Ubezpieczenie należności w biznesie

Wydawałoby się, że nie ma lepszego remedium na pogarszające się warunki rynkowe, co tak negatywnie odbija się na bieżącym regulowaniu zobowiązań przez kontrahentów gospodarczych. Gdyby tak jednak było naprawdę, z polis zabezpieczających odroczone terminy płatności korzystałby już od dawna chyba każdy przedsiębiorca.

Rodzaje i zakres ubezpieczenia

Ubezpieczyć można zarówno krajowe, jak i eksportowe kredyty kupiec­kie. Mowa o należnościach pieniężnych powstałych z tytułu realizacji dostaw lub świadczenia usług na rzecz rodzimych lub zagranicznych firm.

Tego rodzaju polisa nie przyda się natomiast firmom zamawiającym towary lub usługi. Chyba że firmy takie zastrzegają kary umowne na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania kontraktów lub zamierzają ustanowić dodatkowe zabezpieczenie dla drugiej strony (oczekującej na odroczoną zapłatę) właśnie w postaci ubezpieczenia pojedynczego kredytu kupiec­kiego (konkretnej wierzytelności). Nie ma bowiem przeszkód do tego, aby ubezpieczającym był nie wierzyciel, lecz dłużnik, choć sytuacja ta w praktyce występuje znacznie rzadziej. W obu jednak przypadkach ubezpieczonym, czyli podmiotem uprawnionym do otrzymania odszkodowania od ubezpieczyciela, jest wierzyciel.

Umowa taka może przy tym dotyczyć konkretnej wierzytelności, wszystkich lub niektórych należności wobec określonego dłużnika bądź wszystkich lub części należności wynikających z prowadzonej działalności gospodarczej.

Często towarzystwa limitują terminy wymagalności ubezpieczanych należności, np. do 90 dni. Wynika to z założenia, że długoterminowe kredyty kupieckie są bardziej ryzykowne. Zwiększa się bowiem czasowy odstęp pomiędzy oceną sytuacji finansowej i majątkowej dłużnika obejmowanego polisą a „zapadalnością” długu.

Kiedy można zgłosić szkodę?

Omawiane ubezpieczenie nie działa jednak na każde zawołanie klienta, który zgłosi zwykłe opóźnienie w zapłacie. Warunki, od których spełnienia zależy wypłata odszkodowania (czyli w istocie definicja wypadku ubezpieczeniowego), nie są łatwo osiągalne. Z reguły chodzi o przypadki umorzenia przez komornika postępowania egzekucyjnego prowadzonego przeciwko dłużnikowi z uwagi na bezskuteczność egzekucji, ogłoszenia upadłości dłużnika, względnie oddalenie przez sąd wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika, gdy jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania czy zatwierdzenia przez sąd układu dłużnika z wierzycielami.

Czasem jednak można liczyć na bardziej liberalne podejście towarzystwa do tego tematu. Dużo korzystniejszym rozwiązaniem dla wierzyciela borykającego się z zatorami płatniczymi jest przyznanie uprawnienia do wypłaty rekompensaty również w przypadku tzw. niewypłacalności domniemanej dłużnika. Chodzi tu o sytuację, w której pomimo podjętych działań windykacyjnych okres zwłoki w zapłacie wynosi 90 dni.

Odszkodowanie, regres

Świadczenie ubezpieczyciela wynikające z umowy ubezpieczenia kredytu kupiec­kiego polega na wypłacie odpowiednich środków, które w ustalonej z góry części mają rekompensować ubezpieczonemu brak płatności ze strony dłużnika, a więc szkodę.

Jeżeli już dojdzie do wypłaty odszkodowania, w tym samym momencie towarzystwo uzyska z mocy prawa roszczenie ubezpieczającego (wierzyciela) przeciwko osobie trzeciej odpowiedzialnej za szkodę (dłużnikowi). Wynika to z przepisu art. 828 § 1 Kodeksu cywilnego i oznacza, że dłużnik nie zostaje w takim przypadku zwolniony z obowiązku zapłaty. Dochodzi tylko do zmiany wierzyciela, i to na podmiot najczęściej wyspecjalizowany w dochodzeniu należności.

Powinny o tym pamiętać zwłaszcza te osoby, które nabywają polisę celem zabezpieczenia spłaty zobowiązania zaciąganego wobec wierzyciela. Okoliczność, iż taki ubezpieczający poniósł koszt ubezpieczenia (składkę), nie ma tutaj znaczenia. Ubezpieczenie to chroni bowiem wyłącznie interes wierzyciela i nie zwalnia dłużnika z odpowiedzialności za długi.

Koszt ochrony

Wysokość składki, jakiej zażąda zakład ubezpieczeń w zamian za tego rodzaju częściowe przejęcie od ubezpieczającego się przedsiębiorcy ryzyka niewypłacalności dłużników, zależna jest od wielu różnych czynników, nie wyłączając typowych dla wszystkich, a przynajmniej dla większości polis majątkowych. Chodzi tu m.in. o sumę ubezpieczenia czy wysokość udziału własnego w szkodzie. W przeciwieństwie do innych produktów ubezpieczeniowych, towarzystwa niechętnie znoszą udział własny w zamian za wyższą składkę. Ryzyko ubezpieczeniowe jest znacznie niższe, gdy wierzycielowi również zależy na pomyślnej windykacji należności.

Nie bez znaczenia będzie to, czy składka płatna jest z góry jednorazowo, czy też w ratach. Przy ubezpieczeniu kredytu kupieckiego dochodzą dodatkowe elementy, które w prostym przełożeniu kształtują koszt takiej ochrony. Dotyczą one liczby kontrahentów, sumy obrotów, rodzaju działalności (branży), udzielanych okresów płatności.

Tego typu produktom ubezpieczeniowym towarzyszą często dodatkowe usługi w zakresie oceny ryzyka, w tym zwłaszcza weryfikacji kontrahentów, monitoringu czy nawet windykacji należności. Usługi wykraczające poza standardową ofertę ubezpieczyciela również nie pozostaną bez wpływu na wysokość składki.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.).