Nawet GUS zmusi cie do spowiedzi

Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o rozstrzygnięcie w sprawie zgodności art. 180 § 1 kodeksu postępowania karnego w zakresie, w jakim zezwala na zwolnienie z tajemnicy statystycznej z art. 51 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3, art. 47 w związku z art. 31 ust. 3, art. 42 ust. 3 i art. 2 konstytucji.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich kwestionowany przepis zezwalając na zwolnienie z tajemnicy statystycznej bez sprecyzowania przesłanek dopuszczalności takiego zwolnienia budzi poważne zastrzeżenia z punktu widzenia kryterium "konieczności" ograniczenia konstytucyjnych wolności jednostki. Nie można bowiem wykluczyć sytuacji, w której organy wymiaru sprawiedliwości zechcą sięgnąć po ten środek pomimo istnienia innych dróg dojścia do prawdy. Ponadto zwolnienie z tajemnicy statystycznej może być stosowane w zasadzie w każdej kategorii spraw, w tym także o drobniejszym charakterze, co wydaje się być rażąco niewspółmierne w stosunku do doniosłości objętych tajemnicą danych.

Art. 47 konstytucji deklaruje prawo do prywatności. Nie ulega wątpliwości, że sfera prywatności jest naruszana wskutek udostępniania przez osoby fizyczne statystycznych danych osobowych, dotyczących ich życia i sytuacji. Prawo to więc może podlegać ograniczeniom, jednak muszą one wyczerpywać przesłanki art. 31 ust. 3 konstytucji, które zdaniem wnioskodawcy nie zostały zachowa

Zgodnie z konstytucyjną zasadą domniemania niewinności pozostający pod jej ochroną oskarżony nie może być przymuszany do dostarczania dowodów przeciwko sobie. Dopuszczalność więc zwolnienia w trybie kwestionowanego przepisu z tajemnicy statystycznej budzi zdaniem wnioskodawcy znaczne wątpliwości w zakresie, w jakim umożliwia organom wymiaru sprawiedliwości dostęp do danych statystycznych.

W dniu 13 grudnia 2011 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 180 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego w zakresie, w jakim dotyczy zwolnienia od obowiązku zachowania tajemnicy statystycznej

- jest niezgodny z art. 47 oraz z art. 51 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji, przez to że nie określa przesłanek zwolnienia od obowiązku zachowania tajemnicy statystycznej,

- nie jest niezgodny z art. 42 ust. 3 konstytucji,

- jest zgodny z zasadą ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji.

Art. 180 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego w zakresie wskazanym powyżej traci moc obowiązującą z upływem dwunastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw.

Rzecznik Praw Obywatelskich kwestionował zgodność z konstytucją regulacji przewidującej możliwość udostępniania na cele postępowania karnego informacji przekazanych na cele statystyczne przez osoby fizyczne oraz podmioty gospodarki narodowej. Według Trybunału Konstytucyjnego, okoliczność, że jednostka, której dotyczą informacje objęte tajemnicą statystyczną, nie uczestniczy w procedurze określonej w art. 180 § 1 k.p.k. nie oznacza, iż przepis ten nie może podlegać kontroli z punktu widzenia ochrony prywatności jednostki. Zwolnienie z tajemnicy statystycznej oznacza udostępnienie organowi prowadzącemu postępowanie karne informacji dotyczących jednostek i stanowi ingerencję w sferę ich prywatności.

Trybunał Konstytucyjny nie podzielił poglądu wyrażonego we wniosku, że dobro statystyki publicznej dominuje nad dobrem wymiaru sprawiedliwości. Dobro wymiaru sprawiedliwości stanowi istotną wartość prawidłowo funkcjonującego państwa prawa. W wielu sytuacjach, udostępnienie informacji statystycznych na potrzeby postępowania karnego może okazać się konieczne dla jego prawidłowego przebiegu i wyniku.

Przy ocenie mechanizmu zwalniania z obowiązku zachowania tajemnicy statystycznej istotne znaczenie ma okoliczność, że informacje uzyskane przez służby statystyki publicznej dotyczące określonej osoby przekazywane na cele postępowania karnego nie podlegają upublicznieniu. Przepisy postępowania karnego zawierają gwarancje ochrony poufnych informacji ujawnionych w toku postępowania.

Artykuł 180 § 1 k.p.k. nie określa warunków dopuszczalności zwolnienia przez sąd lub prokuratora od obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej osoby obowiązanej do jej przestrzegania. Z przeprowadzonej analizy wynika, że ani wynik wykładni językowej i systemowej art. 180 § 1 k.p.k., ani dotychczasowa praktyka stosowania tego przepisu nie zapewniają, iż zwolnienie od obowiązku zachowania tajemnicy statystycznej będzie następować tylko wtedy, gdy jest to konieczne dla postępowania karnego, tj. nie istnieje możliwość pozyskania informacji z innych źródeł.

Dodatkowo brak procedury kontrolnej wobec postanowień o zwolnieniu od obowiązku zachowania tajemnicy statystycznej uniemożliwia weryfikację trafności decyzji o zwolnieniu z tajemnicy statystycznej co do określonych informacji. Z wymienionych powyżej przyczyn Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 180 § 1 k.p.k. nie spełnia przesłanki konieczności ograniczeń prawa do prywatności i autonomii informacyjnej w odniesieniu do informacji objętych tajemnicą statystyczną.

Utrata mocy obowiązującej zaskarżonego przepisu we wskazanym zakresie została odroczona o 12 miesięcy w celu pozostawienia parlamentowi czasu do dokonania stosownych zmian ustawowych.

www.SerwisPrawa.pl