Należy podkreślić, że ustawa ta wypełnia luki po trzech wyrokach Trybunału Konstytucyjnego, które zakwestionowały m.in. niedostateczną pieczę samorządów zawodowych nad egzaminami, a także orzekł, jako niezgodne z Konstytucją, bardzo ogólnie zarysowane uprawnienie do zdawania egzaminu zawodowego przez osoby, które pracowały 5 lat na stanowisku związanym ze stosowaniem prawa.
Projekt nowelizacji ustawy przedstawia nową listę osób, które będą mogły uzyskać wpis na listę adwokatów lub radców prawnych - bez konieczności zdawania egzaminu zawodowego i odbywania aplikacji. Chodzi o osoby, które legitymują się wysokim poziomem wiedzy w naukach prawnych oraz mają praktykę zawodową w innych zawodach prawniczych. Dotyczy to profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych, radców i starszych radców Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa z 3-letnim stażem, sędziów, prokuratorów oraz notariuszy.
Zmiana przepisów na nowo reguluje pozaaplikacyjną drogę do zawodu adwokata lub radcy prawnego. Zgodnie z nowymi przepisami, wykonywanie zawodu adwokata lub radcy prawnego będzie możliwe bez obowiązku odbycia aplikacji i zdania egzaminu dla tych osób, które, przez co najmniej 3 lata zajmowały stanowisko: asesora sądowego lub prokuratorskiego, referendarza sądowego i starszego referendarza sądowego, aplikanta sądowego lub prokuratorskiego, aplikanta sądowo - prokuratorskiego, asystenta sędziego lub prokuratora. Uprawnienie to obejmie osoby, które po 1 stycznia 1991 r. zdały egzamin sędziowski lub prokuratorski oraz doktorów nauk prawnych. Uprawnienie do zdawania egzaminu adwokackiego lub radcowskiego bez konieczności odbycia aplikacji będą miały również osoby, które po ukończeniu studiów prawniczych przez co najmniej 5 lat i nie dłużej niż 10 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu, były zatrudniane w kancelarii adwokackiej lub radcy prawnego, spółce cywilnej, partnerskiej lub komandytowej. Takie samo uprawnienie będzie dotyczyć osób, które ukończyły studia prawnicze i były zatrudnione w administracji publicznej.
Ponadto przepisy projektu wprowadzają nową nazwę egzaminu na aplikację adwokacką, radcowską i notarialną - egzamin wstępny. Kandydaci na aplikację adwokacką i radcowską będą rozwiązywać identyczny test. W konsekwencji zastosowania takiego rozwiązania jest zmiana przepisu dotyczącego zespołu układającego pytania na ten egzamin. Egzamin przeprowadzany będzie wyłącznie w formie pisemnej i będzie składał się z pięciu części - w przypadku egzaminu adwokackiego i radcowskiego lub trzech - w przypadku egzaminu notarialnego. Pierwsza część egzaminu polegać będzie na rozwiązaniu testu składającego się z zestawu 100 pytań zawierających po trzy propozycje odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. Pozostałe zaś części w przypadku egzaminu adwokackiego i radcowskiego będą polegały na rozwiązaniu zadań z zakresu prawa karnego, prawa cywilnego, prawa gospodarczego oraz prawa administracyjnego lub w przypadku egzaminu notarialnego będą polegały na opracowaniu dwóch projektów aktów notarialnych oraz sporządzeniu opinii prawnej, które to zadania będą oceniane za pomocą ocen: niedostateczny, dostateczny, dobry, bardzo dobry i celujący,Zostanie powołany jeden zespół, składający się - poza przedstawicielami ministra sprawiedliwości - z reprezentantów Naczelnej Rady Adwokackiej i Krajowej Rady Radców Prawnych. W zestawie egzaminacyjnym nie będzie zagadnień z prawa finansowego i etyki zawodowej.
Egzaminy będą odbywały się raz w roku w terminie podanym przez ministra sprawiedliwości. Z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego wiążą się również zmiany dotyczące egzaminów zawodowych kończących aplikację adwokacką lub radcowską. Obejmą one zasady tworzenia zespołów, które będą opracowywać zestawy pytań testowych oraz zadania na te egzaminy.
Zgodnie z projektem, zespół będzie powoływany przez ministra sprawiedliwości i będzie składać się w równej liczbie z osób wyznaczonych przez ministra i przedstawicieli samorządu adwokackiego lub radcowskiego. Przy ministrze sprawiedliwości zostanie utworzona komisja egzaminacyjna II stopnia, której zadaniem będzie rozpatrywanie odwołań od wyników egzaminu adwokackiego, radcowskiego lub notarialnego.
