Uważaj na groźny "stalking"

Jedną z bardziej znanych ofiar "stalkingu" był John Lennon, zastrzelony przez uporczywie śledzącego go Marka Davida Chapmana, ale również Jodie Foster, dla zwrócenia uwagi której prześladujący ją John Hinckley podjął nawet próbę zamachu na prezydenta USA Ronalda Reagana. W Polsce poczęto się posługiwać pojęciem "stalking", gdy zaobserwowano przejawy tego zjawiska w naszym kraju, co nastąpiło w latach 90-tych XX wieku. Określane jest ono, jako "przemoc emocjonalna", "nękanie na tle emocjonalnym", "uporczywe nękanie" oraz "prześladowanie na tle emocjonalnym".

Celem opublikowanego przez Ministerstwo Sprawiedliwości projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny jest wprowadzenie instrumentu skutecznej ochrony prawnej przed negatywnym zjawiskiem, określanym jako "stalking" (ang. śledzenie, tropienie, skradanie się).

Z uwagi na fakt, że przedmiotem ochrony projektowanego przepisu jest przede wszystkim wolność człowieka, zdecydowano o umieszczeniu stosownego przepisu w rozdziale XXIII Kodeksu karnego, grupującym przestępstwa przeciwko wolności, jako art. 190a. Użycie słowa "uporczywe nękanie" dostatecznie oddaje sens zachowań określanych mianem stalkingu, w szczególności zachowań powtarzalnych, odbieranych przez ofiarę jako dręczenie, które same w sobie są oddziaływaniem na wolność jednostki, a w rezultacie jej ograniczeniem, skutkującym wywołaniem poczucia zagrożenia lub naruszeniem prywatności.

Według "Słownika języka polskiego" PWN 1998, "uporczywy" to "powtarzający się, nieustanny, trwający ciągle, nie przerywany". Według "Uniwersalnego słownika języka polskiego" pod red. S. Dubisza, PWN 2003 r., "uporczywy" to "trudny do usunięcia, utrzymujący się długo lub ciągle powtarzający się, nieustanny, uciążliwy".

Z kolei"nękać" to - zgodnie z powołanym jako pierwszym słownikiem- "ustawicznie dręczyć, trapić, niepokoić (czymś) kogo, dokuczać komu, nie dawać spokoju". Warto uwypukić, że użycie tego określenia kładzie generalny nacisk na odbiór przez ofiary zachowań sprawców, nie zaś na intencje sprawcy, które przy tej konstrukcji przepisu są w istocie bez znaczenia. Wydawać by się też mogło, że użycie słowa nękanie bez dodatkowego określenia w postaci uporczywości mogłoby być wystarczające dla zobrazowania czynności wykonawczej, jednakże zamiarem projektodawców było wyraźne wskazanie, że chodzi o zachowania nie tylko powtarzalne, różnorakie, czy wielokrotne, ale także nacechowane złą wolą.

Sprawca przestępstwa z art. 190a § 1k.k. będzie musiał mieć świadomość, że jego zachowanie jest niechciane i niepożądane przez pokrzywdzonego. Nieistotnym zaś będzie, czy będzie działać z chęci dokuczenia pokrzywdzonemu, czy też z powodu potrzeby jego admiracji. Ustawodawca w obszarze obowiązującego prawa karnego materialnego posługuje się już zresztą pojęciem uporczywości w odniesieniu do przestępstwa określonego w art. 209 § 1 k.k., na podstawie którego do odpowiedzialności karnej może być pociągnięta jedynie ta osoba, która nie tylko w obiektywnie długim okresie czasu nie łoży na utrzymanie innej osoby, ale jednocześnie i taka, która w sposób obiektywny może to uczynić, lecz ze złej woli takich działań nie podejmuje.

Przedmiotem czynności wykonawczej jest inna osoba, na którą ukierunkowane są działania sprawcy, lub osoba dla niej najbliższa. Pojęcie osoby najbliższej winno być interpretowane w myśl przepisu art. 115 § 11 k.k. Zgodnie z art. 115 §11 k.k. osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu. Dla zaistnienia przestępstwa z art. 190a § 1k.k. konieczny jest również skutek w postaci wzbudzenia u pokrzywdzonego poczucia zagrożenia, ocenianego w sposób zobiektywizowany, bowiem wynikającego z zobiektywizowanej oceny okoliczności dotyczących zachowania sprawcy. Przesłanką odpowiedzialności sprawcy będzie wyłącznie takie poczucie zagrożenia, które powstałoby w takich okolicznościach u racjonalnie myślącej osoby, a reakcja taka byłaby w tych okolicznościach naturalna.

Zgodnie z intencjami projektodawców innym skutkiem uporczywego nękania będzie również istotne naruszenie przez sprawcę prywatności pokrzywdzonego.

Skutkiem uporczywego nękania może być również naruszenie życia prywatnego, polegające np. na: próbach nawiązywania z inną osobą kontaktów, także za pośrednictwem osób trzecich, częstych głuchych telefonach, otrzymywaniu niechcianych maili, listów i sms-ów, dotykaniu, pozostawianiu wiadomości pod drzwiami, czy robieniu zdjęć bez uprzedniego wyrażenia zgody. Wszelkie tego rodzaju zachowania, powtarzane wielokrotnie mogą doprowadzić do istotnego naruszenia sfery prywatności.

Artykuł ten w brzmieniu dotychczasowym przewidywał jedynie taką możliwość w odniesieniu do przestępstw przeciwko wolności seksualnej i obyczajności popełnionych na szkodę małoletniego oraz w przypadku skazania za przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby najbliższej.

www.SerwisPrawa.pl