Susza z ustawy i na wniosek

Sabina S. złożyła wniosek o zasiłek celowy w związku z suszą w 2006 r. na podstawie kwestionowanego przepisu. Jednak gminny ośrodek pomocy społecznej odmówił jej prawa do zasiłku. Swoją odmowę gminny ośrodek pomocy społecznej uzasadnił tym, że ani ona, ani żaden z członków rodziny nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy, a tylko taka forma uprawnia do uzyskania pomocy. Sabina S. przyznała, że jest ubezpieczona w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) na wniosek, ale głównym źródłem utrzymania jest gospodarstwo rolne. Samorządowe kolegium odwoławcze utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję. W swojej skardze do wojewódzkiego sądu administracyjnego Sabina S. stwierdziła, że susza dotknęła rolników niezależnie od tego, czy byli ubezpieczeni z mocy ustawy, czy na wniosek. Wówczas Wojewódzki Sąd Administracyjny zwrócił się z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego. W opinii pytającego sądu kwestionowany przepis w zakresie, w jakim wyłącza z kręgu uprawnionych rolników ubezpieczonych na wniosek jest niespójny z założeniami programu pomocy, określonymi w Uchwale Rady Ministrów. Uchwała, bowiem stanowiła wprost, że forma pomocy w postaci zasiłku skierowana jest do rolników ubezpieczonych w KRUS. Nie różnicowano tam kręgu odbiorców pomocy.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że § 2 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków realizacji programu pomocy dla gospodarstw rolnych w celu złagodzenia skutków suszy w zakresie, w jakim wyłącza zastosowanie przepisów rozporządzenia wobec rolników podlegających ubezpieczeniu społecznemu na wniosek, a nie z mocy ustawy, jest zgodny z art. 2 i art. 32 Konstytucji. Wyrok ten jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

W rozpatrywanym przypadku świadczenia z pomocy społecznej zostały skierowane do grupy osób, które skutki suszy mogły odczuć w sposób najbardziej dotkliwy, gdyż ich działalność rolnicza stanowi jedyne, a nie dodatkowe źródło dochodu. Podział w ustawie o KRUS na ubezpieczonych z mocy ustawy i na wniosek oznacza, że istnieją dwie odrębne grupy podmiotów, które mogą być różnie traktowane. Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż przyjęte w rozporządzeniu z 2006 r. kryterium nie narusza zasady równości wobec prawa. Wypłata zasiłków następuje ze środków budżetu państwa, a nie ze składek osób, którym świadczenia przysługują. Taka jest, bowiem istota pomocy społecznej i podstawowa różnica w odniesieniu do instytucji ubezpieczeń społecznych. Z tego względu Trybunał uznał, że ograniczenie pomocy pieniężnej w stosunku do rolników ubezpieczonych z mocy ustawy jest uzasadnione.