Przerwanie biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego bez powiadomienia pełnomocnika

Należy jednak pamiętać, iż przepisy Ordynacji podatkowej przewidują szereg przypadków, gdy bieg terminu przedawnienia może ulec zawieszeniu. Jednym z takich przypadków jest wszczęcie postępowania karnego skarbowego i powiadomienie o tym fakcie podatnika. Nie zawsze jednak dostarczenie takiej informacji podatnikowi oznacza zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, co otwiera organowi skarbowemu drogę, do czasami wieloletniej, procedury zmierzającej do określenia podatnikowi zobowiązań podatkowych w drodze decyzji.

Zgodnie z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej (Dz.U. 2018.0.800 t.j. - Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa) zobowiązania podatkowe ulegają przedawnieniu z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Należy tu podkreślić, iż w odróżnieniu od zobowiązań cywilnoprawnych w prawie podatkowym przedawnienie oznacza wygaśnięcie zobowiązania. Jest to zatem regulacja bardzo korzystna dla podatników. Zgodnie z art. 70 § 6 pkt 1) Ordynacji podatkowej bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, z dniem wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania.

Istotne jest, iż wystarczy wszczęcie postępowania w sprawie. Nie jest konieczne postawienie zarzutów, aby uzyskać efekt w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia. Jest to częsty przypadek, ponieważ postępowania karne skarbowe często są wszczynane przed wydaniem decyzji podatkowej, kiedy jeszcze nie można wskazać osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia karnego skarbowego.

Samo wszczęcie postępowania przygotowawczego jeszcze nie zawiesza biegu terminu przedawnienia. Konieczne jest powiadomienie o tym fakcie podatnika. Istotna jest zatem data, sposób powiadomienia oraz osoba, której powiadomienie zostanie doręczone. Tu dochodzimy do istoty problemu - co się dzieje, jeżeli w sprawie występuje pełnomocnik?

Zgodnie z art. 70c Ordynacji podatkowej organ podatkowy właściwy w sprawie zobowiązania podatkowego, z którego niewykonaniem wiąże się podejrzenie popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, zawiadamia podatnika o nierozpoczęciu lub zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w przypadku wszczęcia postępowania w sprawie popełnienia przestępstwa karnego skarbowego najpóźniej z upływem terminu przedawnienia.

Na gruncie powyższej regulacji powstał spór, kogo należy zawiadamiać o takim postępowaniu - samego podatnika, czy też może ustanowionego pełnomocnika. Zgodnie z art. 145 § 2 Ordynacji podatkowej to pełnomocnikowi, a nie stronie dokonuje się wszelkich doręczeń. Sądy administracyjne i organy skarbowe miały różne koncepcje odnośnie do doręczania pisma powiadamiającego o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego podatnikowi. Dotychczasowa praktyka i orzecznictwo były podzielone. Część sądów administracyjnych uznawała, iż powiadomienie o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia nie jest pismem w toku kontroli albo postępowania podatkowego i uznawała, iż doręczenie informacji o wszczęciu postępowania karnego skarbowego samemu podatnikowi, z pominięciem pełnomocnika, zawiesza termin przedawnienia podatkowego. Przykładowo można wymienić wyrok WSA w Łodzi z dnia 26 kwietnia 2018 r., sygn. akt. I SA/Łd 1120/17 albo wyrok WSA w Gdańsku z dnia 10 kwietnia 2018 r., sygn. akt. I SA/Gd 1706/17.

W orzecznictwie sądowym obecna jest także inna linia orzecznicza. Niektóre wojewódzkie sądy administracyjne stoją na stanowisku, iż zgodnie z art. 145 § 2 Ordynacji podatkowej wszelkie doręczenia związane ze sprawą podatkową powinny być doręczane przede wszystkim pełnomocnikowi podatnika, zaś doręczenie pisma informującego o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia podatkowego podatnikowi z pominięciem pełnomocnika nie wywołuje skutku w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia. Poglądy takie były reprezentowane m.in. przez WSA w Szczecinie (wyrok z dnia 12 marca 2018 r., sygn. akt. I SA/Sz 1062/17), WSA w Krakowie (wyrok z dnia 10 kwietnia 2018 r., sygn. akt I SA/Kr 26/18).

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 23 kwietnia 2018 r., sygn. akt II FSK 955/16, stwierdził, iż art. 70c Ordynacji podatkowej zobowiązuje organ podatkowy prowadzący postępowanie podatkowe do powiadamiania podatnika o nierozpoczęciu lub zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, którego to postępowanie podatkowe dotyczy, w przypadku, o którym mowa w art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej, oraz o rozpoczęciu lub dalszym biegu terminu przedawnienia po upływie okresu zawieszenia. Przepis art. 70c Ordynacji podatkowej służy zatem nie do zawiadomień dokonywanych na gruncie postępowania karnego czy karnego skarbowego, lecz do zawiadomienia strony postępowania o skutkach wszczęcia tych postępowań dla biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, którego postępowanie podatkowe dotyczy. Pominięcie pełnomocnika w doręczeniu zawiadomienia na podstawie art. 70c Ordynacji podatkowej wywołuje zatem konsekwencje tożsame z pominięciem strony postępowania, co stanowi podstawę do wznowienia postępowania, stosownie do art. 240 § 1 pkt 4 Ordynacji podatkowej. Co więcej, doręczenie takiego postanowienia bezpośrednio stronie jest prawnie nieskuteczne.

Jak wynika z powyższego, zawsze należy bardzo dokładnie analizować akta postępowań podatkowych i zwracać uwagę nawet na pozornie nieistotne szczegóły. W sytuacji, gdy postępowania kontrolne i podatkowe toczą się często już po upływie pięcioletniego terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, ustalenie tak pozornie drobnego przeoczenia organów skarbowych może mieć dla podatnika pozytywne skutki poprzez stwierdzenie przedawnienia zobowiązania podatkowego, co praktycznie kończy sprawę.

radca prawny Robert Nogacki

^{Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi}