Zmiany w zakresie mechanizmu odwróconego obciążenia VAT

Mechanizm odwrotnego obciążenia ma zastosowanie do towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT, który od 1 lipca br. rozszerzono o:

1) towary z kategorii stali,

2) niektóre towary z kategorii złota,

3) telefony komórkowe, w tym smartfony (PKWiU ex 26.30.22.0),

4) komputery przenośne, tj. tablety, notebooki, laptopy (PKWiU ex 26.20.11.0),

5) konsole do gier wideo (stosowane z odbiornikiem telewizyjnym lub samodzielnym ekranem) oraz inne pozostałe urządzenia do gier zręcznościowych lub hazardowych z elektronicznym wyświetlaczem, także przenośne (PKWiU ex 26.40.60.0) z wyjątkiem części i akcesoriów do tych urządzeń, tj. kaset z grami, sterowników gier, kierownic,

6) nieobrobione plastycznie metale nieżelazne - aluminium, ołów, cynk, cyna i nikiel.

W przypadku elektroniki mechanizm odwrotnego obciążenia ma zastosowanie, gdy łączna wartość tych towarów w ramach jednolitej gospodarczo transakcji je obejmującej bez VAT przekroczy 20.000 zł.

Dość często zdarza się, że towary te sprzedaje się w formie zestawów. Z uwagi na to, że zakres stosowania mechanizmu odwróconego obciążenia wyznaczony jest, co do zasady, przez PKWiU, Ministerstwo Finansów w broszurze informacyjnej udostępnionej na swojej stronie internetowej wskazało, że reguły związane z klasyfikacjami statystycznymi należy odpowiednio przyjąć w przypadku towarów sprzedawanych w formie zestawów. Przy czym wyjaśniono, że jeżeli do zestawów (patrz ramka) dołożony zostanie gadżet reklamowy o większej wartości, np. pendrive, produkt taki nie będzie mógł być uznany za zestaw zawierający drobny artykuł - w takim przypadku każdy z towarów powinien być sklasyfikowany oddzielnie.

Ministerstwo Finansów wskazało także przykładowe towary, które pomimo że są pakowane razem, nie mogą być uznawane za zestaw. Są to następujące towary:

• telefon komórkowy z: zegarkiem typu smartwatch, opaską typu smartband, akcesoriami (etui, uchwyt do samochodu, ładowarka do samochodu),
  
• konsola do gier sprzedawana łącznie z grą, która nie jest zainstalowana (grą w postaci zdrapki lub płyty Blu-Ray).

W przypadku sprzedaży takich zestawów sprzedaż telefonu komórkowego czy konsoli do gier powinna być opodatkowana według mechanizmu odwrotnego obciążenia (o ile ustawowy limit sprzedaży będzie przekroczony), a pozostałych towarów (zegarka, opaski, innych akcesoriów czy gier) - według zasady ogólnej.

Po zmianie przepisów sprzedaż towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT opodatkowana jest w ramach odwrotnego obciążenia, jeżeli zarówno sprzedawca, jak i nabywca są czynnymi podatnikami VAT.

Przy czym odwrotne obciążenie ma zastosowanie, jeżeli dostawa nie jest objęta zwolnieniem, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy (dotyczy towarów używanych wykorzystywanych wyłącznie do czynności zwolnionych z VAT) lub w art. 122 (dotyczy złota inwestycyjnego).

W praktyce zdarzyć się może, że w chwili dokonywania sprzedaży towaru wymienionego w załączniku nr 11 nabywca nie poinformuje sprzedawcy, że jest podatnikiem VAT czynnym i sprzedaż zostanie opodatkowana na zasadach ogólnych, a dopiero po dokonaniu transakcji zgłosi, że działał w charakterze podatnika. Jeżeli pozostałe warunki do zastosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia będą spełnione, konieczna będzie korekta pierwotnego rozliczenia. Ministerstwo Finansów wyjaśniło, że w takim przypadku sprzedawca powinien:

1) upewnić się co do statusu podatkowego nabywcy (np. wykorzystując bazę podatników on-line lub w drodze procedury wskazanej w art. 96 ust. 13 ustawy o VAT),

2) skorygować rozliczenie,

3) wystawić fakturę na zasadach przewidzianych w art. 106a-106n,

4) zwrócić nabywcy uiszczony podatek VAT.

W przypadku gdy sprzedawca dokonujący dostawy elektroniki, na skutek działania nabywcy, nieprawidłowo rozliczy podatek od takiej dostawy (nie wykaże VAT, stosując mechanizm odwrotnego obciążenia), może przy dochowaniu określonych warunków zostać zwolniony z konsekwencji takiego nieprawidłowego rozliczenia. Ochrona ta mu przysługuje, jeżeli podjął wszelkie niezbędne i dostępne mu środki, aby zapewnić prawidłowe rozliczenie podatku, a nieprawidłowe zastosowanie mechanizmu odwrotnego obciążenia wynika z działania nabywcy wiążącego się np. z chęcią oszustwa, o którym to działaniu sprzedawca - przy zachowaniu należytej staranności - nie wiedział i nie mógł wiedzieć. Niezbędnym warunkiem uwolnienia się sprzedawcy od obowiązku rozliczenia podatku jest przyjęcie należności z tytułu przedmiotowej transakcji w formie innej niż gotówkowa (np. w formie przelewu lub innego instrumentu płatniczego, który umożliwi identyfikację nabywcy, np. karty kredytowej). Jeżeli warunki te zostaną spełnione, sprzedawca nie będzie zobowiązany do rozliczenia VAT - taki obowiązek będzie ciążył na nabywcy towarów (art. 17 ust. 2a i 2b oraz art. 108 ust. 4 ustawy o VAT).

Jak wskazało Ministerstwo Finansów, ocena spełnienia przez sprzedawcę warunków do objęcia go ochroną powinna być dokonywana na podstawie obiektywnej analizy całokształtu okoliczności w każdym indywidualnym przypadku. Czynności podjęte przez sprzedawcę powinny jednak obejmować co najmniej:

1) sprawdzenie statusu podatkowego nabywcy (np. sprawdzenie w bazie podatników VAT czynnych),

2) sprawdzenie, czy osoba fizyczna składająca zamówienie w imieniu podatnika jest do tego upoważniona - w tym zakresie przydatna może być analiza KRS, bądź też przedstawienie przez tę osobę stosownych dokumentów,

3) przyjęcie należności za realizowaną transakcję przy użyciu instrumentu płatniczego umożliwiającego identyfikację osoby uiszczającej tę należność.

Przy czym podkreślono, że ochrona nie obejmie sprzedawcy współuczestniczącego w oszustwie podatkowym.

W artykule tym pominęłam kwestie stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia do dostaw niektórych towarów powyżej określonego w ustawie limitu. Zagadnienie to będzie omówione w następnym numerze Gazety.