Polska nie nadąża z wdrażaniem Globalnego standardu wymiany informacji (CRS)

Na poziomie unijnym kwestię normuje dyrektywa Rady nr 2014/107/UE. Jej postanowienia powinny znaleźć odzwierciedlenie w krajowych regulacjach państw członkowskich najpóźniej od 1 stycznia 2016 roku.

Pod koniec września 2015 roku na stornie Rządowego Centrum Legislacji RP pojawił się projekt ustawy o obowiązkowej automatycznej wymianie informacji w dziedzinie opodatkowania, której celem miała być implementacja przepisów dyrektywy. Projekt przewidywał termin wejścia w życie przepisów na 1 stycznia 2016 roku. Do chwili obecnej jednak, jest on na etapie konsultacji publicznych, które miały zakończyć się w październiku 2015 roku. Mimo to, stanowiska zgłoszone w ramach konsytuacji nadal nie zostały opublikowane na stronie RCL.

Wymianie mają podlegać, między innymi, informacje o posiadaczach i saldach rachunków finansowych spółek i osób prywatnych, które z natury rzeczy objęte są szczególną ochroną prawną, realizowaną w ramach prawa do ochrony dóbr osobistych każdego obywatela. W tym zakresie najważniejszą więc kwestią powinno być utrzymanie tajemnicy bankowej w stosunku do danych gromadzonych na rachunkach bankowych oraz ochrona danych przed ich ujawnieniem osobom trzecim.

Dyrektywa przewiduje konieczność oddelegowania organów zobowiązanych do koordynowania i zapewnienia warunków prawidłowego wykonywania procedur na poziomie każdego z państw członkowskich niezależnie, również poprzez nadanie tym organom szczególnych uprawnień w ramach procedur ochrony informacji poufnych. Z tego powodu, nie jest możliwe bezpośrednie stosowanie standardu automatycznej wymiany informacji bez wprowadzenia odpowiednich regulacji na poziomie krajowym.

Polska ustawa o obowiązkowej automatycznej wymianie informacji w dziedzinie opodatkowania, również odnosi się do kwestii związanych z ochroną i udostępnianiem zgromadzonych danych i ustanawia Ministra Finansów organem właściwym w sprawach automatycznej wymiany informacji. W ramach procedur ujawniania ministrowi informacji o rachunkach bankowych, ustawa wyłącza stosowanie przepisów ograniczających udostępnianie danych objętych tajemnicą bankową. Nadając jednak ministrowi uprawnienia organu podatkowego przewiduje, że indywidualne dane zawarte w informacjach uzyskanych w ramach procedur wymiany informacji, objęte będą tajemnicą skarbową.

Naszym zdaniem zatem, w obecnym stanie prawnym, minister ani żaden inny organ nie posiada uprawnień nie tylko do zbierania i wysyłania informacji o polskich rachunkach bankowych nierezydentów, ale także nie może przyjąć takich danych od uprawnionych organów w innych państwach, stosujących standard wymiany informacji.

Ustawodawca nakłada na instytucje finansowe obowiązek wdrożenia odpowiednich polityk i procedur sankcjonujących stosowanie standardu wymiany informacji, począwszy od 1 stycznia 2016 roku. Jednak z powodu uchybienia terminu transpozycji przepisów w tym zakresie, projekt ustawy musi zostać zmieniony tak, aby uniknąć wstecznego nakładania obowiązków na podmioty i instytucje finansowe, wbrew zasadzie o niedopuszczalności stanowienia norm prawnych obowiązujących z mocą wsteczną.

Z kolei, jeśli termin wdrożenia procedur zostanie przesunięty w czasie, zakres dostosowania będzie niezgodny z przepisami dyrektywy, co spowoduje powstanie odpowiedzialności traktatowej w stosunku do UE.

Nie ma też pewności jakie zasady powinny mieć zastosowanie w przypadku wejścia w życie przepisów nowej ustawy w trakcie trwania roku podatkowego.

Co do zasady, ustawa o wymianie informacji nie jest ustawą stricte podatkową. Nie nakłada, bowiem żadnego konkretnego obowiązku podatkowego na adresatów jej postanowień.

Jednak nazwa ustawy w sposób bezpośredni wskazuje, że jej zakres odnosi się do "wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania", wobec czego można dowodzić, że jej wprowadzenie będzie mogło mieć wpływ na przyszłe skonkretyzowane zobowiązania podatkowe.

Jeśli potraktujemy ustawę, jako podatkową, moment jej wprowadzenia powinien zostać przesunięty w czasie do następnego roku. Jest to jedna z kluczowych zasad należytej legislacji podatkowej, wyrażonej w obowiązku ustawodawcy do respektowania odpowiedniej vacatio legis i zakazie nadawania przepisom mocy wstecznej i dokonywania zmian w zakresie obciążeń podatkowych w trakcie trwania roku podatkowego.

Co do zasady, charakter standardu wymiany informacji opiera się na istnieniu, co najmniej, rocznego okresu weryfikacyjnego, podczas którego instytucje raportujące mają czas na wdrożenie oraz rozpoczęcie stosowania odpowiednich systemów i polityk potrzebnych do zebrania i przesłania informacji. Zakładano, że będzie to okres jednego roku kalendarzowego rozpoczynającego się 1 stycznia 2016 roku.

Zgodnie z projektem ustawy, Minister Finansów zobowiązany jest przekazać przedmiotowe informacje właściwej obcej władzy w terminie do 30 września następującego po końcu roku kalendarzowego, do którego się odnoszą.

Zgodnie z powyższym, przesłane w 2017 roku informacje byłyby niepełne z uwagi na brak systemów pozwalających bankom na zbieranie informacji i stosowanie procedur należytej staranności, zgodnie z postanowieniami CRS. Zatem kolejnym pełnym okresem sprawozdawczym będzie rok 2017, a w związku z tym, pierwsza wymiana informacji powinna nastąpić we wrześniu 2018 roku, w stosunku do rachunków istniejących w 2017 roku. Taki scenariusz przewidziano w części pozaeuropejskich państw OECD.

mec. Marek Korzeniewski, mec. Robert Nogacki

^{mec. Robert Nogacki jest właścicielem Kancelarii Prawnej Skarbiec, specjalizującej się w przeciwdziałaniu bezprawiu urzędniczemu i w kontrolach podatkowych}