofertę oznacza jej akceptację, a w konsekwencji prowadzi do zawarcia z mocy prawa umowy na warunkach określonych w ofercie.

Trzy warunki

Aby doszło do zawarcia umowy z powodu braku odpowiedzi na ofertę, muszą być spełnione trzy warunki.
Pierwszy - adresatem oferty jest przedsiębiorca, a więc osoba prowadząca działalność gospodarczą.
Drugi - oferta dotyczy zawarcia umowy w ramach działalności prowadzonej przez adresata oferty. Może to być np. oferta sprzedania mu towaru lub kupna towaru od niego czy zawarcia innych umów w ramach działalności adresata oferty.
Trzeci warunek - osoba, która składa ofertę i jej adresat muszą pozostawać w stałych stosunkach gospodarczych. Tylko wtedy można uznać, że brak odpowiedzi na ofertę jest równoznaczny z jej akceptacją.
O stałości stosunków w rozumieniu tego przepisu można mówić w sytuacji, gdy strony związane są pewnymi umowami gospodarczymi w dłuższym okresie (np. kooperacji, franchisingu itp.), powodującymi stałą współpracę gospodarczą między nimi. Natomiast incydentalne umowy danego typu, zawierane między stronami co jakiś czas, nie mieszczą się w pojęciu "stałych stosunków". W przypadku takich incydentalnych umów, które nie prowadzą do powstania stałej współpracy gospodarczej nie można stosować zasady, że brak odpowiedzi na ofertę oznacza jej przyjęcie - uznał Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 18 marca 2004 r., sygn. akt I Aca 1238/03. Dzięki wymogowi "pozostawania w stałych stosunkach gospodarczych" można się uchronić przed naciągaczami, którzy rozsyłając niekorzystne oferty i nie otrzymując na nie odpowiedzi twierdzą, że doszło do zawarcia umowy na ich warunkach i żądają jej wykonania.

Oferta zmiany umowy

Należy też pamiętać, że co do zasady oferta zmiany umowy jest też ofertą zawarcia umowy (dochodzi bowiem do zawarcia umowy zmieniającej umowę). Jeśli więc od osoby, z którą pozostajemy w stałych stosunkach gospodarczych, otrzymujemy ofertę zmiany zawartej już umowy i jej nie akceptujemy, to należy kontrahenta o tym poinformować. Pozwoli to uniknąć w przyszłości ewentualnych sporów co do tego, czy doszło do milczącej zmiany postanowień umowy.
W umowie zawartej pomiędzy stronami można wprowadzić zapis, że wolą stron jest wyłączenie zastosowania we wzajemnych stosunkach regulacji o milczącym przyjęciu oferty zawartej w art. 68² K.c.

Możliwość odwołania oferty

W stosunkach między przedsiębiorcami istnieje możliwość odwołania złożonej kontrahentowi oferty. Można to zrobić zanim dojdzie do zawarcia umowy w trybie ofertowym (czyli zanim adresat oferty ją zaakceptuje i poinformuje o tym składającego ofertę). Odwołanie oferty jest skuteczne, jeśli oświadczenie o odwołaniu zostało złożone drugiej stronie (czyli dotarło do niej) jeszcze przed wysłaniem przez nią oświadczenia o przyjęciu oferty (art. 66² § 1 K.c.). Jeżeli jednak w treści oferty określono termin, w jakim oferta może być przyjęta lub wskazano w niej, że jest ona nieodwołalna, to takiej oferty nie można odwołać.

Przyjęcie oferty z zastrzeżeniami

W obrocie gospodarczym wprowadzono wyjątek od zasady wyrażonej w art. 68 K.c., że przyjęcie oferty dokonane z zastrzeżeniem zmiany lub uzupełnienia jej treści poczytuje się za nową ofertę. Wyjątek polega na tym, że w stosunkach między przedsiębiorcami odpowiedź na ofertę z zastrzeżeniem zmian lub uzupełnień niezmieniających istotnie treści oferty poczytuje się za przyjęcie oferty. W takim przypadku strony wiąże umowa o treści określonej w ofercie, z uwzględnieniem zastrzeżeń zawartych w odpowiedzi na nią (art. 68¹ § 1 K.c.). Jeśli zatem przedsiębiorca otrzymał od innego przedsiębiorcy ofertę zawarcia umowy i w odpowiedzi na nią stwierdził, że ofertę akceptuje, ale wprowadza do niej pewne zmiany niezmieniające w sposób istotny treści oferty, to dochodzi do zawarcia umowy uwzględniającej te zmiany.
To uregulowanie może stanowić potencjalne źródło sporów między stronami. Warunki umowy, jakie zaproponowała strona składająca ofertę i te, na które zgodził się jej adresat nie są bowiem takie same. Adresat wprowadził zmiany i uzupełnienia, które wprawdzie nie zmieniają w sposób istotny treści oferty, ale jednak ją modyfikują. Nigdzie przy tym nie zdefiniowano, jakie zmiany i uzupełnienia traktuje się za "niezmieniające istotnie treści oferty" pozostawiając to w razie sporu rozstrzygnięciu sądu.
Przedsiębiorca składający ofertę może się uchronić przed takim scenariuszem. Wystarczy bowiem niezwłocznie po otrzymaniu odpowiedzi na swoją ofertę, która to odpowiedź zawiera zastrzeżenie zmian lub uzupełnień jego oferty, sprzeciwić się włączeniu tych zastrzeżeń do umowy. Może też składając ofertę wyraźnie w niej zaznaczyć, że może ona być przyjęta jedynie bez zastrzeżeń.

_{Podstawa prawna: ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm.).}

Andrzej Janowski
Gazeta Podatkowa Nr 484 z dnia 2008-08-28