Podatkowe rozliczenia firmowych wierzytelności
Bezproblemowa współpraca z kontrahentami, zwłaszcza w kwestiach regulowania przez nich zapłaty za towary i usługi, jest sytuacją komfortową. Dla wielu przedsiębiorców nie jest ona jednak codziennością. Coraz częściej dochodzi bowiem do sytuacji, w których kontrahenci nie spłacają swoich zobowiązań przez co powstają z tego tytułu wierzytelności.
Wierzytelności, oprócz generowania zatorów płatniczych, powodują po stronie sprzedawców i usługodawców konieczność zapłaty podatku od przychodów, których faktycznie nie otrzymali. Obie ustawy o podatku dochodowym zawierają jednak uregulowania, które w określonych okolicznościach pozwalają załagodzić skutki zaistnienia takich sytuacji.
W działalności gospodarczej korzystam z opodatkowania podatkiem liniowym. Nieregulowane od wielu miesięcy przez dwóch kontrahentów wierzytelności jeszcze w marcu sprzedam firmie windykacyjnej. Na sprzedaży tej poniosę ekonomiczną stratę. Jak taką transakcję powinienem rozliczyć w podatku dochodowym?
Rozliczenie transakcji sprzedaży wierzytelności zależy od tego, czy zbywca jest podmiotem zajmującym się profesjonalnym obrotem wierzytelnościami obcymi, czy też podatnikiem, u którego powstała ona w wyniku wcześniej zrealizowanej dostawy towarów lub świadczenia usług (tzw. wierzytelność własna).
Gdy sprzedaż dotyczy wierzytelności własnych, wówczas otrzymana z tego tytułu zapłata nie generuje po stronie sprzedawcy przychodu podatkowego. W takim bowiem przypadku podatnik wartość wierzytelności ujął już w przychodach należnych w momencie jej powstania. Ponowne wykazanie w przychodach firmowych kwoty z jej sprzedaży powodowałoby powtórne opodatkowanie tego samego przychodu, co potwierdzają organy podatkowe w wydawanych interpretacjach.
Gdy przedsiębiorca uzyska ze sprzedaży wierzytelności kwotę niższą od jej wartości nominalnej, wówczas powstaje u niego strata ekonomiczna. Z art. 23 ust. 1 pkt 34 ustawy o pdof i art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy o pdop wynika, że straty z tytułu odpłatnego zbycia wierzytelności generalnie nie są kosztami podatkowymi. Wyjątkiem od tej reguły są jednak te dotyczące wierzytelności, które zostały uprzednio zarachowane jako przychód należny.
Wobec tego u Czytelnika straty na sprzedaży wierzytelności będą obciążały koszty firmowe. W wielkości straty należy przy tym uwzględnić należny podatek VAT.
Postanowiłem jednemu z kontrahentów umorzyć część wierzytelności za świadczone przez moją firmę usługi sprzątania. Jak to umorzenie wykazać na gruncie podatku dochodowego?
Z umorzeniem wierzytelności mamy do czynienia wtedy, gdy wierzyciel składa oświadczenie o zwolnieniu z długu, a dłużnik - o przyjęciu tego zwolnienia. Gdy wierzytelność zostaje umorzona, wówczas jej wartością, o ile wcześniej została zaliczona do przychodów należnych, można obciążyć firmowe koszty podatkowe (art. 23 ust. 1 pkt 41 ustawy o pdof i art. 16 ust. 1 pkt 44 ustawy o pdop). Spełniając ten warunek wierzyciel zalicza ją w ciężar kosztów podatkowych w dacie jej umorzenia, ale tylko w takiej części, w jakiej uprzednio zaliczył ją do przychodów należnych, czyli w kwocie netto (podatek VAT zawarty w cenie towaru lub usługi nie stanowi przychodu u sprzedawcy). Dla rozliczenia jej w kosztach konieczne jest również, aby do umorzenia doszło przed jej przedawnieniem. Wartość wierzytelności przedawnionych jest bowiem wyłączona z kosztów podatkowych (art. 23 ust. 1 pkt 17 ustawy o pdof oraz art. 16 ust. 1 pkt 20 ustawy o pdop).
Czytelnik nie wskazał, czy umorzenie dotyczy wierzytelności, na które wcześniej zostały utworzone odpisy aktualizujące zaliczone do kosztów podatkowych. W takim przypadku kwotę odpowiadającą wartości tego odpisu należy doliczyć do przychodów z działalności (art. 14 ust. 2 pkt 7b ustawy o pdof oraz art. 12 ust. 1 pkt 4d ustawy o pdop). Jednocześnie w wyniku umorzenia wierzytelności (dokonanego przed upływem terminu przedawnienia) podatnik nabywa prawo do ponownego zaliczenia wierzytelności do kosztów.
Jestem ryczałtowcem. Nieściągalność wierzytelności za dwie usługi przewozowe udokumentowałem protokołem. Potwierdza on, że koszty procesowe i egzekucyjne związane z jej dochodzeniem będą wyższe od kwoty wierzytelności. Czy w związku z tym mogę uwzględnić ją w rozliczeniu przychodów firmowych?
Podatnik opłacający tzw. ryczałt ewidencjonowany nie może korygować przychodów o wartość nieściągalnej wierzytelności.
Jeżeli nieściągalność wierzytelności została udokumentowana sporządzonym przez podatnika protokołem, z którego wynika, że koszty procesowe i egzekucyjne związane z jej dochodzeniem będą równe lub wyższe od kwoty wierzytelności, to w podatku dochodowym uznaje się ją za nieściągalną (art. 23 ust. 1 pkt 20 i ust. 2 ustawy o pdof). W efekcie podatnik może ją uwzględnić w kosztach tylko gdy wcześniej została zarachowana jako przychód należny.
Tego przepisu nie stosuje się jednak do ryczałtowców z uwagi na to, że podatek w formie ryczałtu ewidencjonowanego opłacają oni od przychodów, których nie pomniejsza się o koszty uzyskania (art. 12 ust. 2 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym...).
Jeden z nowych kontrahentów okazał się nierzetelny. Przy drugim zamówieniu pobrał 60% zaliczkę, ale nie dostarczył towarów, ani nie zwrócił dokonanej wpłaty i zniknął. Zaliczka jest w tej sytuacji nieściągalna. Czy mogę ją zaliczyć do kosztów podatkowych?
NIE. Ustawa o pdof zezwala na zaliczenie do kosztów podatkowych wyłącznie tych nieściągalnych wierzytelności, które wcześniej były zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została uprawdopodobniona. Tymczasem zaliczka, której podatnik nie może odzyskać, nie była przez niego zaliczona do przychodów należnych. Dodatkowo, na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 54 ustawy o pdof i odpowiednio art. 16 ust. 1 pkt 56 ustawy o pdop, utracona zaliczka jest wyłączona z kosztów uzyskania przychodów.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.07.1991 r. o pdof (Dz. U. z 2016 r. poz. 2032 ze zm.)
Ustawa z dnia 15.02.1992 r. o pdop (Dz. U. z 2016 r. poz. 1888 ze zm.)
Ustawa z dnia 20.11.1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym... (Dz. U. z 2016 r. poz. 2180 ze zm.)
autor: Agata Cieśla
Gazeta Podatkowa nr 25 (1379) z dnia 2017-03-27