Podatkowe rozliczenie skutków powodzi

Do środków obrotowych przedsiębiorcy należą m.in. materiały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby, wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty gotowe (wyroby i usługi) zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji, półprodukty oraz towary nabyte w celu odprzedaży w stanie nieprzetworzonym.

W sytuacji gdy w wyniku powodzi doszło do uszkodzenia lub zniszczenia wskazanych składników majątku, straty w nich powstałe przedsiębiorca będący osobą fizyczną powinien rozliczyć w kosztach na ogólnych zasadach wynikających z art. 22 ust. 1 ustawy o pdof. Tego typu straty nie zostały wyłączone z kosztów podatkowych na podstawie art. 23 ust. 1 tej ustawy, co nie oznacza, że można je obciążać każdą tego typu stratą.

Straty powstałe w wyniku zdarzeń losowych, katastrof naturalnych czy też klęsk żywiołowych, do jakich należy zaliczyć powódź, zasadniczo mogą stanowić koszt podatkowy. W przypadku zaistnienia powodzi mamy bowiem do czynienia z żywiołem, który trudno przewidzieć, nad którym nie sposób zapanować i któremu często trudno przeciwdziałać. Lecz nawet w tym przypadku czynnikiem warunkującym taką ich kwalifikację jest racjonalność działań podatnika. Nie stanowi bowiem kosztu działalności gospodarczej strata przedsiębiorcy powstała w wyniku jego zaniedbań bądź nieracjonalnego działania.

Aby omawiane straty podlegały zaliczeniu w ciężar kosztów podatkowych, powinny zostać udokumentowane protokołem określającym okoliczności powstania straty i jej wysokość. Oprócz protokołu dokumentem potwierdzającym jej powstanie może być np. zgłoszenie ubezpieczycielowi szkody spowodowanej powodzią.

U podatników prowadzących księgę podatkową, rozliczenie w kosztach podatkowych wydatków związanych z zakupem środków obrotowych, bez względu na przyjętą metodę prowadzenia księgi (memoriałowa, uproszczona), powiązane jest z momentem ich nabycia (zakupu, otrzymania). Oznacza to, że środki obrotowe, również te, w których powstały straty, przedsiębiorca już raz zaksięgował w kosztach. Dlatego wartością środków obrotowych, które uległy zniszczeniu, nie można kosztów obciążać po raz drugi. Jednak towary handlowe, ze względu na zmianę charakteru kosztu, należy przekwalifikować, a co za tym idzie wyksięgować z zakupu towarów handlowych i przyjąć do pozostałych wydatków.

Nie stanowią kosztu podatkowego straty w środkach trwałych oraz wartościach niematerialnych i prawnych w części pokrytej sumą odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. 22h ust. 1 pkt 1 (art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy o pdof). Z tego względu koszt uzyskania przychodu stanowi strata w tych składnikach majątku tylko w części, w jakiej nie zostały one zamortyzowane, gdyż pozostała część straty została już rozliczona w kosztach poprzez dokonane odpisy amortyzacyjne. Straty w środkach trwałych powstałe w wyniku zdarzeń losowych (np. powodzi) należy udokumentować w sposób podobny jak w przypadku strat w środkach obrotowych powstałych w wyniku zdarzeń losowych.

Przy rozliczaniu w kosztach podatkowych strat powstałych z tytułu zniszczenia w wyniku powodzi samochodów będących środkami trwałymi przedsiębiorca powinien uwzględnić ograniczenia zawarte w art. 23 ust. 1 pkt 48 ustawy pdof. Z przepisu tego wynika, że aby stratę powstałą m.in. w wyniku utraty lub likwidacji samochodu zaliczyć do kosztów podatkowych, przedsiębiorca, oprócz właściwego jej udokumentowania, powinien również udowodnić fakt objęcia samochodu w momencie poniesienia straty dobrowolnym ubezpieczeniem.

Odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością stanowią przychody z tego źródła na podstawie art. 14 ust. 2 pkt 12 ustawy o pdof.

W art. 21 ust. 1 pkt 4 tejże ustawy ustawodawca wskazał jednocześnie przypadki, w których otrzymana przez podatnika kwota z tytułu ubezpieczenia majątkowego lub osobowego nie jest objęta określonym w nim zwolnieniem. Wśród nich znalazły się odszkodowania wypłacane za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, z których dochody są opodatkowane według skali podatkowej lub 19% podatkiem liniowym. Tym samym u przedsiębiorców korzystających z tych sposobów podatkowania będą one stanowiły przychód opodatkowany.

Natomiast u przedsiębiorców opodatkowanych kartą podatkową oraz ryczałtem ewidencjonowanym kwoty otrzymane tytułem odszkodowania za straty w majątku firmowym powstałe w wyniku powodzi będą przychodem zwolnionym od podatku. Takie uregulowanie wynika z faktu, że dwie ostatnie grupy podatników przy wyliczaniu podstawy opodatkowania nie uwzględniają kosztów, tym samym nie rozliczają w nich ponoszonych strat.

Udogodnienia m.in. dla przedsiębiorców przewiduje ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi z maja i czerwca 2010 r. Znalazły się w niej m.in. zwolnienia od podatku dochodowego, z których w okresie od 1 maja 2010 r. do 31 grudnia 2012 r. korzystać będą m.in.: nieodpłatne lub częściowo odpłatne świadczenia otrzymane na usuwanie skutków powodzi oraz środki przyznane na rozpoczęcie działalności bezrobotnym, którzy już raz pomoc taką otrzymali, ale ich miejsca pracy uległy zniszczeniu w wyniku powodzi.

Ponadto ustawa zakłada, że do środków trwałych nabytych przez powodzian w drodze darowizny lub innego nieodpłatnego świadczenia, które korzysta ze zwolnienia od podatku, nie będą miały zastosowania ograniczenia wynikające m.in. z art. 23 ust. 1 pkt 45 i 45a lit. a) ustawy o pdof. Oznacza to, że przedsiębiorca będzie mógł zaliczać do kosztów podatkowych naliczane od ich wartości początkowej odpisy amortyzacyjne w pełnej wysokości.

Ustawa została opublikowana w dniu 9 lipca 2010 r. w Dz. U. nr 123 pod poz. 835 i z tym dniem weszła w życie.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r. nr 51, poz. 307 ze zm.).

autor: Agata Cieśla
Gazeta Podatkowa Nr 680 z dnia 2010-07-15

GOFIN podpowiada