Plusy i minusy przekształcenia spółki osobowej w kapitałową
Przekształcenie osobowej spółki handlowej w spółkę kapitałową pociąga za sobą poważne zmiany dotyczące stanu prawnego wspólników. Podjęcie decyzji o przekształceniu nie powinno opierać się tylko na jednej czy niektórych ze spodziewanych korzyści takiej transformacji. Mogą one bowiem być równoważone ciężarami, które wiążą się ze zmianą formy prowadzenia działalności.
Przekształcenie wiąże się przede wszystkim ze zmianą sposobu kierowania spółką. Chodzi tu konkretnie o obowiązek powołania w spółce nowych organów. W przypadku spółki akcyjnej obowiązkowo pojawi się rada nadzorcza, a w obu typach spółek kapitałowych również zarząd. Organy te nigdy nie występują w spółkach jawnych i komandytowych. Z kolei opcjonalnie w spółce partnerskiej może funkcjonować zarząd, a w spółce komandytowo-akcyjnej rada nadzorcza.
Zadaniem zarządu jest prowadzenie spraw i reprezentacja spółki. Są to zatem zadania ze sfery, która w spółce osobowej, co do zasady, przysługuje wspólnikom. Działając np. w formie spółki jawnej wspólnicy osobiście decydują i uczestniczą w załatwianiu spraw dotyczących spółki. Mają bezpośredni wpływ na działalność spółki. W przypadku spółki kapitałowej tak być nie musi. Jeśli bowiem wspólnicy (akcjonariusze) nie zostaną powołani w skład zarządu, to ich rola będzie ograniczona. Na działania spółki będą mogli wpływać przede wszystkim przez wybór członków zarządu lub rady nadzorczej (komisji rewizyjnej).
Jednym z głównych motywów przekształcenia w spółkę kapitałową jest ograniczenie odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki. Trzeba bowiem pamiętać, że wspólnicy spółki jawnej, partnerzy spółki partnerskiej i komplementariusze spółek komandytowych i komandytowo-akcyjnych ponoszą subsydiarną odpowiedzialność za zobowiązania spółki do pełnej ich wysokości. Po transformacji spółki wspólnik stanie się udziałowcem lub akcjonariuszem, który nie będzie ponosił odpowiedzialności za zobowiązania powstałe po przekształceniu.
Przekształcenie nie jest jednak prostym sposobem na ucieczkę przed zobowiązaniami uprzednio zaciągniętymi przez spółkę. Wynika to z tego, że wspólnicy przekształcanej spółki osobowej jeszcze przez trzy lata od dnia przekształcenia będą ponosić odpowiedzialność na dotychczasowych zasadach, solidarnie ze spółką przekształconą, za zobowiązania powstałe przed tym dniem (art. 574 Kodeksu spółek handlowych). Wierzyciel spółki będzie więc miał szansę poszukiwać zaspokojenia swoich należności z majątku wspólników przekształcanej spółki. Trzeba jednak pamiętać, że odpowiedzialność wspólników nadal będzie miała subsydiarny charakter. Oznacza to, iż wierzyciel przekształcanej spółki osobowej będzie mógł sięgnąć do majątku osobistego jej wspólników, gdy egzekucja z majątku przekształconej spółki kapitałowej okaże się bezskuteczna.
Przy podejmowaniu decyzji o przekształceniu warto również brać pod uwagę, że członkowie zarządu spółki kapitałowej mogą w pewnych sytuacjach być pociągani do odpowiedzialności za zobowiązania spółki. W przypadku zobowiązań cywilnoprawnych taka możliwość istnieje tylko w odniesieniu do członków zarządu spółki z o.o. (art. 299 K.s.h.). Przy tym ma charakter subsydiarny. Aktualizuje się, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. W odniesieniu do zobowiązań publicznoprawnych (podatki i składki ZUS) odpowiedzialność dotyczy zarządców obu typów spółek kapitałowych. Mogą oni zostać zobowiązani do zapłaty za zaległości jako osoby trzecie na podstawie art. 116 Ordynacji podatkowej.
Przekształcenie następuje z chwilą wpisu do KRS.
Dlatego też przekształcenie spółki połączone z wejściem dotychczasowych wspólników w skład zarządu spółki przekształconej nie usuwa wobec nich ryzyka spłaty z własnej kieszeni zobowiązań spółki powstałych po dniu przekształcenia.
Przekształcenie skutkuje m.in. tym, że wspólnicy spółki osobowej stają się wspólnikami (akcjonariuszami) spółki kapitałowej, a to w praktyce oznacza, że z tytułu uczestnictwa w spółce nie podlegają oni ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu. Za osoby prowadzące pozarolniczą działalność w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych uważa się bowiem m.in. wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej. Jeśli więc na skutek przekształcenia jednej z ostatnich trzech spółek powstaje spółka kapitałowa inna niż jednoosobowa spółka z o.o., to ustaje obowiązek odprowadzania za wspólników składek do ZUS z tytułu posiadania statusu wspólnika.
Trzeba też pamiętać o tym, że przekształcenie z reguły owocuje koniecznością zmiany sposobu czerpania przez wspólników (akcjonariuszy) dochodów z prowadzonej działalności. W przypadku spółek osobowych wspólnicy mogą utrzymywać się z zysku i procentów od udziału kapitałowego. W odniesieniu do spółek kapitałowych otrzymanie zysku jest uzależnione od podjęcia uchwały o wypłacie dywidendy. Przy tym zysk jest w praktyce dwukrotnie opodatkowany.
Po raz pierwszy w ramach CIT, a po raz drugi - dla wspólnika lub akcjonariusza będącego osobą fizyczną - w ramach PIT.
Dlatego też na skutek przekształcenia wspólnicy (akcjonariusze) często czerpią dochody ze spółki w sposób pośredni, np. na podstawie zawartych ze spółką umów o pracę lub cywilnoprawnych.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. nr 94, poz. 1037 ze zm.)
autor: Paweł Cierkoński
Gazeta Podatkowa Nr 734 z dnia 2011-01-20