Niższe koszty sądowe

Sejm będzie dziś głosował nad dwoma projektami zmian (poselskim i rządowym), w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. nr 167, poz. 1398). Choć nowe przepisy o kosztach obowiązują zaledwie od marca, praktyka wykazała, że już wymagają poprawek.

- Nowelizacja dokonuje korekty pewnych oczywistych błędów - mówi Krzysztof Józefowicz, wiceminister sprawiedliwości.

Jednakowe opłaty w księgach

Nowelizacja ma wreszcie usunąć kontrowersje związane z obliczaniem wysokości opłat pobieranych przez sądy za wykreślenia wpisów dokonanych w księgach wieczystych. Za taką czynność można obecnie w jednym sądzie zapłacić 100 zł, w innym nawet kilka tysięcy złotych. To efekt nieprecyzyjnych przepisów ustawy o kosztach sądowych, która stanowi, że od wniosku o wykreślenie wpisu pobiera się połowę opłaty pobranej od wniosku o wpis. Problem powstaje jednak, gdy wpis do księgi wieczystej nastąpił przed 2 marca tego roku (czyli przed wejściem w życie nowych kosztów w sprawach cywilnych), a wniosek o wykreślenie został złożony po tej dacie. Nie wiadomo, czy do wykreślenia wpisu należy brać pod uwagę stare stawki (liczone procentowo od wartości nieruchomości - czyli rzędu nawet kilku tysięcy złotych) czy nowe (podstawowa opłata wynosi 100 zł). Stosowanie przez sądy różnej interpretacji przepisu powoduje niekiedy drastyczne różnice w opłatach za wykreślenie wpisu z księgi.

- Dlatego konieczne jest jednoznaczne określenie, jaką opłatę pobiera się od wniosku o wykreślenie wpisu - opłatę należną czy opłatę pobraną - mówi Małgorzata Kluziak, prezes Sądu Rejonowego dla Warszawy Mokotowa.

Nowelizacja wyraźnie rozstrzyga, że będzie to opłata należna, czyli obliczana na podstawie nowych, korzystniejszych stawek.

Planowane zmiany przewidują niższe opłaty rejestracyjne za pierwszy wpis do Krajowego Rejestru Sądowego.

- W przypadku stowarzyszeń i fundacji taka opłata będzie obniżona z 500 do 250 zł, natomiast w przypadku spółek osobowych - z 1000 do 750 zł - mówi wiceminister Józefowicz. Bez zmian pozostaną opłaty uiszczane przy rejestracji spółek kapitałowych.

Zwolnienia z kosztów

Nowelizacja zakłada również kilka nowych zwolnień z opłat sądowych. Dotyczą one m.in. organizacji pożytku publicznego, czyli takich organizacji pozarządowych, które prowadzą działalność społecznie użyteczną (np. Caritas Polska). Zwolnienie ma obowiązywać w sprawach, które nie dotyczą prowadzonej przez nie działalności gospodarczej.

- Zmiany są zasadne, gdyż obecnie obowiązująca ustawa przewiduje, iż zwolnienie od kosztów może nastąpić tylko na podstawie decyzji sądu - mówi Monika Ćwiek, prawnik w Kancelarii J. Bienias i Partnerzy Radcowie Prawni w Warszawie.

Za wykreślenia wpisów dokonanych w księgach wieczystych można obecnie w jednym sądzie zapłacić 100 zł, w innym nawet kilka tysięcy złotych

Przywrócono również zwolnienie od opłat sądowych pozwu w sprawach o odszkodowanie mające zrekompensować straty majątkowe powstałe w następstwie ograniczenia wolności i praw człowieka w czasie stanu nadzwyczajnego (czyli m.in. stanu klęski żywiołowej). Bezpłatne będzie również złożenie zażalenia na postanowienie sądu odmawiające ustanowienia adwokata lub radcy albo ich odwołania. Podobnie - zażalenie na postanowienie sądu dotyczące wysokości opłat lub wydatków.

Opłat nie będą również uiszczać rzecznicy konsumentów w sprawach dotyczących praktyk ograniczających konkurencję lub praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Ugoda nie zawsze odpłatna

Obowiązująca ustawa nie reguluje wysokości opłat od wniosków o uznanie wyroku sądu polubownego lub ugody zawartej przed tym sądem. Ta luka ma zostać uzupełniona - opłata wyniesie 300 zł.

Nowelizacja unormuje również kwestie opłat od wniosków o zawarcie ugody w wyniku przeprowadzonej mediacji. Opłatę sądową trzeba będzie uiścić tylko wówczas, jeśli mediacja była prowadzona na podstawie umowy o mediację - czyli za zgodnym porozumieniem stron. Jeśli natomiast strony zostały skierowane do mediacji na skutek postanowienia sądu, wówczas nie będą musiały płacić za złożenie wniosku o zatwierdzenie ugody.

Doprecyzowanie wątpliwości

Zmiany dotyczą również przepisów regulujących zwrot przez sąd części opłat nadpłaconych przez stronę. Wydatki związane z takim zwrotem (np. koszt przekazu pocztowego) nie będą już obciążać strony. Usunięto również oczywiste błędy legislacyjne - przykładowo, opłatę od zażalenia na postanowienia dotyczące oddalenia wniosku o wyłączenie biegłego lub tłumacza. Na takie postanowienia sądu nie przysługuje bowiem zażalenie.

Choć planowane zmiany są potrzebne, to jednak nie usuwają wszystkich wątpliwości. Przykładowo, art. 394 kodeksu postępowania cywilnego przewiduje zażalenie na wymiar opłaty.

---

POSTULUJEMY
Ministerstwo Sprawiedliwości powinno doprecyzować przepisy przejściowe ustawy oraz zastosować jednolitą terminologię w kodeksie postępowania cywilnego i ustawie o kosztach.

- Tymczasem ani k.p.c., ani ustawa o kosztach sądowych nie posługuje się takim pojęciem jak wymiar opłaty - mówi Marcin Łochowski, rzecznik Sądu Okręgowego w Warszawie. - Problemy dotyczą też przepisów przejściowych. Do Sądu Najwyższego wpłynęło pytanie prawne dotyczące przepisu, który stanowi, że stare przepisy stosuje się do zakończenia postępowania w sądzie I instancji. Problem w tym, czy to postępowanie kończy się wraz z wniesieniem apelacji czy w momencie wydania wyroku przez sąd I instancji - dodaje.

Ewa Usowicz