Gdzie szukać?
Stałe polubowne sądy konsumenckie tworzone są na podstawie umów w sprawie ich zorganizowania zawieranych przez wojewódzkich inspektorów najczęściej z organizacjami pozarządowymi reprezentującymi konsumentów lub przedsiębiorców. W każdym mieście wojewódzkim znajduje się siedziba takiego sądu. Do tego w kilkunastu większych ośrodkach miejskich funkcjonują ośrodki zamiejscowe tych sądów, dzięki czemu konsumenckie sądownictwo polubowne staje się bardziej dostępne i bliższe dla zainteresowanych stron uwikłanych w konflikt.
www.uokik.gov.pl - na tej stronie (Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów) znajduje się lista stałych polubownych sądów konsumenckich wraz z danymi teleadresowymi (zakładka "Konsumenci"/"Instytucje konsumenckie").
Kategorie spraw
Nie każdy jednak spór na linii przedsiębiorca - konsument (lub na odwrót) nadaje się do rozpatrzenia przez arbitrów stałego polubownego sądu konsumenckiego. Są one bowiem powołane i uprawnione do rozpatrywania sporów o prawa majątkowe wynikające z umów sprzedaży produktów i świadczenia usług zawartych pomiędzy konsumentami i przedsiębiorcami. Przykładowo może chodzić o sprawy dotyczące realizacji umów o remont mieszkania, np. gdy konsument nie chce zapłacić wykonawcy wynagrodzenia lub jego części z powołaniem na wadliwe wykonawstwo czy materiały. Przedsiębiorca może być również zainteresowany polubownym rozstrzygnięciem, gdy konsument odstępuje od umowy lub zgłasza roszczenia z tytułu udzielonej gwarancji czy ustawowej odpowiedzialności za produkt.
Instytucje te nie są natomiast właściwe m.in. w przypadku spraw z zakresu usług energetycznych, pocztowych i telekomunikacyjnych czy finansowych, w tym ubezpieczeniowych i bankowych. Ich odpowiednikami są w przypadku tego rodzaju spraw (za wyjątkiem energetyki) takie instytucje konsumenckie, jak: Sąd Polubowny przy Prezesie Urzędu Komunikacji Elektronicznej, Sąd Polubowny przy Rzeczniku Ubezpieczonych czy Sąd Polubowny przy Komisji Nadzoru Finansowego.
Ze statystyk wynika, że większość wniosków kierowanych do polubownych sądów konsumenckich pochodzi jednak od konsumentów i dotyczy wad obuwia. W mniejszej ilości, choć także sporo jest spraw dotyczących reklamacji sprzętu elektronicznego i AGD, usług pralni chemicznych czy wspomnianych już prac remontowo-budowlanych.
Czas to pieniądz
Nawet najtrafniejsze orzeczenie sądu powszechnego nie cieszy, jeżeli trzeba na nie czekać latami. Polubowne sądownictwo konsumenckie pozwala jednak zaoszczędzić czas i pieniądze. Większość spraw trafiających na wokandę polubownego sądu konsumenckiego kończy się w przeciągu dwóch miesięcy, czyli mniej więcej tyle, ile sądowi powszechnemu zajmie wyznaczenie i być może przeprowadzenie pierwszej rozprawy.
Do tego dochodzą bardziej wymierne oszczędności w postaci choćby braku opłat sądowych czy kosztów zastępstwa procesowego (wynagrodzenia dla radców prawnych lub adwokatów). Dla porównania opłaty sądowe w przypadku sądownictwa powszechnego wynoszą standardowo 5% od wartości przedmiotu sporu, zaś minimalne koszty zastępstwa w sprawach powyżej 10.000 zł (do 50.000 zł) to wydatek rzędu 2.400 zł.
Wniosek o rozpoznanie sprawy przed stałym polubownym sądem konsumenckim nie podlega żadnej opłacie. Jeżeli jednak z podjęciem określonej czynności przez sąd wiążą się wydatki (np. dopuszczenie dowodu w postaci opinii rzeczoznawcy), sąd wezwie stronę, która wnosiła o podjęcie tej czynności, do złożenia zaliczki na ich pokrycie. Ostatecznie koszty te poniesie strona przegrana. W przypadku działania przez pełnomocnika, co jest dopuszczalne także przed sądem polubownym, należy również uiścić 17 zł tytułem opłaty skarbowej za złożenie dokumentu pełnomocnictwa.
Od wyroku stałego polubownego sądu konsumenckiego nie ma odwołania (apelacji).
Rozstrzygnięcia polubowne są już właściwie ostateczne, w związku z czym odpadają czasochłonne niekiedy procedury odwoławcze. W wyjątkowych przypadkach (np. gdy zapis na sąd był nieważny) można jednak żądać uchylenia wyroku sądu polubownego wnosząc skargę do sądu powszechnego.
Wniosek
Przedsiębiorca nie powinien mieć większych kłopotów ze sporządzeniem wniosku do sądu polubownego. Wzór wniosku można pobrać ze strony UOKiK lub otrzymać bezpłatnie w każdym z wojewódzkich inspektoratów Inspekcji Handlowej. W piśmie takim należy zamieścić dane stron, przedmiot i wartość sporu, okoliczności sprawy (datę i miejsce zawarcia umowy, opis produktu/usługi, cenę, warunki płatności i wszelkie innego rodzaju informacje mogące mieć znaczenie dla oceny zasadności wniosku), a także określić żądanie (np. domagać się zapłaty ceny/wynagrodzenia). W przypadku pozwu, który w sprawach do 10.000 zł powinien być wniesiony na urzędowym formularzu, zadanie jest dużo trudniejsze.
Wniosek powinien być złożony do sądu konsumenckiego w dwóch egzemplarzach. Odpis przeznaczony jest bowiem dla strony przeciwnej, czyli konsumenta. Należy również załączyć wszystkie dokumenty związane ze sprawą (w kserokopii lub w oryginale).
Dobrowolność
Postępowanie przed sądem polubownym z istoty swojej może się toczyć tylko wówczas, gdy obie strony wyrażą na to zgodę, przy czym zgoda wnioskodawcy wynika już z samego faktu złożenia wniosku o wszczęcie takiego postępowania. Niemniej owa zgoda na polubowne rozstrzygnięcie ewentualnego sporu przez stały polubowny sąd konsumencki może zostać wyrażona z góry w formie zapisu na sąd polubowny.
Jeżeli wniosek do jednego z omawianych sądów polubownych złoży przedsiębiorca, to druga strona, czyli konsument, otrzyma wezwanie stałego sądu polubownego do złożenia w terminie tygodnia pisemnej odpowiedzi. Odpowiedź ta powinna zawierać oświadczenie konsumenta, czy zgadza się on na rozstrzygnięcie sprawy przez dany sąd polubowny. Jeżeli odpowiedź nie nadejdzie lub będzie negatywna, sąd zwróci przedsiębiorcy wniosek bez jego rozpatrzenia. Pozostanie więc do dyspozycji zwykła droga sądowa.
Po otrzymaniu od konsumenta zgody na rozpoznanie sporu przez sąd polubowny przewodniczący sądu wyznacza termin rozprawy i wzywa strony do wyznaczenia po jednym arbitrze z załączonej listy stałych arbitrów danego sądu. Sądy konsumenckie orzekają bowiem w składzie trzyosobowym. W braku odpowiedzi, wyboru arbitra dokona sam przewodniczący sądu.
Rozprawa jest jawna i generalnie odbywa się bez względu na niestawiennictwo jednej lub obu ze stron. Po wstępnym wyjaśnieniu stanowisk zajmowanych przez obie strony przewodniczący składu orzekającego stara się nakłonić strony do pojednania i zawarcia ugody. W praktyce przypadki ugodowego zakończenia sporu z przedsiębiorcą są liczniejsze od tych zwieńczonych wyrokiem.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 15.12.2000 r. o Inspekcji Handlowej (Dz. U. z 2009 r. nr 151, poz. 1219 ze zm.)
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25.09.2001 r. w sprawie określenia regulaminu organizacji i działania stałych polubownych sądów konsumenckich (Dz. U. nr 113, poz. 1214)
autor: Tomasz Konieczny
GOFIN podpowiada
