Przekazanie składnika majątku z działalności na cele osobiste

1) Osoba fizyczna, prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą, zamierza przekazać na potrzeby osobiste środki trwałe (maszynę i samochód „z kratką”). Czy niezamortyzowaną wartość ww. środków trwałych można zaliczyć do kosztów podatkowych?

Nie. Wycofanie środka trwałego z działalności nie jest przesłanką umożliwiającą zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów niezamortyzowanej wartości środka trwałego.

Nie ma przeszkód, aby osoba fizyczna, prowadząca działalność gospodarczą, wycofała z tej działalności środek trwały i przekazała go na potrzeby osobiste. Powoduje to konieczność wykreślenia składnika majątku z ewidencji środków trwałych i zaprzestania dokonywania dalszych odpisów amortyzacyjnych (ostatni taki odpis dokonywany jest w miesiącu wycofania środka trwałego z działalności).

Na gruncie ustaw o podatku dochodowym, niezamortyzowana wartość środka trwałego może zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodów w prowadzonej działalności gospodarczej w przypadku:

• odpłatnego zbycia środka trwałego (art. 23 ust. 1 pkt 1 ustawy o PDOF i odpowiednio art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy o PDOP),
  
  

• poniesienia straty w środku trwałym (na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 5 ustawy o PDOF i odpowiednio art. 16 ust. 1 pkt 5 ustawy o PDOP),
  
  

• powstania straty będącej wynikiem likwidacji nie w pełni umorzonego środka trwałego, o ile środek ten nie utracił przydatności gospodarczej na skutek zmiany rodzaju działalności (art. 23 ust. 1 pkt 6 ustawy o PDOF i odpowiednio art. 16 ust. 1 pkt 6 ustawy o PDOP).

Wycofanie środka trwałego z działalności i przekazanie go na cele osobiste nie jest żadną z powyższych okoliczności, wobec tego podatnik nie może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów niezamortyzowanej wartości środka trwałego.

2) Przy nabyciu środków trwałych (maszyny i samochodu z „kratką”) podatnik odliczył VAT. Czy przekazanie ww. środków trwałych na potrzeby osobiste należy na gruncie VAT traktować jako dostawę towarów i opodatkować?

Za dostawę towarów, podlegającą opodatkowaniu VAT, uważa się również przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa na cele inne niż związane z prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem, w szczególności przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika, jeżeli przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tych czynności, w całości lub w części (art. 7 ust. 2 ustawy o VAT).

Skoro podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT przy nabyciu środków trwałych, to przekazując je na cele osobiste, jest on zobowiązany wykazać VAT należny od tego przekazania.

Ponieważ jednak w pytaniu wskazano, że podatnik zamierza przekazać na potrzeby osobiste samochód „z kratką”, warto znaczyć, że od 1 stycznia 2011 r. przysługuje jedynie ograniczone prawo do odliczenia VAT od zakupu takiego pojazdu (60% kwoty podatku wykazanej w fakturze, nie więcej niż 6.000 zł), a przekazanie tego pojazdu na cele osobiste po przynajmniej półrocznym okresie jego używania (licząc od dnia nabycia prawa do rozporządzania samochodem jak właściciel, np. od zakupu) jest zwolnione z VAT na podstawie § 13 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Finansów z 22 grudnia 2010 r. w sprawie VAT. Oznacza to, że przekazując na potrzeby osobiste taki samochód, nie będzie obowiązku wykazania VAT należnego.

Jednak w omawianej sprawie powyższe regulacje nie będą miały zastosowania, gdyż jak zaznaczono w pytaniu - przy zakupie tego pojazdu odliczono cały VAT (a nie jedynie 60% kwoty wykazanej w fakturze, nie więcej niż 6.000 zł).

Zaznaczamy, że pełne prawo do odliczenia VAT od zakupu samochodu „z kratką” wynikało wprost z ustawy o VAT w brzmieniu obowiązującym do 31 czerwca 2004 r. Wówczas bowiem nie można było odliczać VAT jedynie od samochodów osobowych i innych pojazdów samochodowych o ładowności do 500 kg. W praktyce ograniczenie to nie dotyczyło samochodów „z kratką”, które posiadały homologację ciężarową i miały ładowność powyżej 500 kg. Wprawdzie od 1 maja 2004 r. prawo do odliczenia VAT od ww. pojazdów zostało ograniczone, lecz ETS w wyroku z 22 grudnia 2008 r. w sprawie C-414/07 zakwestionował wprowadzenie ograniczeń w tym zakresie. W konsekwencji powodowało to, że podatnicy nadal (do 31 grudnia 2010 r.) mogli odliczać cały VAT od zakupu samochodów „z kratką” (a jeżeli przy zakupie zastosowali ograniczenie w odliczeniu VAT, mogli składać korekty deklaracji VAT i ubiegać się o zwrot podatku). Z tym że wywołało to następujący skutek podatkowy - skoro podatnik odliczył cały VAT od zakupu samochodu „z kratką”, sprzedaż tego pojazdu (lub przekazanie na cele osobiste) zobowiązuje do wykazania VAT należnego (nie jest możliwe zastosowanie zwolnienia z VAT na podstawie ww. przepisu rozporządzenia w sprawie VAT, ani na podstawie żadnego innego przepisu).

Podstawą opodatkowania przekazania towaru (tu: maszyny i samochodu) na cele osobiste jest - zgodnie z art. 29 ust. 10 ustawy o VAT - jego cena nabycia (bez podatku), a gdy nie ma ceny nabycia, koszt wytworzenia, określone w momencie przekazania tych towarów. Wprawdzie przepis ten jest nieprecyzyjny, lecz organy podatkowe wyjaśniają, że podstawą opodatkowania nieodpłatnego przekazania towaru powinna być cena rynkowa netto. Tak uznał przykładowo Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie (interpretacje indywidualne z 8 grudnia 2010 r., nr IPPP2/443-741/10-4/AO i z 1 grudnia 2010 r., nr IPPP1/443-888/10-4/AW), a także Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy (interpretacja indywidualna z 16 sierpnia 2010 r., nr ITPP2/443-476/10/AF). W tej ostatniej interpretacji uznano:

„(…) Z cyt. powyżej przepisów (art. 29 ust. 10 ustawy o VAT - przyp. red.) wynika, iż podstawą opodatkowania jest cena nabycia lub koszt wytworzenia towaru określone w momencie dostawy towaru, tj. w momencie jego przekazania. Oznacza to, że podstawą opodatkowania jest wprawdzie cena nabycia lub koszt wytworzenia towaru, lecz skorygowana na dzień, w którym dochodzi do nieodpłatnego przekazania przedmiotowych towarów, czyli wartość rynkowa. (…)”

Ustalając cenę rynkową towaru należy określić, w jakiej ewentualnie cenie towar ten można byłoby sprzedać. W przypadku samochodu może to być średnia cena podobnego samochodu w komisach samochodowych lub cena giełdowa (tj. samochodu tej samej marki, o podobnym przebiegu i wyposażeniu, z uwzględnieniem jego stanu technicznego, itp.). W celu potwierdzenia ustalonej ceny rynkowej, będącej podstawą opodatkowania VAT, w celach dowodowych warto zebrać dokumenty, które cenę tę potwierdzają (np. wydruk komputerowy - jeżeli oferta dostępna jest w Internecie).
 

Dodajmy, że przekazanie na cele osobiste środka trwałego, przy nabyciu którego przysługiwało prawo do odliczenia VAT, powinno zostać udokumentowane fakturą wewnętrzną.

3) Jak ująć w księgach rachunkowych wycofanie środka trwałego z działalności gospodarczej?

Wycofanie nie w pełni zamortyzowanego środka trwałego (maszyny) z działalności gospodarczej, w celu przekazania go na potrzeby osobiste właściciela, może zostać ujęte w księgach rachunkowych zapisem (np. na podstawie dowodu LT):
 

Gdyby wycofany z działalności środek trwały został uprzednio całkowicie zamortyzowany, wówczas jego wyksięgowanie z ksiąg rachunkowych mogłoby przebiegać zapisem:
 

Faktura wewnętrzna, wystawiona w celu wykazania VAT należnego z tytułu przekazania środka trwałego na cele prywatne, może zostać zaewidencjonowana:
 

Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych Nr 5 z dnia 2011-02-10

GOFIN podpowiada