Wypłaty odszkodowania za wyrządzone szkody a podatek dochodowy
Często zdarzają się sytuacje, kiedy osoba prywatna na skutek wyrządzonej szkody otrzymuje na podstawie wcześniej zawartej umowy odszkodowanie w umówionej wysokości. Wątpliwości wśród podatników budzi kwestia skutków podatkowych wypłaty takiego odszkodowania. Pytają oni czy w takiej sytuacji osoba otrzymująca odszkodowanie powinna uiścić podatek od dochodu, czy też może skorzystać ze zwolnienia podatkowego.
Odwołując się do treści art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.; dalej jako: "ustawa PIT") opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Wyliczenie to ma charakter enumeratywny, zatem wszelkie dochody nie wymienione w tym katalogu zwolnień przedmiotowych podlegają opodatkowaniu. Natomiast zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy PIT przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Z kolei zawarte w art. 20 ust. 1 ustawy o PIT sformułowanie "w szczególności" oznacza, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy PIT.
Jak podkreśla Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z dnia 2 marca 2011, o sygn. IPPB4/415-942/10-2/SP: "wszelkie zwolnienia i ulgi podatkowe są wyjątkiem, istotnym odstępstwem od zasady sprawiedliwości podatkowej - powszechności i równości opodatkowania, a ich zastosowanie nie może odbywać się na podstawie wykładni rozszerzającej, tzn. muszą być interpretowane ściśle". W stanie faktycznym wyżej wymienionej interpretacji szkoda powstała w związku z remontem rurociągu i dotyczyła plonów poszkodowanego. Organ podatkowy odniósł się także do uregulowania zawartego w art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ustawy PIT, w którym to z przedmiotowego zwolnienia wyłączone zostały odszkodowania wynikające z zawartych umów i ugód innych niż ugody sądowe. Podkreślił również, że podstawową przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej jest szkoda. W jego ocenie ustawodawca konsekwentnie wyłączył z katalogu zwolnień odszkodowanie otrzymane na podstawie zawartej pomiędzy stronami ugody pozasądowej, która stanowi podstawę wypłaty odszkodowania. Jeżeli źródłem wypłaty przedmiotowego świadczenia nie jest przepis rangi ustawowej, lecz zawarta ugoda, to odszkodowanie nie może zostać zakwalifikowane do świadczeń odszkodowawczych objętych zwolnieniem, określonym w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT.
Natomiast odnosząc się do art. 21 ust. 1 pkt 120 ustawy PIT należy stwierdzić, że wolne od podatku są odszkodowania wypłacone, na podstawie wyroków sądowych i zawartych umów (ugód), posiadaczom gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, z tytułu: ustanowienia służebności gruntowej, rekultywacji gruntów, szkód powstałych w uprawach rolnych i drzewostanie - w wyniku prowadzenia na tych gruntach, przez podmioty uprawnione na podstawie odrębnych przepisów, inwestycji dotyczących budowy infrastruktury przesyłowej ropy naftowej i produktów rafinacji ropy naftowej oraz budowy urządzeń infrastruktury technicznej, o których mowa w art. 143 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603, z późn. zm.). Zgodnie z art. 143 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami przez budowę urządzeń infrastruktury technicznej rozumie się urządzenie albo modernizację drogi oraz wybudowanie pod ziemią, na ziemi albo nad ziemią przewodów lub urządzeń wodociągowych, kanalizacyjnych, ciepłowniczych, elektrycznych, gazowych i telekomunikacyjnych. Jak zauważa Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie z treści art. 21 ust. 1 pkt 120 ustawy PIT wynika, iż wypłacone odszkodowanie będzie zwolnione jeśli m.in.: otrzyma je posiadacz gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, szkoda powstanie w uprawach rolnych i drzewostanie, szkoda będzie związana z prowadzeniem inwestycji dotyczących budowy infrastruktury przesyłowej ropy naftowej i produktów rafinacji ropy naftowej oraz budowy sieci infrastruktury technicznej przez podmiot upoważniony do tego na podstawie stosownych przepisów.
W rezultacie organ uznał, iż w świetle powyższych przepisów, otrzymane przez podatnika odszkodowanie nie mieści się, w katalogu zwolnień przedmiotowych, a kwota otrzymana z tego tytułu odszkodowania podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych jako przychód z innych źródeł, o którym stanowią przepisy art. 10 ust. 1 pkt 9 i art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Uzyskany przychód z tytułu odszkodowania Podatnik powinien wykazać w zeznaniu o wysokości osiągniętego dochodu i opodatkować według skali podatkowej.
Marcin Parulski
Konsultant w Departamencie Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie
Artykuł ma charakter jedynie informacyjny i stanowi publikację zainspirowaną treścią artykułów prasowych, interpretacji organów podatkowych i orzeczeń sądów administracyjnych. Nie stanowi porady ani opinii podatkowej czy prawnej w rozumieniu art. 2 ust. 1 i art. 31 ustawy o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 1996 r. Nr 102, poz. 475, ze zm.) i jest odzwierciedleniem poglądów wyrażanych przez autorów publikacji. Małopolski Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o. nie bierze odpowiedzialności za ewentualne skutki podejmowanych decyzji na ich podstawie.
